(Thanh tra) - Việc bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm tra chuyên ngành theo khoản 2 Điều 12 Nghị định 217 có phải là điều kiện, tiêu chuẩn bắt buộc đối với Trưởng đoàn kiểm tra chuyên ngành hay không? Đây là câu hỏi được đặt ra trong quá trình triển khai các quy định mới.
Nghị định số 217/2025/NĐ-CP của Chính phủ về hoạt động kiểm tra chuyên ngành (Nghị định 217) là văn bản quy phạm pháp luật có ý nghĩa quan trọng, góp phần bảo đảm hoạt động kiểm tra chuyên ngành trở thành một công cụ quản lý Nhà nước hiệu quả, minh bạch.
Quá trình triển khai Nghị định 217, những câu hỏi liên quan đến điều kiện năng lực của đoàn kiểm tra đã được đề cập đến trong báo cáo của một số địa phương. Đây là vấn đề thực tiễn quan trọng, cần được phân tích kỹ lưỡng để bảo đảm tính thống nhất trong áp dụng pháp luật.
Khoản 2, Điều 12, Nghị định 217 quy định: Trưởng đoàn, thành viên đoàn kiểm tra chuyên ngành phải là người am hiểu pháp luật, có năng lực, chuyên môn phù hợp với nội dung kiểm tra chuyên ngành; không trong thời gian xem xét, xử lý kỷ luật, xử lý hình sự; không thuộc trường hợp xung đột lợi ích với đối tượng kiểm tra theo quy định.
Trưởng đoàn kiểm tra chuyên ngành được bồi dưỡng về nghiệp vụ kiểm tra chuyên ngành.
Quy định này cho thấy để bảo đảm tính khách quan, minh bạch và hạn chế nguy cơ phát sinh tiêu cực trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, Nghị định số 217 đã đặt ra những điều kiện rõ ràng, cụ thể đối với lực lượng thực hiện nhiệm vụ kiểm tra chuyên ngành.
Theo đó, về tính chuyên nghiệp, thành viên đoàn kiểm tra không những phải am hiểu pháp luật mà còn cần có chuyên môn phù hợp với lĩnh vực kiểm tra. Điều này tránh tình trạng cán bộ thiếu hiểu biết sâu về lĩnh vực chuyên ngành, dẫn đến việc kiểm tra hình thức hoặc kết luận thiếu tính chính xác.
Quy định cấm những người đang trong thời gian bị xem xét, xử lý kỷ luật, hoặc có dấu hiệu vi phạm pháp luật tham gia đoàn kiểm tra là biểu hiện rõ nét về yêu cầu liêm chính. Đây là cơ chế sàng lọc cần thiết để bảo đảm lực lượng kiểm tra có phẩm chất đạo đức, uy tín.
Bên cạnh đó, Nghị định 217 cũng phòng ngừa xung đột lợi ích, bằng việc quy định loại trừ trường hợp thành viên đoàn kiểm tra có mối quan hệ lợi ích với đối tượng kiểm tra. Qua đó, tránh được hiện tượng “vừa đá bóng vừa thổi còi”.
Thêm nữa, yêu cầu trưởng đoàn kiểm tra phải được bồi dưỡng về nghiệp vụ kiểm tra chuyên ngành cho thấy Nhà nước coi trọng việc nâng cao năng lực tổ chức, điều hành, bảo đảm kết quả kiểm tra đạt chất lượng, hiệu lực và hiệu quả.
Trong quá trình triển khai thực hiện các quy định mới, một nội dung được nhiều địa phương quan tâm, đó là: Việc bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm tra chuyên ngành theo khoản 2 Điều 12 Nghị định 217 có phải là điều kiện, tiêu chuẩn bắt buộc đối với trưởng đoàn kiểm tra chuyên ngành hay không?
Bà Nguyễn Hải Yến, Vụ Pháp chế (Thanh tra Chính phủ) cho biết, theo quy định, người thực hiện kiểm tra chuyên ngành cần được bồi dưỡng về nghiệp vụ. Tuy nhiên, đây không phải là điều kiện bắt buộc trong bối cảnh chưa có văn bản khác hướng dẫn về vấn đề này.
"Việc thực hiện nhiệm vụ kiểm tra ngày càng phức tạp, liên quan nhiều lĩnh vực quản lý, nếu thiếu đào tạo thường xuyên, cán bộ khó đáp ứng yêu cầu. Song, pháp luật cũng thể hiện sự linh hoạt: không “trói buộc” bằng thủ tục hình thức, nhưng vẫn đặt ra yêu cầu thực chất. Việc bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm tra là định hướng nhằm nâng cao năng lực, kỹ năng xử lý tình huống, xây dựng đội ngũ cán bộ kiểm tra chuyên ngành vững vàng cả về chuyên môn lẫn pháp luật. Do đó, dù không phải là điều kiện bắt buộc về mặt pháp lý, nhưng bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm tra cần được xem là yêu cầu tất yếu để nâng cao hiệu quả, bảo đảm tính thống nhất trong thực thi nhiệm vụ", bà Nguyễn Hải Yến phân tích.
Trưởng đoàn, thành viên đoàn kiểm tra chuyên ngành phải là người am hiểu pháp luật, có năng lực, chuyên môn phù hợp với nội dung kiểm tra chuyên ngành để thực hiện tốt nhiệm vụ kiểm tra được giao. Cơ quan quản lý Nhà nước cần chú trọng ưu tiên bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ kiểm tra nói chung và trưởng đoàn kiểm tra chuyên ngành nói riêng để nâng cao hiệu quả, chất lượng của công tác kiểm tra chuyên ngành.
Theo bà Nguyễn Hải Yến, hiện nay, các công chức đã được đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ thanh tra chuyên ngành trước đây là nguồn lực phù hợp để huy động vào công tác kiểm tra chuyên ngành trong bối cảnh hiện nay, đảm bảo các tiêu chuẩn người am hiểu pháp luật, có năng lực, chuyên môn phù hợp với nội dung kiểm tra chuyên ngành
Bà Nguyễn Hải Yến cũng lưu ý, Nghị định 217 được ban hành là một bước đi quan trọng để cụ thể hóa và làm rõ khung pháp lý đối với hoạt động kiểm tra chuyên ngành, giúp các cơ quan quản lý nhà nước, từ các bộ, cơ quan ngang bộ cho đến các cơ quan chính quyền địa phương thực hiện công tác này trong phạm vi quản lý Nhà nước theo một quy trình đồng bộ, minh bạch và rõ ràng.
Tuy nhiên, thực tiễn triển khai luôn đặt ra những tình huống phức tạp, phát sinh nhiều vướng mắc do đặc thù đa ngành, đa lĩnh vực của hoạt động kiểm tra chuyên ngành. Chính vì vậy, bên cạnh khung pháp lý chung, cần có sự tương tác thường xuyên, hiệu quả giữa cơ quan Trung ương và địa phương nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, giải đáp vướng mắc và thống nhất cách thức thực hiện. Chỉ khi bảo đảm được sự thông suốt từ trên xuống dưới, hoạt động kiểm tra chuyên ngành mới thật sự phát huy hiệu quả, vừa giữ vững kỷ cương pháp luật, vừa tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.
