Nghị định 217/2025/NĐ-CP là cơ sở pháp lý quan trọng cho hoạt động kiểm tra chuyên ngành. Ảnh: PV

Nghị định số 217/2025/NĐ-CP quy định về kiểm tra chuyên ngành (Nghị định 217) là cơ sở pháp lý quan trọng cho hoạt động kiểm tra chuyên ngành, khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp, nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước và giảm phiền hà cho doanh nghiệp, người dân.

Theo Nghị định 217, kiểm tra chuyên ngành là hoạt động của cơ quan, người có thẩm quyền nhằm xem xét, đánh giá, xử lý việc chấp hành pháp luật chuyên ngành của tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý. Mục tiêu của hoạt động này là chấn chỉnh, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật; phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời hành vi vi phạm; đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước.

Qua kiểm tra, cơ quan chức năng có thể yêu cầu thanh tra khi cần thiết hoặc kiến nghị khởi tố nếu phát hiện dấu hiệu tội phạm.

Nghị định 217 quy định nguyên tắc kiểm tra phải tuân thủ pháp luật, khách quan, kịp thời, chính xác; không chồng chéo, trùng lặp với thanh tra, kiểm toán hoặc kiểm tra của cơ quan khác; bảo đảm phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan; không gây cản trở hoạt động bình thường của đối tượng kiểm tra.

Thẩm quyền kiểm tra được xác định theo nguyên tắc quản lý ngành, lĩnh vực và theo địa bàn. Đáng chú ý, Nghị định ưu tiên hình thức kiểm tra trực tuyến, từ xa dựa trên dữ liệu điện tử và miễn kiểm tra thực tế đối với doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cá nhân chấp hành tốt pháp luật.

Để bảo đảm liêm chính, minh bạch, Nghị định quy định rõ các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động kiểm tra. Đối với người có thẩm quyền kiểm tra, nghiêm cấm lợi dụng chức vụ, quyền hạn để sách nhiễu; nhận hối lộ; lập hồ sơ sai sự thật; tiết lộ thông tin trái phép. Đối với đối tượng kiểm tra, nghiêm cấm cản trở, cung cấp thông tin sai sự thật, tiêu hủy hoặc giả mạo tài liệu; đưa hối lộ hoặc tác động làm sai lệch kết quả kiểm tra.

Thẩm quyền kiểm tra chuyên ngành được giao cho Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Chủ tịch UBND các cấp, đồng thời có thể phân cấp, ủy quyền cho người đứng đầu các đơn vị trực thuộc.

Người tiến hành kiểm tra được quyền yêu cầu cung cấp thông tin, lập biên bản, xử lý vi phạm, đồng thời phải tuân thủ nghiêm quy định, không lợi dụng chức vụ để vụ lợi. Đối tượng kiểm tra có quyền giải trình, bảo vệ bí mật kinh doanh, nhưng cũng phải chấp hành quyết định kiểm tra, cung cấp thông tin trung thực, đầy đủ.

Quy trình kiểm tra được thực hiện theo các bước: (1) Ban hành quyết định kiểm tra dựa trên dấu hiệu vi phạm, kế hoạch hoặc chỉ đạo. (2) Thành lập đoàn kiểm tra, xây dựng kế hoạch cụ thể. (3) Công bố quyết định, tiến hành thu thập thông tin, lập biên bản và xử lý vi phạm. (4) Theo dõi, đôn đốc việc thực hiện quyết định xử lý sau kiểm tra.

Nghị định khuyến khích ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong kiểm tra chuyên ngành nhằm tiết kiệm chi phí, thời gian, nhân lực và nâng cao hiệu quả.

Thời hạn kiểm tra được giới hạn tùy cấp thực hiện, từ 7 đến 15 ngày, có thể gia hạn một lần trong trường hợp phức tạp hoặc địa bàn khó khăn. Việc kiểm tra được thực hiện trực tiếp hoặc trực tuyến, từ xa trên cơ sở dữ liệu điện tử.

Nghị định cũng quy định quyền và nghĩa vụ của đối tượng kiểm tra, bao gồm quyền giải trình, bảo vệ bí mật công nghệ, bí mật kinh doanh, khiếu nại, tố cáo; nghĩa vụ chấp hành quyết định kiểm tra, cung cấp thông tin trung thực, đầy đủ và chấp hành quyết định xử lý. Đồng thời, các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan có trách nhiệm phối hợp, thực hiện yêu cầu của đoàn kiểm tra và giám sát hoạt động kiểm tra theo quy định của pháp luật.

Cán bộ kiểm tra vi phạm quy định hoặc đối tượng kiểm tra có hành vi cản trở, gian dối, đưa, nhận hối lộ sẽ bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự; gây thiệt hại phải bồi thường.

Theo Luật sư Phạm Trung Kiên, Văn phòng Luật sư PK, Nghị định 217/2025/NĐ-CP mang lại ba tác động lớn. Đó là: (1) Bảo đảm tính thống nhất của hoạt động kiểm tra chuyên ngành, tránh tình trạng “mạnh ai nấy làm” ở các ngành, địa phương. (2) Tạo thuận lợi cho doanh nghiệp khi hạn chế kiểm tra trùng lặp, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, ưu tiên hình thức kiểm tra trực tuyến, từ xa giúp giảm thiểu tiếp xúc trực tiếp. (3) Siết chặt kỷ luật, kỷ cương của đội ngũ thực thi công vụ, bảo đảm mọi cuộc kiểm tra đều minh bạch, công tâm.

Luật sư Phạm Trung Kiên nhấn mạnh: “Nếu triển khai nghiêm túc, Nghị định này không chỉ là công cụ kiểm soát vi phạm mà còn góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và thúc đẩy môi trường kinh doanh lành mạnh.”

Nghị định 217/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 5/8/2025.