Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái. Ảnh: Hương Giang

Chiều ngày 24/10, Quốc hội (QH) nghe tờ trình, thẩm tra báo cáo nghiên cứu khả thi dự án Cảng hàng không quốc tế (HKQT) Long Thành giai đoạn 1 ở hội trường, sau đó thảo luận ở tổ nội dung này.

Có thể thuê giám sát nước ngoài

Theo tờ trình của Chính phủ, dự án giai đoạn 1 được phân thành 4 nhóm hạng mục với tổng mức vốn đầu tư 4,779 tỷ USD, tương đương 111.689  tỷ đồng.

Chính phủ đề nghị, giao Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) thực hiện đầu tư hạng mục 1, 3, 4; còn hạng mục 2 giao Tổng Công ty Quản lý bay Việt Nam (AVTM) trực tiếp đầu tư bằng vốn của doanh nghiệp.

Thẩm tra báo cáo nghiên cứu khả thi, Uỷ ban Kinh tế cũng cho rằng, việc lựa chọn nhà đầu tư dự án Cảng HKQT Long Thành “cần phải hết sức thận trọng, chặt chẽ, bảo đảm cơ sở pháp lý”. Theo quy định của pháp luật hiện hành về đấu thầu thì việc lựa chọn nhà đầu tư dự án thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ.

Cho ý kiến, Tổng Thanh tra Lê Minh Khái (ĐBQH đoàn Bạc Liêu) nêu, đây là dự án trọng điểm quốc gia, liên quan đến an ninh, quốc phòng nên giao cho các doanh nghiệp Nhà nước có chức năng quản lý, đủ thẩm quyền thực hiện thì ông thấy yên tâm.

Tuy nhiên, theo Tổng Thanh tra, công tác giám sát, quản lý phải hết sức chặt chẽ ngay từ giai đoạn thiết kế, giao thầu đến thi công… “Kinh nghiệm và qua thực tế thấy, nếu chúng ta không quan tâm ngay từ giai đoạn đầu của dự án thì khi xảy ra những vụ việc xử lý hậu quả sẽ khó lường”, ông Lê Minh Khái nói.

Vì vậy, Tổng Thanh tra đề nghị, Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Kế hoạch Đầu tư hết sức quan tâm đến công tác kiểm tra, thanh tra trong quá trình thực hiện, đặc biệt là khâu giám sát. Có thể thuê giám sát nước ngoài để loại trừ hết tất cả các mối quan hệ có thể tác động đến việc tổ chức thi công.

“Nếu chúng ta kiểm tra, kiểm soát chấn chỉnh kịp thời thì khắc phục những hậu quả, sai sót, hạn chế nếu có sẽ dễ hơn, vừa không mất tiền của Nhà nước, xã hội, vừa không phải xử lý mất cán bộ”, Tư lệnh ngành Thanh tra nhấn mạnh.

ACV dự kiến phải đi vay gần 2,63 tỷ USD

Bí thư Tỉnh ủy Hà Giang Đặng Quốc Khánh thì lưu ý, 2 đơn vị được giao đầu tư dự án là 2 doanh nghiệp Nhà nước, vốn bản chất vẫn là từ ngân sách Nhà nước nên phải quản lý, giám sát chặt nếu không tình trạng đội vốn sẽ xảy ra.

“Trong việc huy động vốn làm sân bay Long Thành, giao cho doanh nghiệp thì phải chịu trách nhiệm về tính hiệu quả dự án. Bài toán lỗ lãi thế nào, trong bao nhiêu năm cần phải rõ. Nếu QH thông qua, sau này lại điều chỉnh, đầu tư lại không hiệu quả thì rất phức tạp”, ông Khánh phát biểu.

Theo ông Dương Quốc Anh, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, trong gần 4,2 tỷ USD vốn của ACV rót vào dự án, dự kiến doanh nghiệp này phải vay gần 2,63 tỷ USD. Tuy nhiên, hiện nay việc huy động nguồn lực trong nước rất khó, nên phải tính đến vay quốc tế.  "Vậy thì năng lực của ACV thế nào, Chính phủ phải có bài toán cụ thể", ông Quốc Anh phát biểu.

Cũng nêu băn khoăn về nguồn vốn thực hiện dự án, Bí thư Tỉnh uỷ An Giang Võ Thị Ánh Xuân nói, "cần làm rõ ACV có đủ tiềm lực tài chính và Chính phủ có bảo lãnh vay hay không để chúng tôi cảm thấy yên tâm hơn”.

Trước vấn đề này, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh thông tin, theo quy định nếu ACV làm chủ đầu tư thì phải có 30% vốn của 4,2 tỷ USD, nghĩa là khoảng 1,2 tỷ. Trong khi đó, đến 31/12/2018, ACV đã tích luỹ được trên 24.000 tỷ đồng, giai đoạn 2019 - 2025, với doanh thu hiện nay ACV có thể thêm khoảng 12.400 tỷ đồng. Như vậy vốn chủ sở hữu của đơn vị này có thể hơn 36.000 tỷ đồng. Ngoài ra, ACV cũng đã làm việc với một số tổ chức tín dụng trong và ngoài nước để thu xếp vốn.

Không để giới đầu cơ đất trục lợi

Bên cạnh vấn đề huy động vốn thực hiện dự án, nhiều ĐB cũng lo lắng về công tác đền bù, giải phóng mặt bằng.

Theo tờ trình của Chính phủ, ngoài diện tích đất thu hồi phục vụ xây dựng Cảng HKQT Long Thành theo Nghị quyết số 53 của QH, Chính phủ đề nghị bổ sung thu hồi 136ha đất để thực hiện 2 tuyến giao thông kết nối với Cảng HKQT Long Thành.

Ủng hộ phương án làm sân bay Long Thành như đề xuất của Chính phủ, ĐB Vũ Trọng Kim (đoàn Hải Dương) đề nghị, có giải pháp, làm sao để tiền đền bù đến tận tay người có đất chứ không để giới đầu cơ trục lợi. “Tôi đề nghị Chính phủ có quyết sách, không cho giao dịch tài sản đất vào thời điểm này và trong quá trình triển khai dự án, còn việc canh tác thì vẫn bình thường”, ông Kim nói.

Chung mối quan tâm, theo ĐB Nguyễn Văn Sơn (đoàn Hà Tĩnh) mỗi lần có quy hoạch, triển khai dự án lại có nỗi lo về đất đai. “Chưa xin chủ trương dự án, đất đai đã phức tạp. Vì vậy, khi làm sân bay Long Thành cần phải khoanh lại. Để hạn chế tối đa tình trạng đầu cơ, theo tôi, kinh phí đền bù cho dân phải được làm trước”, ông Sơn đề nghị.

Trong khi đó, Bí thư Tỉnh ủy Hà Giang Đặng Quốc Khánh cho rằng, mối lo lớn nhất trong quá trình triển khai dự án vẫn là giải phóng mặt bằng. Cho nên phải làm sao để bảo đảm tiến độ, vì các dự án toàn tắc ở khâu này.

Hương Giang