Phó Tổng Thanh tra Nguyễn Văn Thanh nhấn mạnh, Dự thảo luật cố gắng đạt mục tiêu những người được đề bạt, cất nhắc phải trong sạch về tài sản, nói cách khác là không tham nhũng. Ảnh: TN

Dựng lên “bức tường” ngăn chặn tham nhũng

Trong giới nghiên cứu về tham nhũng trên thế giới nói rằng, một quốc gia mà nhà báo viết nhiều về tham nhũng, thẩm phán, công tố viên chuyên làm án tham nhũng bị giết hại thì hầu như không còn cơ hội thoát ra để phát triển. “Ở Việt Nam tôi chưa nhìn thấy điều này. Nói vậy không phải để “tô hồng” bức tranh ở nước ta mà để nói rằng chúng ta có cơ hội để thoát ra”, Phó Tổng Thanh tra Nguyễn Văn Thanh đặt vấn đề.

Dự thảo Luật PCTN sửa đổi trên tinh thần, “muốn giải quyết vấn nạn tham nhũng ở Việt Nam thì chúng ta phải xây dựng lên bức tường ngăn chặn tốt hơn”. Cho nên, đối tượng phạm vi điều chỉnh mở rộng thêm một bước thận trọng, có kiểm soát cả sang khu vực tư tránh tham nhũng “chuyển tiền từ túi này sang túi khác”; sửa đổi căn bản chương công khai, minh bạch.

Theo Phó Tổng Thanh tra, so với 10 năm trước, báo chí viết về tham nhũng không còn khó khăn, như một số người nói là “không còn vùng cấm nữa”. Nhưng, “chúng tôi muốn đẩy thêm một bước nữa. Dự thảo quy định rất nhiều nội dung để công khai, minh bạch của cơ quan nhà nước được bảo đảm, trong đó có cả chế tài. Khi soạn thảo, chúng tôi nói vui với nhau là làm sao để Nhà nước và báo chí đôi co với nhau trên mặt báo, đi đến cùng vấn đề. Sự thật phải được kiểm chứng”.

Cùng với đó, xây dựng chế độ liêm chính; quy định mới về kiểm soát xung đột lợi ích. “Muốn chống tham nhũng thì phải xây dựng nền hành chính công vụ liêm chính. Dự thảo có những quy định để làm sao bảo đảm người công chức khi thực thi công vụ không bị bóp méo, làm đúng bổn phận chức trách. Những công chức rơi vào tình huống nếu thực thi hoặc không thực thi công vụ mà có thể mang lại lợi ích bất chính cho mình hoặc người thân của mình thì phải từ chối thực thi công vụ”.

Công khai xác minh tài sản trước khi lấy phiếu tín nhiệm

Quan trọng là minh bạch và kiểm soát tài sản, thu nhập. Đối tượng kê khai về cơ bản không thay đổi, nhưng có mở rộng thêm. “Tất cả những người sau khi thi công chức, hết năm công chức dự bị được bổ nhiệm vào ngạch công chức chính thức thì phải kê khai tài sản, thu nhập lần đầu. Có nghĩa, anh phải tuyên thệ chính thức rằng, tôi bắt đầu sự nghiệp công chức với bây nhiêu tài sản”, Phó Tổng Thanh tra cho biết.

Để tránh nhiêu khê, sau khi kê khai lần đầu, cán bộ công chức chỉ kê khai bổ sung khi được đề bạt. Theo ông Thanh, “Dự thảo muốn gắn câu chuyện tài sản với sự thăng tiến của công chức. Cố gắng đạt mục tiêu những người được đề bạt, cất nhắc phải trong sạch về tài sản, nói cách khác là không tham nhũng”.

Căn cứ xác minh tài sản, thu nhập cũng được “nới lỏng”. Cấp “nho nhỏ” như phó trưởng phòng thủ trưởng đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị có quyền tự cân nhắc xác minh. Còn những người được dự kiến bầu, bổ nhiệm, phân công giữ chức vụ và hưởng phụ cấp trách nhiệm từ 0,9 trở lên thì bắt buộc phải xác minh. Việc xác minh, kết luận xác minh phải được công khai trước khi lấy phiếu tín nhiệm. Thâm ý của điều này là làm cho việc thăng tiến của cán bộ khó khăn hơn nhiều và không dễ dàng.

Cơ quan làm nhiệm vụ xác minh tài sản, thu nhập cũng được “gom” lại. “Ủy ban kiểm tra (UBKT) chỉ hai cấp thôi, Trung ương và tỉnh. Nhiều ý kiến cho rằng xuống cả cấp xã, cấp huyện, chúng tôi dứt khoát không đồng ý, phải tập trung lại. Trong quá trình xác minh nếu thiếu người thì có thể trưng tập cán bộ thanh tra huyện, kiểm tra huyện, chứ không giao thẩm quyền xuống dưới để hạn chế nguy cơ dễ dãi với nhau, kiểu làng xã với nhau là không được. Còn cán bộ cấp vụ trở lên đến thứ trưởng thì “gom” về Thanh tra Chính phủ”, Phó Tổng Thanh tra cho biết, Dự thảo cũng quy định những trường hợp ngoại lệ như cán bộ tòa án do TAND Tối cao quản lý, cán bộ viện thì do Viện KSND Tối cao quản lý…

UBKT Trung ương phải là cơ quan chống tham nhũng số 1

“Luật này tạo thêm những nguồn tin hợp pháp để phát hiện tham nhũng. Đơn cử, nhiều người dân, nhất là cán bộ hưu trí bằng trực quan quan sát một dự án thấy nghi có tham nhũng, nhưng không có thông tin để tố cáo thì có quyền phản ánh thành tâm rằng “xem lại dự án vì nghi rằng có tham nhũng”. Điều này mở rộng tất cả nguồn tin cho mọi người cơ hội phản ánh.

Pháp luật hiện hành chưa có quy định nào quy định trách nhiệm của UBKT các cấp trong việc phát hiện tham nhũng. Lần này tôi đề nghị đưa vào Dự thảo. Đây là vấn đề gây nhiều tranh cãi. Rất nhiều cơ quan làm văn bản phản đối, riêng UBKT Trung ương đồng ý. Chúng tôi đề xuất vì những vụ tham nhũng lớn nhất được phát hiện, làm rõ trong 10 năm qua là do UBKT Trung ương làm. Cho nên, nếu không quy định trách nhiệm của UBKT Trung ương trong phát hiện tham nhũng và UBKT Trung ương không là một cơ quan chống tham nhũng số 1 ở Việt Nam thì cuộc đấu tranh chống tham nhũng ở ta không có ý nghĩa. Đó là niềm tin của chúng tôi”, Phó Tổng Thanh tra nhấn mạnh.

Thảo Nguyên