Phó Tổng Thanh tra Ngô Văn Khánh cùng tổ công tác của Thanh tra Chính phủ làm việc với NH Nhà nước. Ảnh: Thế Lữ

Theo báo cáo, năm 2013, thanh tra giám sát (TTGS) NH toàn hệ thống đã triển khai 975 cuộc thanh tra và 310 cuộc kiểm tra, trong đó, TTGSNH triển khai 15 cuộc thanh tra pháp nhân các tổ chức tín dụng (TCTD) theo kế hoạch. Phương thức tổ chức thanh tra được triển khai theo hướng thanh tra toàn diện pháp nhân TCTD, kết hợp thanh tra chấp hành pháp luật với đánh giá rủi ro và từng bước áp dụng nguyên tắc, tiêu chí đánh giá NH theo các tiêu chuẩn Basel.

Qua hoạt động thanh tra, kiểm tra đã phát hiện nhiều vi phạm có tính chất phổ biến tại các TCTD, chi nhánh NH nước ngoài. Vi phạm pháp luật trong hoạt động xảy ra tại hầu hết các TCTD được thanh tra trên các lĩnh vực tín dụng, phân loại nợ, trích lập dự phòng và xử lý rủi ro, hạch toán kế toán, thu chi tài chính; tỷ lệ bảo đảm an toàn; quản trị, điều hành, kiểm soát, kiểm toán nội bộ; an toàn kho quỹ, quản lý ngoại hối... Đến hết tháng 9, giá trị dư nợ có liên quan tới các vi phạm được phát hiện là 223.203.697 triệu đồng. 

Tình trạng vi phạm pháp luật về sở hữu cổ phần vẫn diễn ra tại một số TCTD. Nhiều hình thức tinh vi đã tạo ra những nhóm cổ đông lớn chi phối hoạt động của TCTD đã làm giảm chất lượng, hiệu quả công tác quản trị, điều hành, tính minh bạch, công khai trong hoạt động của TCTD... 

Qua báo cáo tài chính gửi NH Nhà nước, hầu hết các TCTD đều có lãi và tỷ lệ nợ xấu thấp, nhưng qua thanh tra phát hiện lợi nhuận giảm do phải phân loại nợ đúng quy định, trích lập thêm dự phòng rủi ro tín dụng, giảm giá chứng khoán, nợ xấu tăng. Ngoài ra là vi phạm Luật Các TCTD và quy định của NH Nhà nước về vốn điều lệ, cổ đông, cổ phần; vi phạm giới hạn về cấp tín dụng đối với khách hàng; vi phạm trong hoạt động đầu tư, cấp tín dụng, huy động vốn.

Hoạt động góp vốn, mua cổ phần của các TCTD được thanh tra trong năm 2012 hiệu quả không cao. Một số TCTD góp vốn, mua cổ phần của các tổ chức kinh tế vi phạm quy định tỷ lệ giới hạn góp vốn mua cổ phần; không chấp hành đúng quy định về công tác huy động vốn như huy động vượt trần lãi suất, cầm cố sổ tiết kiệm, ký phụ lục trả thêm lãi suất... Nhiều TCTD thực hiện nghiệp vụ ủy thác đầu tư khi chưa có hướng dẫn của NH Nhà nước. Bản chất các khoản ủy thác đầu tư là cho vay nhưng không thực hiện phân loại nợ và trích lập dự phòng. Đây là nguyên nhân dẫn đến sự phản ánh sai lệch tài chính của TCTD. 

Tính đến ngày 30/11/2013, TTGS toàn hệ thống đã đưa ra 9.408 kiến nghị xử lý đối với các TCTD, chi nhánh NH nước ngoài. Qua theo dõi đôn đốc và kiểm tra 9 tháng đầu năm nay cho thấy, các TCTD đã thực hiện 4.576 kiến nghị, còn 4.832 kiến nghị đang được các TCTD thực hiện theo đúng kết luận của thanh tra. 

Tính đến 30/11/2013, TTGSNH đã ban hành 129 quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với 118 TCTD và doanh nghiệp, cá nhân (trong đó có 14 NH, 40 quỹ tín dụng nhân nhân, 51 doanh nghiệp và 13 cá nhân) với số tiền xử phạt 1.386,5 triệu đồng; phạt cảnh cáo 7 tổ chức và cá nhân; xử phạt bổ sung 4,2 triệu đồng và 700 USD. Nhiều vụ việc nghiêm trọng, TTGSNH cung cấp thông tin cho Cơ quan Cảnh sát điều tra hoặc chuyển hồ sơ sang Bộ Công an, cụ thể như vụ sai phạm tại NH Thương mại Cổ phần Xây dựng đã vi phạm cấp tín dụng và đầu tư tài chính liên quan đến Công ty Cổ phần Đầu tư Phương Trang đang là một điểm nóng về sai phạm tài chính.

 Thế Lữ