(Thanh tra) - Việc Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, trong đó có nội dung sửa đổi, bổ sung Điều 19 liên quan đến hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, được đánh giá là bước đi quan trọng, tạo hành lang pháp lý mới cho giáo dục phổ thông trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập sâu rộng.
Từ thực tiễn triển khai tại một cơ sở giáo dục tiên phong, TS Trần Thị Hoàng Anh - Hiệu trưởng Trường Liên cấp Alpha Hải Phòng (thành viên Tập đoàn Giáo dục EQuest) - đã chia sẻ những góc nhìn cụ thể về ý nghĩa, tác động cũng như kỳ vọng đối với chính sách này.
+ Thưa cô, cô đánh giá như thế nào về việc bổ sung, sửa đổi Điều 19 liên quan đến hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong Luật Giáo dục?
TS Trần Thị Hoàng Anh: Việc sửa đổi, bổ sung Điều 19 là một bước tiến rất quan trọng và mang tính chiến lược đối với giáo dục Việt Nam. Lần sửa đổi này không chỉ mang tính kỹ thuật, mà thực sự tái định nghĩa vai trò của cơ sở giáo dục trong kỷ nguyên khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Điểm mới quan trọng là Khoản 1 khẳng định rõ: “Hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo là nhiệm vụ của cơ sở giáo dục”. Điều đó có nghĩa khoa học - công nghệ không còn là hoạt động phụ trợ hay phong trào, mà trở thành trách nhiệm cốt lõi của mỗi nhà trường. Cách tiếp cận này phù hợp với xu thế quốc tế, nơi các trường phổ thông hướng tới xây dựng hệ sinh thái học tập sáng tạo, giúp học sinh được nghiên cứu, thí nghiệm và giải quyết các vấn đề thực tiễn ngay từ sớm.
Bên cạnh đó, Điều 19 cũng mở rộng hành lang pháp lý để nhà trường chủ động phối hợp với các tổ chức khoa học - công nghệ, doanh nghiệp và đơn vị dịch vụ. Đây chính là nền tảng để đưa nghiên cứu, công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành “mạch sống” của nhà trường, như cách nhiều nền giáo dục tiên tiến đang triển khai.
Đặc biệt, Điều 19 thể hiện rất rõ tinh thần của thời đại khi nhấn mạnh ba định hướng then chốt: gắn nghiên cứu và đổi mới sáng tạo với thực tiễn và xu hướng quốc tế; thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong giáo dục; và ưu tiên ứng dụng trí tuệ nhân tạo có kiểm soát trong dạy - học và quản lý. Những nội dung này cho thấy luật đã tiếp cận đúng bối cảnh, khi khoa học - công nghệ, nhất là AI, đang làm thay đổi sâu sắc mô hình giáo dục trên toàn cầu.
+ Theo cô, việc Nhà nước khuyến khích và thúc đẩy nghiên cứu, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ mang lại ý nghĩa gì đối với các trường phổ thông?
TS Trần Thị Hoàng Anh: Trước hết, chính sách này tạo động lực và hành lang pháp lý vững chắc để các trường mạnh dạn đầu tư vào khoa học - công nghệ, đưa hoạt động nghiên cứu và đổi mới sáng tạo trở thành một phần chính thức của chương trình giáo dục, thay vì chỉ dừng ở các hoạt động ngoại khóa.
Thứ hai, quy định này giúp giáo dục phổ thông gắn chặt hơn với thực tiễn phát triển khoa học - công nghệ của đất nước, giúp học sinh tiếp cận sớm tư duy nghiên cứu, tư duy công nghệ và kỹ năng giải quyết vấn đề - những năng lực thiết yếu của nguồn nhân lực tương lai.
Bên cạnh đó, việc Nhà nước ưu tiên đầu tư hạ tầng và hỗ trợ đào tạo để thúc đẩy ứng dụng AI có kiểm soát có ý nghĩa rất lớn. Giáo viên có điều kiện được bồi dưỡng, cập nhật công nghệ mới; nhà trường có nguồn lực triển khai AI trong dạy học; và học sinh được trang bị năng lực công dân số ngay từ bậc phổ thông. Tôi tin rằng những quy định này sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội.
