Ngày 7/11, Bộ Tư pháp phối hợp với Konrad Adenauer Stiftung (KAS) tổ chức hội thảo “Phát huy vai trò và năng lực của đội ngũ làm công tác pháp chế trước yêu cầu hình thành chế định luật sư công tại Việt Nam”.
Phát biểu khai mạc hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Phan Chí Hiếu cho biết, chương trình làm việc của Bộ Chính trị, Ban Bí thư năm 2025 và chương trình công tác của Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương năm 2025 giao Đảng ủy Bộ Tư pháp xây dựng Đề án “Nghiên cứu xây dựng chế định luật sư công trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay”.
Theo Thứ trưởng Phan Chí Hiếu, việc xây dựng chế định luật sư công đang được cân nhắc đến mô hình thành lập một hệ thống, tổ chức luật sư công là công chức làm việc trong các bộ, ngành, địa phương để bảo vệ quyền và lợi ích của Nhà nước, lợi ích công.
Đồng thời, người làm công tác pháp chế ở các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh là một trong những đối tượng công chức được cân nhắc để thực hiện nhiệm vụ này.
“Cùng với việc hình thành chế định luật sư công tại Việt Nam, vai trò, trách nhiệm cũng như yêu cầu về năng lực, trình độ được đặt ra đối với đội ngũ người làm công tác pháp chế là rất lớn”, Thứ trưởng nhấn mạnh.
Ông đề nghị các đại biểu tập trung thảo luận về sự cần thiết hình thành chế định luật sư công trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; đưa ra quan điểm rõ ràng để hoàn thiện Đề án “Nghiên cứu xây dựng chế định luật sư công trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay”; nêu ra các giải pháp cụ thể của bộ, ngành, doanh nghiệp, địa phương mình trong việc phát huy vai trò và năng lực của đội ngũ pháp chế trước yêu cầu hình thành chế định luật sư công tại Việt Nam.
Theo ông Lewe Paul, Trưởng Đại diện Văn phòng KAS tại Việt Nam, nếu đưa chế định luật sư công vào Việt Nam thì việc sửa đổi Luật Luật sư tới đây cần nghiên cứu đưa nội dung này vào luật. Mặt khác, cách tiếp cận phải phù hợp với mục tiêu và định hướng phát triển của Việt Nam. Ông cho rằng các đại biểu cần trao đổi, đưa ra những giả thuyết, giải pháp vừa mang tính bao trùm, vừa hướng tới tương lai.
Tại hội thảo, trong phiên đối thoại về phát huy vai trò, năng lực đội ngũ làm công tác pháp chế trước yêu cầu hình thành chế định luật sư công tại Việt Nam, bà Đặng Kim Hoa, Phó Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp, Bộ Tư pháp cho biết, tại Việt Nam, các dự án phát triển kinh tế - xã hội và các giao dịch, nhất là giao dịch quốc tế, gần như chưa có ý thức rà soát các quy định pháp lý từ ban đầu, chỉ đến khi xảy ra tranh chấp mới mời luật sư và lúc đó đã muộn. Đến tháng 7/2025, còn tồn trên 2.900 dự án đang vướng mắc về mặt pháp lý chưa thể triển khai được.
Mặt khác, các khiếu nại, khiếu kiện hành chính ngày một nhiều hơn, đặc biệt là khiếu nại có tính phức tạp, kéo dài. Năm 2020, tỷ lệ vụ việc khiếu nại, khiếu kiện mời luật sư tham gia là 99 vụ và con số này tăng lên ở các năm tiếp theo.
Vì vậy, bà Hoa cho rằng, trong bối cảnh cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế, việc hình thành đội ngũ luật sư công trong cơ quan Nhà nước để ngăn ngừa rủi ro trong vụ việc, vụ kiện liên quan đến phát triển kinh tế - xã hội là rất cần thiết.
Qua tham khảo kinh nghiệm quốc tế cũng như thực tiễn tại Việt Nam, theo Phó Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp Đặng Kim Hoa, luật sư công có phạm vi hoạt động, gồm: Tham gia tranh tụng trong vụ kiện liên quan đến dân sự, kinh tế, hành chính; đại diện cho cơ quan Nhà nước giải quyết các vụ việc dân sự, kinh tế, hành chính; tư vấn cho các cơ quan trong việc giải quyết tranh chấp quốc tế, tiến tới thực hiện các vụ tranh tụng quốc tế; tư vấn và tham gia giải quyết các vụ khiếu nại, tố cáo phức tạp; các vụ việc khác khi các cơ quan, ban ngành cho thấy cần thiết phải có luật sư công.
Đặc biệt, bà Đặng Kim Hoa nhấn mạnh, không hình thành tổ chức chuyên nghiệp hoặc luật sư công chuyên nghiệp mà gắn chức danh luật sư công cho một số cán bộ, công chức đang làm công tác pháp luật. Do đó, trách nhiệm của luật sư công là vừa tuân thủ quy định về trách nhiệm của cán bộ công chức, vừa tuân thủ trách nhiệm của luật sư.
Từ thực tiễn tham gia các vụ xét xử quốc tế, GS. TS Lê Hồng Hạnh, Chủ tịch Trung tâm trọng tài quốc tế hoàn toàn ủng hộ việc thành lập chế định luật sư công tại Việt Nam, ông cho rằng điều này rất cần thiết và đã manh nha từ rất lâu.
GS. TS Lê Hồng Hạnh đưa ra một số khuyến nghị về luật sư công tại Việt Nam. Đó là chế định luật sư rất công rất đặc thù nên phải xác định rõ luật sư công là ai, tiêu chuẩn như thế nào, đào tạo ra ra sao vì họ vừa là luật sư, vừa là công chức.
“Hai yếu tố này trộn với nhau thực hiện bảo vệ công lý cho Nhà nước, người dân, doanh nghiệp nhưng phải làm sao bảo đảm rành mạch, nếu không rành mạch thì không hoạt động được và không mang lại hiệu quả”, GS. TS Lê Hồng Hạnh nhấn mạnh.
Luật sư, TS Đào Ngọc Chuyền, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam đánh giá cao vai trò, vị thế đội ngũ pháp chế của các bộ, ngành - tác giả cơ bản của văn bản quy phạm pháp luật.
Về chế định luật sư công tại Việt Nam, TS Đào Ngọc Chuyền cho rằng, phải trang bị thêm kỹ năng của luật sư như tố tụng, tranh tụng cho đội ngũ pháp chế của các bộ, ngành, cơ quan Nhà nước.
Bên cạnh đó, cần tính toán lấy lực lượng pháp chế của các bộ, ngành, cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp Nhà nước làm nòng cốt; tiếp tục nghiên cứu luật pháp về lĩnh vực hợp tác công tư (PPP) và chi trả chế độ đãi ngộ hợp lý…
