(Thanh tra) - Dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) đang được hoàn thiện với điểm mới trong tuyển dụng, tạo kết nối nhân lực công tư, thu hút nhân tài và mở rộng quyền tự chủ nghề nghiệp trong khu vực công.
Vừa qua, Chính phủ đã trình Quốc hội dự án Luật Viên chức (sửa đổi) với nhiều điểm mới quan trọng, tạo tiền đề cho cải cách sâu rộng trong cơ chế tuyển dụng, sử dụng, đánh giá, quản lý viên chức.
Dự thảo tháo gỡ những rào cản hành chính, mở rộng cơ hội cho nhân tài từ khu vực tư gia nhập khu vực công và gia tăng quyền tự chủ nghề nghiệp cho đội ngũ viên chức.
Theo dự thảo, việc tuyển dụng viên chức vẫn thực hiện theo hai hình thức là thi tuyển và xét tuyển. Tuy nhiên, điểm đột phá nằm ở việc bổ sung quy định cho phép tiếp nhận người có kinh nghiệm công tác ở cả khu vực công và tư làm viên chức, thay vì giới hạn trong đơn vị Nhà nước như trước.
Nhằm tạo sự liên thông hiệu quả giữa khu vực công và tư, dự thảo bổ sung quy định cho phép các đơn vị sự nghiệp công lập được ký hợp đồng với chuyên gia, nhà khoa học, người có kinh nghiệm, trình độ cao, kể cả người Việt Nam ở nước ngoài, để tham gia làm việc.
Đối với các lĩnh vực có tính đặc thù cao, như văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao, dự thảo cho phép đơn vị sự nghiệp công lập được ký hợp đồng lao động mà không cần tuyển dụng viên chức.
Thạc sĩ Kiều Công Thược, Phó Chủ tịch Hiệp hội Phát triển Công nghiệp Văn hoá Việt Nam, cho rằng dự thảo luật là một bước đột phá thể chế trong quản lý nhân lực công. Việc cho phép tiếp nhận người có kinh nghiệm từ doanh nghiệp, viện nghiên cứu tư nhân vào làm viên chức khi đáp ứng tiêu chuẩn vị trí sẽ bổ sung nguồn lực chất lượng cao cho khu vực sự nghiệp công, khắc phục tình trạng “đóng kín” trong quy trình tuyển dụng - vốn là rào cản tồn tại bấy lâu.
Theo ông Thược, chính sách này sẽ giúp các ngành kinh tế, văn hóa trọng điểm quốc gia nhanh chóng hình thành đội ngũ chuyên gia đầu ngành, hay còn gọi là “kiến trúc sư trưởng ngành”, hợp sức cùng Nhà nước hiện thực hóa các mục tiêu phát triển chiến lược. Điều này không chỉ giúp rút ngắn thời gian triển khai, mà còn tiết kiệm chi phí đào tạo nhân lực, tạo động lực đổi mới trong quản lý khu vực công.
Nếu được thông qua, Luật sẽ góp phần hình thành một nền công vụ chuyên nghiệp, linh hoạt, sáng tạo, thu hút nhân tài trong và ngoài nước; thúc đẩy hợp tác công tư trong phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ chuyển đổi số và hội nhập toàn cầu.
Một trong những điểm đổi mới quan trọng, được đánh giá cao là việc mở rộng quyền của viên chức, cho phép họ ký hợp đồng thực hiện hoạt động nghề nghiệp, tham gia góp vốn, điều hành các doanh nghiệp nếu pháp luật về phòng, chống tham nhũng không cấm, hoặc pháp luật chuyên ngành không có quy định khác.
Báo cáo thẩm tra dự án luật của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đã hoàn toàn tán thành quy định viên chức có thể ký hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ với cơ quan, tổ chức khác, miễn không trái pháp luật.