+ Tại Trường Liên cấp Alpha Hải Phòng, các hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đang được triển khai như thế nào?
TS Trần Thị Hoàng Anh: Tại Hệ thống Giáo dục Alpha nói chung và trường Liên cấp Alpha Hải Phòng nói riêng, các hoạt động khoa học - công nghệ - đổi mới sáng tạo được triển khai một cách đồng bộ trong cả giảng dạy và quản lý giáo dục, dựa trên nhiều mô hình tiên tiến đã được áp dụng thành công tại các trường trên thế giới.
Trong giảng dạy và học tập, Alpha Hải Phòng tích hợp nhiều mô hình giáo dục tiên tiến trên thế giới nhằm hiện thực hóa tinh thần khoa học - công nghệ - đổi mới sáng tạo của Điều 19. Trước hết, nhà trường áp dụng mô hình STEM/STEAM theo tiêu chuẩn Hoa Kỳ, thiết kế các bài học kết hợp Khoa học - Công nghệ - Kỹ thuật - Toán và Nghệ thuật giống như các mô hình tại Mỹ, Singapore và Hàn Quốc. Học sinh được tham gia chương trình Science Magic, học Robotics và lập trình Scratch/Python, và thực hành mô hình IoT - cảm biến - kỹ thuật số. Song song với đó, mô hình Dạy học dự án (PBL) được triển khai sâu rộng, giúp học sinh giải quyết vấn đề thực tiễn như thiết kế hệ thống cảnh báo cháy bằng cảm biến, nghiên cứu chất lượng nước trong hành trình trekking, hay sản xuất video khoa học và podcast chuyên đề.
Nhà trường đồng thời áp dụng mô hình Học tập qua trải nghiệm, khuyến khích học sinh tự đặt câu hỏi, khảo sát và thu thập dữ liệu trong các hoạt động trekking tại Vườn Quốc gia Cúc Phương, Cát Bà và trong các thí nghiệm mở tại lớp. Mô hình Maker Education cũng được triển khai mạnh mẽ thông qua các không gian sáng tạo, nơi học sinh được “làm để học” qua thiết kế mô hình bằng giấy, gỗ, Lego, thử nghiệm nguyên lý cơ khí và tham gia các hackathon mini.
Một điểm nhấn đột phá là việc Alpha Hải Phòng triển khai chương trình học và hoạt động khoa học - công nghệ dành riêng cho nghiên cứu ứng dụng AI, phù hợp tinh thần Khoản 5 Điều 19. Nhà trường xây dựng Góc AI (AI Corner) - không gian ứng dụng trí tuệ nhân tạo phục vụ học tập và giảng dạy, nơi học sinh có thể thử nghiệm công cụ AI, phân tích dữ liệu, làm mô phỏng khoa học hoặc xây dựng sản phẩm sáng tạo. Bên cạnh đó, nhà trường mua tài khoản Chat GPT và Gemini Pro phiên bản trả phí cho giáo viên và học sinh, giúp các em nghiên cứu, viết báo cáo, thực hiện dự án khoa học và phát triển kỹ năng AI Literacy một cách an toàn, kiểm soát và tuân thủ đạo đức học thuật.
Học sinh Alpha Hải Phòng cũng tích cực tham gia các cuộc thi khoa học - công nghệ lớn như STEM Robotics, Enjoy AI, Khoa học kỹ thuật thành phố, các giải Robotics cấp thành phố và toàn quốc. Đặc biệt, nhà trường là đơn vị tiên phong tại Hải Phòng khởi xướng và tổ chức cuộc thi Hackathon AI dành cho học sinh toàn thành phố năm 2025 - một sân chơi trí tuệ thúc đẩy năng lực sáng tạo, khả năng giải quyết vấn đề bằng công nghệ, và khuyến khích học sinh ứng dụng AI để tạo ra sản phẩm có giá trị thực tiễn.
