Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Nguyễn Văn Cường chủ trì công bố kết luận thanh tra 02 dự án bệnh viện Việt Đức và Bạch Mai cơ sở 2. Ảnh: Bảo Anh (TH)

Bộ Tài chính vừa có báo cáo gửi Chính phủ về dự án Luật TK, CLP. Đây là một trong những dự án luật quan trọng được bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025 theo Nghị quyết số 87/2025/QH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Theo tiến độ, dự án Luật TK, CLP sẽ được Quốc hội cho ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025). Trong quá trình xây dựng, Bộ Tài chính đã thực hiện đầy đủ quy trình lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp, đồng thời công khai hồ sơ trên Cổng thông tin điện tử để lấy phản biện xã hội.

Trên cơ sở tiếp thu ý kiến góp ý, Bộ Tài chính đã hoàn thiện dự thảo và gửi Bộ Tư pháp thẩm định, đến nay, Bộ cũng đã có Tờ trình số 546/TTr-BTC trình Chính phủ về dự án luật này.

Hai dự án bệnh viện Bạch Mai và Việt Đức cơ sở 2 là điển hình về lãng phí, với tổng giá trị sai phạm về lãng phí lên đến hàng nghìn tỷ đồng. Ảnh: Bảo Anh (TH)

Ba nhóm chính sách trọng tâm

Tại Nghị quyết số 158/NQ-CP ngày 3/6/2025 của Chính phủ, Chính phủ đã thông qua đề nghị xây dựng Luật TK, CLP với 3 nhóm chính sách lớn, gồm: (1) Nâng cao tính chủ động, tự nguyện, tự giác trong công tác TK, CLP, để xây dựng văn hóa TK, CLP trong toàn xã hội; (2) Xây dựng cơ chế nhận diện hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí và chế tài xử lý đối với các hành vi này. (3) Hoàn thiện cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho giám sát, kiểm tra, thanh tra, phát hiện, xử lý mạnh, có tính răn đe cao đối với các hành vi lãng phí.

Trong quá trình quy phạm hóa, Bộ Tài chính đã có những chỉnh lý, bổ sung để bảo đảm phù hợp nguyên tắc áp dụng của Luật, cũng như thống nhất với các quy định của các Luật chuyên ngành có liên quan. Chẳng hạn, nội dung về đưa quy định TK, CLP vào hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư được chuyển từ bắt buộc sang khuyến khích, phù hợp với Nghị định số 61/2023/NĐ-CP. Đối với vấn đề miễn trừ trách nhiệm trong một số trường hợp, dự thảo Luật dẫn chiếu sang các luật có liên quan như Luật Cán bộ, công chức; Luật Khoa học và công nghệ…, tránh trùng lặp, chồng chéo.

Dự thảo Luật đổi mới cơ chế thanh tra TK, CLP. Ảnh: Bảo Anh (TH)

Nhiều điểm đổi mới nhằm khắc phục hạn chế của Luật hiện hành

Bộ Tài chính cho biết, dự thảo TK, CLP được xây dựng với nhiều điểm đổi mới, nhằm khắc phục hạn chế của Luật hiện hành, thể chế hóa chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là Chỉ thị 27-CT/TW và Quy định 231-QĐ/TW của Bộ Chính trị.

Điểm nhấn quan trọng là cụ thể hóa trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu. Dự thảo quy định rõ 7 nhóm quyền và trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức và 6 nhóm quyền, trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức trong khu vực Nhà nước; người đứng đầu sẽ bị xử lý khi không ban hành hoặc chậm ban hành chương trình, kế hoạch TK, CLP, để xảy ra lãng phí trong phạm vi quản lý hoặc báo cáo thiếu trung thực.

Đồng thời, thể chế hóa quy định bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Tất cả các cơ quan, tổ chức, cá nhân đều có quyền cung cấp thông tin phát hiện lãng phí; người đứng đầu có trách nhiệm tiếp nhận, xử lý và công khai kết quả xử lý. Chính phủ sẽ quy định chi tiết các biện pháp bảo vệ cơ quan, tổ chức cung cấp thông tin phát hiện lãng phí, người đấu tranh chống lãng phí và thân nhân của họ.

TK, CLP góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng nguồn lực quốc gia. Ảnh: Trung Hiển

Dự thảo bổ sung 9 nhóm hành vi gây lãng phí và 9 nhóm hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí để đảm bảo có đầy đủ cơ chế xử lý đối với một số hành vi mà Luật Thực hành, TK, CLP hiện hành chưa quy định.

Bên cạnh đó, cụ thể hoá chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm để bổ sung quy định tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho giám sát, kiểm tra, thanh tra, phát hiện, xử lý mạnh, có tính răn đe cao đối với các hành vi lãng phí.

Các chương trình, báo cáo, kết quả công tác TK, CLP của các bộ, ngành, địa phương, đặc biệt là các thông tin về hành gây lãng phí phải được công khai, đồng thời hình thành cơ sở dữ liệu quốc gia về TK, CLP.

Một điểm đáng chú ý là Dự thảo Luật đổi mới cơ chế thanh tra, trong đó, thanh tra TK, CLP tập trung vào quản lý, sử dụng tài chính công, vốn đầu tư công, tài sản công; quản lý, sử dụng lao động khu vực nhà nước; quản lý, sử dụng tài nguyên, năng lượng và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Bổ sung một số điểm mới mang tính lan tỏa xã hội gồm: xây dựng Chiến lược quốc gia về phòng, chống lãng phí, bổ sung Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí 31/5 hằng năm để tiếp tục lan toả tư tưởng Hồ Chí Minh, đưa nội dung TK, CLP vào giáo dục, truyền thông, khuyến khích doanh nghiệp, hộ gia đình áp dụng giải pháp tiết kiệm, đổi mới sáng tạo.

So với Luật năm 2013, dự thảo đã lược bỏ những quy định trùng lặp, thiếu thống nhất với các luật chuyên ngành, bảo đảm tính khả thi.

Về hiệu lực thi hành

Theo Dự thảo Luật TK, CLP, dự kiến Luật này có hiệu lực từ ngày 1/7/2026 để đảm bảo đủ thời gian cần thiết nghiên cứu, xây dựng các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn đồng bộ, khả thi.

Tuy nhiên, để bảo đảm tính kịp thời, trước ngày 31/12/2025, các bộ, ngành, địa phương phải ban hành Chương trình TK, CLP năm 2026. Đồng thời, từ năm 2026, Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí sẽ được tổ chức thường niên, với chủ đề và kế hoạch do Bộ Tài chính trình Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Việc ban hành Luật TK, CLP được kỳ vọng sẽ tạo cơ sở pháp lý toàn diện, đồng bộ, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng nguồn lực quốc gia, xây dựng nền tài chính quốc gia minh bạch, bền vững và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới.