Các đại biểu đã tập trung thảo luận về sự tương thích, thống nhất, đồng bộ của Luật Đất đai năm 2013 với các luật khác trong hệ thống pháp luật. Ảnh: Q.Vinh

Báo cáo tóm tắt kết quả giám sát và kiến nghị sửa đổi Luật Đất đai năm 2013, Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Ngô Sách Thực cho biết, Luật Đất đai đã thể chế chủ trương, quan điểm của Đảng, Hiến pháp năm 2013 về đất đai, tạo hành lang pháp lý trong công tác tổ chức, quản lý, sử dụng đất đai.

Qua thực hiện các quy định của Luật Đất đai gần 10 năm, bên cạnh những ưu điểm thì Luật Đất đai đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập trong trong quy định về thời điểm có hiệu lực của việc chuyển quyền sử dụng đất; thời điểm có hiệu lực của hợp đồng kinh doanh bất động sản nói chung và hợp đồng kinh doanh quyền sử dụng đất nói riêng; hợp đồng về mua bán, tặng cho, đổi, góp vốn, thế chấp nhà ở, chuyển nhượng hợp đồng mua bán nhà ở thương mại… giữa Luật Đất đai, Luật Nhà ở năm 2015 và Luật Kinh doanh bất động sản năm 2013.

Đặc biệt, về giá đất, báo cáo cho rằng, một trong những nguyên tắc định giá đất là "phù hợp với giá đất phổ biến trên thị trường", nhưng trên thực tế hầu như thoát ly khỏi giá cả thị trường. Điều này dễ dẫn đến bất cập khi thu hồi đất, giá bồi thường quá xa giá thị trường... Do vậy giá đất còn mang nặng tính "áp đặt".

Từ nội dung giám sát, Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam đề nghị quá trình tổ chức sửa đổi Luật Đất đai phải bảo đảm quan điểm, mục tiêu, nguyên tắc "lấy người dân là trung tâm" bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân trong các quy định của luật, nhằm hiện thực hóa phương châm: "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng" bảo đảm thực hiện hiệu quả kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực.

Bổ sung các quy định xác định rõ, chi tiết việc kiểm soát quyền lực nhà nước đối với các tổ chức và cá nhân thực hiện các quyền đại diện chủ sở hữu về đất đai. Bổ sung xác định rõ các nguyên tắc về công khai, minh bạch, về tham vấn ý kiến nhân dân... trong thực hiện quyền chủ sở hữu và quản lý nhà nước về qui hoạch, kế hoạch sử dụng đất; giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, quy trình hình thành giá đất theo thị trường; trong thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm về đất đai.

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, giảng viên Đại học Luật Hà Nội chỉ ra, do điều kiện phát triển kinh tế - xã hội có những bất cập, nên sửa đổi Luật Đất đai mà không xem xét đạo luật khác thì chưa chắc tìm được ra nguyên nhân của những bất cập, bởi Luật Đất đai còn liên quan đến Luật Nhà ở, Luật Đầu tư, Luật Quy hoạch... cho nên đây là câu chuyện cần phải sửa tổng thể.

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến cho rằng, trong việc sửa luật lần này cần làm rõ nội hàm, vai trò của Nhà nước trong vấn đề sở hữu. Do đó cần thể chế hoá bằng được vai trò của Nhà nước với tư cách người sử dụng đất. Nhà nước cũng phải công bằng, bình đẳng như các đối tượng sử dụng đất khác.

PGS. TS Phạm Hữu Nghị, nghiên cứu viên cao cấp Viện Nhà nước và Pháp luật nhìn nhận, vấn đề đặt ra là Nhà nước khi lập kế hoạch làm căn cứ giao đất, cho thuê đất phải đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững nền kinh tế, công bằng trong phân bổ nguồn lực giữa các thành phần kinh tế.

Theo GS.TS Trần Ngọc Đường, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn Dân chủ - Pháp luật, UBTƯ MTTQ Việt Nam, Luật Đất đai năm 2013 quy định các khoản thu tài chính từ đất đai. Tuy nhiên, chính sách tài chính về đất đai chưa đủ mạnh để khắc phục tình trạng đầu tư đất đai, chậm đưa các dự án sử dụng đất vào triển khai thực hiện, gây lãng phí nguồn lực. Chính sách thuế đối với đất đai cơ bản chưa được sửa đổi hay ban hành mới, chưa thật sự là công cụ điều tiết thị trường bất động sản.

Ở góc độ khác, GS.TS Võ Khánh Vinh, nguyên Giám đốc Học viện Khoa học Xã hội và Nhân văn chia sẻ, nếu chúng ta vừa sửa đổi Hiến pháp, vừa ban hành Luật Đất đai thì sẽ gây ra sự chồng chéo. Nếu có thể, nên sửa đổi Luật Đất đai trước sau đó mới ban hành Hiến pháp. Luật Đất đai năm 2013 cũng đã cụ thể hóa đất đai là sở hữu toàn dân.

Từ thực tế đó, GS.TS Võ Khánh Vinh kiến nghị, chưa nên sửa đổi Hiến pháp vì nếu sửa đổi Hiến pháp thì nhiều nội dung trong Luật Đất đai chưa soi rọi được; đặc biệt, thực tế cho thấy tham nhũng về đất đai là đáng sợ nhất, một số các nhân đang dựa vào chỗ hổng của chính sách pháp luật, của thực thi, của vượt thẩm quyền từ địa phương để tham nhũng, trục lợi. Bởi vậy, Luật Đất đai sửa đổi cần phải nhấn mạnh đất đai là sở hữu toàn dân.

Tiếp thu ý kiến của đại biểu, ông Lê Tiến Châu khẳng định, đây là những ý kiến đóng góp cụ thể, có căn cứ xác thực. Nhìn chung, ý kiến của đại biểu tham dự hội nghị đã tập trung nêu rõ những khó khăn, bất cập trong quá trình triển khai Luật Đất đai năm 2013.

Theo ông Lê Tiến Châu thì Luật Đất đai 2013 chưa có quy định cụ thể, rõ ràng và một cơ chế pháp lý hữu hiệu để thực hiện tích tụ, tập trung đất đai nên chưa thu hút được người dân và doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, giá thành và năng suất lao động trong lĩnh vực nông nghiệp còn thấp so với các lĩnh vực khác.

Do đó, kiến nghị cần nghiên cứu, thiết kế cơ chế pháp lý đảm bảo tính chặt chẽ, hiệu quả để tích tụ, tập trung đất đai hiệu quả. Đây là mong muốn rất lớn của các tầng lớp nhân dân và doanh nghiệp.

Ông Lê Tiến Châu đề nghị, cần rà soát, sửa đổi ngay các quy định để đảm bảo thủ tục hành chính về đất đai nhanh, gọn và thông thoáng hơn; đồng thời, cần xây dựng cơ chế xác định giá đất đảm bảo nguyên tắc thị trường, trong đó đảm bảo người dân được tham gia sâu, rộng rãi và đủ tính đại diện trong tham vấn ý kiến về giá đất.