Toàn cảnh cuộc họp thẩm định. Ảnh: Trang Nguyệt

Ngày 4/11, Bộ Tư pháp tổ chức cuộc họp Hội đồng thẩm định dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ thành lập và Quy chế hoạt động của Quỹ Phòng thủ dân sự Trung ương. Quy chế tập trung thiết lập một cơ chế quản lý tài chính công khai, minh bạch, ngăn chặn lãng phí và tiêu cực, đảm bảo nguồn lực được sử dụng hiệu quả nhất khi thảm họa xảy ra.

Sự cần thiết của quy chế và nguyên tắc hoạt động không vì lợi nhuận, công khai

Việc ban hành Quy chế hoạt động của Quỹ Phòng thủ dân sự Trung ương là yêu cầu cần thiết nhằm cụ thể hóa các quy định đã được Quốc hội thông qua trong Luật Phòng thủ dân sự năm 2023 và các Nghị định hướng dẫn của Chính phủ như Nghị định số 200/2025/NĐ-CP và Nghị định số 78/2025/NĐ-CP.

Quy chế xác định rõ nguyên tắc hoạt động, trong đó khẳng định quỹ phải hoạt động không vì mục đích lợi nhuận. Mục tiêu hàng đầu là quản lý và sử dụng nguồn vốn đúng mục đích, kịp thời, hiệu quả và bắt buộc phải đảm bảo tính công khai, minh bạch, tiết kiệm.

Để củng cố tính minh bạch và chống tham nhũng, quy chế quy định quỹ sẽ chịu sự kiểm tra, thanh tra, kiểm toán toàn bộ các hoạt động tài chính từ các cơ quan quản lý Nhà nước về tài chính và Kiểm toán Nhà nước. Đồng thời, quỹ còn chịu sự giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và cộng đồng.

Các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh đều có trách nhiệm quản lý và sử dụng quỹ theo nguyên tắc đúng mục đích, công khai, minh bạch, hiệu quả.

Đại diện Bộ Quốc phòng phát biểu tại cuộc họp. Ảnh: Trang Nguyệt

Bộ Quốc phòng, với vai trò là cơ quan chủ trì soạn thảo Luật Phòng thủ dân sự và Nghị định 200/2025/NĐ-CP, đã tích cực tham gia vào quá trình thẩm định dự thảo quyết định thành lập và quy chế hoạt động của Quỹ Phòng thủ dân sự Trung ương. Tại cuộc họp, đại điện Bộ Quốc phòng đã khẳng định sự cần thiết và tính hợp pháp của dự thảo, đồng thời làm rõ các vấn đề liên quan đến cơ chế quản lý quỹ , đặc biệt là việc quỹ đã đảm bảo yêu cầu quốc phòng và an ninh.

Vốn nhàn rỗi - Quản lý rủi ro và công khai cơ chế gửi tiền

Một nội dung then chốt liên quan đến tính minh bạch và quản lý rủi ro tài chính được đưa ra thảo luận tại cuộc họp là quy định cho phép quỹ sử dụng vốn nhàn rỗi để gửi tại các ngân hàng thương mại nhằm mục đích bảo toàn và phát triển vốn, nhưng phải đảm bảo an toàn.

Mặc dù việc gửi có lãi suất sẽ giúp tăng nguồn lực của quỹ, nhưng các ý kiến thẩm định bày tỏ sự băn khoăn về tính rủi ro khi gửi tại ngân hàng thương mại và nguy cơ tiêu cực. Ý kiến từ Kiểm toán Nhà nước và các cơ quan chuyên môn nhấn mạnh sự cần thiết phải làm rõ định nghĩa về "vốn nhàn rỗi" và quy định chi tiết về cơ chế gửi.

Cụ thể, các cơ quan chức năng cần phải tính toán đến câu chuyện: Liệu có cần đấu thầu để lựa chọn đơn vị ngân hàng tốt nhất hay không để tránh chỉ định, nhằm đảm bảo tính công bằng và an toàn tài chính. Ngoài ra, cần quy định rõ tỷ lệ gửi tối đa và kỳ hạn gửi (ví dụ 3 tháng, 6 tháng) để vừa đảm bảo khả năng sinh lời, vừa có nguồn lực sẵn sàng ứng phó ngay lập tức khi thảm họa đột xuất xảy ra. Việc làm rõ các cơ chế này là cực kỳ quan trọng để ngăn chặn mọi hành vi tham nhũng, tiêu cực trong việc quản lý và sinh lời của quỹ.

Các đại biểu tham gia cuộc họp. Ảnh: Trang Nguyệt

Về trách nhiệm điều hành, các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và Ủy ban Nhân dân các cấp đều có trách nhiệm thực hiện quản lý, sử dụng quỹ đúng mục đích, công khai, minh bạch, hiệu quả.

Tại cuộc họp, đại diện Bộ Y tế đề nghị cần chi tiết hóa hơn nữa nội dung chi để tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho việc sử dụng quỹ khi tình huống khẩn cấp xảy ra. Bên cạnh đó, đại diện Bộ Y tế cũng đề nghị nghiên cứu tách rõ ràng nhiệm vụ và trách nhiệm của quỹ thành các điều khoản riêng biệt trong quy chế, hoặc sửa tên điều, để đảm bảo tính đầy đủ, tránh thiếu sót các trách nhiệm liên quan đến hướng dẫn, kiểm tra, giám sát quỹ địa phương đã được quy định trong Nghị định 200/2025/NĐ-CP.

Kết luận cuộc họp, Hội đồng thẩm định cho biết, hồ sơ đủ điều kiện trình sau khi tiếp thu và hoàn thiện các vấn đề còn tồn tại. Quỹ Phòng thủ dân sự được kỳ vọng sẽ trở thành một công cụ tài chính linh hoạt và đáng tin cậy, điều này có thể đạt được khi mọi cơ chế hoạt động, từ nguyên tắc không vì lợi nhuận đến chi tiêu cụ thể, đều được thiết kế chặt chẽ nhằm chống tham nhũng, tiêu cực và tăng cường trách nhiệm giải trình.