Nhờ sự kết hợp đồng bộ giữa chương trình học tiên tiến, không gian thực hành sáng tạo và các dự án, cuộc thi công nghệ quy mô lớn, hoạt động khoa học - công nghệ tại Alpha Hải Phòng không chỉ diễn ra trong lớp học, mà đã trở thành một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo thực sự, giúp học sinh chủ động kiến tạo tri thức, làm chủ công nghệ và hình thành tư duy sáng tạo theo đúng tinh thần của Điều 19.
Trong công tác quản lý giáo dục, Alpha Hải Phòng định hướng phát triển mô hình quản trị số toàn diện. Nhà trường triển khai quản trị dựa trên dữ liệu (Data-driven School Management) thông qua việc số hóa gần như toàn bộ quy trình vận hành: từ điểm danh, đánh giá, giao bài tập đến theo dõi tiến trình học tập cá nhân của học sinh. Đặc biệt, Alpha Hải Phòng đã số hóa toàn bộ văn bản, báo cáo, kế hoạch, giáo án, bài giảng, giúp giáo viên truy cập, điều chỉnh, chia sẻ học liệu thuận tiện, minh bạch và đồng bộ…
Dựa trên hệ thống MegaEdu và Odoo ERP, Alpha xây dựng hệ sinh thái chuyển đổi số trong giáo dục (Digital Ecosystem for Learning) với các module giao tiếp - học tập, vận hành - tài chính - tài sản và kho học liệu số theo chuẩn LMS. Nhờ đó, giáo viên có thể thiết kế bài học số, tổ chức kiểm tra - đánh giá liên tục, theo dõi tiến độ học tập của từng học sinh theo thời gian thực và tương tác chặt chẽ với phụ huynh.
Song song với chuyển đổi số, Alpha Hải Phòng phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Giáo viên được bồi dưỡng về tư duy thiết kế (Design Thinking) để tổ chức các hoạt động học tập mở rộng, lấy học sinh làm trung tâm. Học sinh được trao quyền đề xuất ý tưởng, thử nghiệm, sáng tạo không sợ sai, qua đó hình thành tư duy khoa học và năng lực giải quyết vấn đề phức tạp.
Có thể nói, hoạt động khoa học - công nghệ tại Alpha Hải Phòng không phải là các nội dung rời rạc, mà là một kiến trúc tổng thể, đúng với tinh thần của Điều 19, nhằm phát triển năng lực học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
+ Cô kỳ vọng gì về tác động của các chính sách này đối với học sinh, giáo viên và môi trường giáo dục?
TS Trần Thị Hoàng Anh: Tôi tin rằng chính sách này sẽ tạo ra những chuyển biến nền tảng cho giáo dục phổ thông Việt Nam.
Đối với học sinh, các em sẽ được học trong một môi trường giàu trải nghiệm, nơi sáng tạo, tư duy công nghệ và khả năng giải quyết vấn đề được đặt ở vị trí trung tâm. Học sinh có cơ hội tiếp cận AI, robotics, dữ liệu và các mô hình khoa học tiên tiến một cách bài bản, từ đó hình thành định hướng nghề nghiệp sớm và năng lực hội nhập.
Đối với giáo viên, chính sách này tạo động lực mạnh mẽ để đổi mới phương pháp giảng dạy, nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ. Khi có hành lang pháp lý rõ ràng, giáo viên sẽ yên tâm hơn trong việc nâng cao kỹ năng số và triển khai các mô hình giáo dục hiện đại.
Về môi trường giáo dục, Điều 19 sẽ thúc đẩy hình thành hệ sinh thái sáng tạo, tăng cường hợp tác giữa nhà trường với doanh nghiệp, tổ chức khoa học và các đơn vị công nghệ. Qua đó, giáo dục phổ thông sẽ ngày càng tiệm cận chuẩn mực quốc tế và đáp ứng tốt hơn yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên số.
+ Xin trân trọng cảm ơn cô!