Viên chức làm việc trong đơn vị sự nghiệp khoa học và công nghệ công lập hoặc cơ sở giáo dục đại học công lập còn có thể làm việc tại doanh nghiệp do đơn vị thành lập hoặc tham gia thành lập nhằm thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Quy định này nhằm thể chế hóa tinh thần Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, bảo đảm đồng bộ, thống nhất với quy định của Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Luật Nhà giáo.
Theo ông Hà Đức Minh, Chánh Thanh tra tỉnh Lào Cai, quy định cho phép viên chức được ký kết hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ với cơ quan, tổ chức, đơn vị khác (nếu không trái với thỏa thuận tại hợp đồng làm việc và pháp luật không cấm) đã thể hiện tinh thần đổi mới, mở rộng quyền nghề nghiệp và khuyến khích sự chủ động, sáng tạo của đội ngũ tri thức khu vực công.
Ông Hà Đức Minh nhấn mạnh, quy định này phù hợp với yêu cầu liên thông nguồn lực giữa khu vực công và khu vực tư, góp phần khai thác hiệu quả năng lực, trình độ của viên chức, nhất là trong các lĩnh vực khoa học và công nghệ, giáo dục, y tế, chuyển đổi số.
Thực tiễn cho thấy, nhiều viên chức có năng lực cao mong muốn hợp tác chuyên môn, giảng dạy, nghiên cứu, tư vấn ngoài đơn vị sự nghiệp để tăng thu nhập hợp pháp và lan tỏa tri thức, song hiện chưa có cơ chế pháp lý rõ ràng.
Còn thạc sĩ Kiều Công Thược nhận định, việc tăng cường quyền tự chủ nghề nghiệp cho viên chức giúp họ chủ động hơn trong hoạt động chuyên môn, trong nghiên cứu, sáng tạo, đề xuất sáng kiến và được đánh giá theo năng lực, kết quả đầu ra thay vì chỉ dựa trên thâm niên công tác. Mô hình mới này hướng tới một nền công vụ hiện đại, dựa trên năng lực và trách nhiệm cá nhân, khuyến khích đổi mới và cạnh tranh tích cực trong khu vực công.
Luật sư Phạm Thanh Dạ Quỳnh, Trưởng văn phòng Luật Vạn Bảo, đánh giá quyền ký hợp đồng nghề nghiệp, tham gia góp vốn hoặc quản trị doanh nghiệp sẽ tạo động lực đổi mới sáng tạo, đặc biệt với nhóm thường có nhu cầu chuyển giao công nghệ, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo như các nhà khoa học, bác sĩ, giảng viên…
Mặc dù có những điểm đột phá lớn, nhưng dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) vẫn cần có những quy định chặt chẽ để quản lý hoạt động ngoài giờ của viên chức, đặc biệt là việc tham gia kinh doanh.
Theo luật sư Quỳnh, việc góp vốn, quản lý doanh nghiệp của viên chức cũng cần quy định thật cụ thể về điều kiện, phạm vi, danh mục cấm hay hạn chế theo từng lĩnh vực để phòng ngừa xung đột lợi ích; bảo đảm viên chức hoàn thành nhiệm vụ công, tránh tình trạng vì dành thời gian, sức lực cho việc của doanh nghiệp mà xao nhãng việc đơn vị sự nghiệp công. Đây là vấn đề cốt lõi để đảm bảo sự minh bạch, liêm chính của đội ngũ cán bộ, viên chức, đặc biệt là trong bối cảnh đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Có thể thấy, dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) lần này thể hiện tư duy đổi mới mạnh mẽ của Chính phủ, hướng đến việc xây dựng đội ngũ viên chức chuyên nghiệp, năng động, có quyền tự chủ nghề nghiệp cao, đồng thời tạo cơ chế liên thông mạnh mẽ giữa khu vực công và khu vực tư để thu hút và giữ chân nhân tài. Việc hoàn thiện các quy định, đặc biệt là cơ chế kiểm soát xung đột lợi ích, sẽ là chìa khóa để luật sớm đi vào cuộc sống một cách hiệu quả nhất.
