(Thanh tra) - Hội nghị phản biện xã hội do Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam tổ chức tập trung góp ý dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, nhấn mạnh yêu cầu cụ thể hoá trách nhiệm, mở rộng phạm vi giám sát, vai trò của Mặt trận và hoàn thiện cơ chế xử lý hành vi gây lãng phí.
Hội nghị do Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Hoàng Công Thủy và GS.TS Trần Ngọc Đường, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn Dân chủ và Pháp luật chủ trì vào ngày 7/8 tại Hà Nội. Tham dự có đại diện các cơ quan của Quốc hội, Bộ Tài chính, các chuyên gia, nhà khoa học và lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc các tỉnh, thành phố.
Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí được Quốc hội khóa XIII thông qua từ năm 2013, có hiệu lực từ ngày 1/7/2014. Tuy nhiên, sau 10 năm thực hiện, lãng phí vẫn xảy ra khá phổ biến, gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế và làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn lực quốc gia. Dự án Luật sửa đổi lần này nhằm tạo lập khuôn khổ pháp lý chặt chẽ, hiệu quả hơn để phòng, chống lãng phí ngay từ khâu hoạch định chính sách đến tổ chức thực hiện.
Dự thảo Luật áp dụng đối với cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội, doanh nghiệp nhà nước và các tổ chức, cá nhân khác có liên quan. Đặc biệt, dự thảo nêu rõ 10 nguyên tắc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, trong đó nhấn mạnh yêu cầu minh bạch, công khai và giám sát xã hội; đưa nội dung tiết kiệm vào chương trình giáo dục quốc dân; và yêu cầu xác định các biện pháp chống lãng phí ngay từ khi xây dựng chính sách, soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật.
Góp ý tại hội nghị, GS.TS Trần Ngọc Đường cho rằng dự thảo Luật tuy đã thể chế hóa một số chủ trương, quan điểm lớn của Đảng, nhưng vẫn còn thiếu cụ thể. Một số lĩnh vực mới phát sinh lãng phí chưa được quy định rõ như trong chuyển đổi số (đầu tư phần mềm trùng lặp, hạ tầng công nghệ không đồng bộ), quy hoạch đất đai, thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia...
Ông cũng lưu ý cần làm rõ thuật ngữ "tài chính công", đảm bảo bao quát được cả khu vực ngoài nhà nước có sử dụng ngân sách. Điều 17 về hành vi gây lãng phí chưa phản ánh đầy đủ các thực trạng lãng phí trong hội họp, công sở, đầu tư dàn trải…
Đặc biệt, GS.TS Trần Ngọc Đường đề nghị bổ sung rõ trách nhiệm giám sát của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên, cũng như vai trò giám sát của báo chí, người dân. Hiện nay, các quy định liên quan còn chung chung, thiếu tính khả thi, chưa thể chế đầy đủ quan điểm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”.
Từ thực tiễn công tác Mặt trận, ông Nguyễn Văn Pha, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam cho rằng hoạt động giám sát trong lĩnh vực tiết kiệm, chống lãng phí thời gian qua chủ yếu còn hình thức, thiếu hiệu quả. Quy định “hàng năm MTTQ phối hợp xây dựng chương trình hành động giám sát” hầu như không được triển khai thực tế. Vì vậy, ông đề xuất bỏ quy định này khỏi dự thảo.
Ông cũng cho rằng việc Ban Thanh tra Nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng tổ chức giám sát lãng phí ở cấp xã là rất khó khăn vì các đối tượng giám sát thường vượt ngoài phạm vi quản lý cấp cơ sở. Dự thảo luật nên giới hạn hoạt động giám sát của hai ban này trong phạm vi cấp xã, còn các nội dung cụ thể sẽ do văn bản dưới luật hướng dẫn.
Ngoài ra, ông Pha đề nghị mở rộng phạm vi giám sát của MTTQ Việt Nam đến các cơ quan, tổ chức sử dụng tài chính, tài sản công, không chỉ giới hạn trong cơ quan nhà nước như quy định hiện nay.
Phát biểu tại Hội nghị, ông Đỗ Duy Thường, Phó Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn Dân chủ – Pháp luật của Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đề nghị bổ sung quy định về tiết kiệm, chống lãng phí trong khu vực ngoài Nhà nước, bao gồm các tầng lớp nhân dân. Đồng thời, cần xây dựng “Quy chế giám sát và phản biện xã hội” về tiết kiệm, chống lãng phí để Chính phủ và MTTQ phối hợp thực hiện.
Bên cạnh đó, các Ban Thanh tra Nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng cần được giao nhiệm vụ giám sát hằng năm việc thực hiện pháp luật về tiết kiệm, chống lãng phí, nhằm nâng cao hiệu quả giám sát ở cơ sở.
Từ góc độ pháp lý, TS. Đinh Văn Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ đề xuất tiếp cận dự thảo Luật theo hướng coi tiết kiệm là chiến lược quốc gia. Cần tinh gọn các nguyên tắc, quy định rõ cơ chế tiếp nhận và xử lý kiến nghị từ người dân, báo chí. Ông nhấn mạnh: “Lãng phí do thể chế là nghiêm trọng nhất, là điểm nghẽn của mọi điểm nghẽn”.
Kết luận hội nghị, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Hoàng Công Thủy cho biết, dự thảo Luật lần này đã bám sát Chỉ thị 27-CT/TW của Bộ Chính trị về tăng cường lãnh đạo của Đảng với công tác tiết kiệm, chống lãng phí; Quyết định 231-QĐ/TW về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí; Nghị quyết 66-NQ/TW về vai trò của chính sách pháp luật trong sử dụng nguồn lực.
Theo ông Thủy, dự thảo đã cụ thể hóa trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân đặc biệt là người đứng đầu trong sử dụng nguồn lực kinh tế. Đồng thời, bổ sung quy định về chế tài xử lý vi phạm, về bảo vệ người phát hiện hành vi lãng phí và tăng cường khen thưởng để khuyến khích tham gia giám sát xã hội.
Phó Chủ tịch Hoàng Công Thủy đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu các ý kiến góp ý tại Hội nghị để hoàn thiện dự án Luật, bảo đảm tính đồng bộ với các luật chuyên ngành như Luật Đất đai, Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công…
Ông nhấn mạnh: “Cần đánh giá toàn diện tính khả thi của các quy định về giám sát; khuyến khích phát hiện và cung cấp thông tin về hành vi lãng phí; biến thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trở thành nếp sống, văn hóa hàng ngày của từng người dân”.
