(Thanh tra) - Việc hình thành Nghị quyết về chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026–2035 cho thấy một bước chuyển quan trọng trong tư duy phát triển giáo dục của Việt Nam.
Với tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 580.000 tỷ đồng, chương trình không chỉ dừng lại ở việc tăng nguồn lực tài chính, mà hướng tới tái cấu trúc toàn diện hệ thống giáo dục theo hướng hiện đại, chất lượng, hội nhập quốc tế và gắn chặt với yêu cầu phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo trong bối cảnh kinh tế số.
Ở tầm chiến lược, Chương trình MTQG được thiết kế với phạm vi bao trùm toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân, từ giáo dục mầm non, phổ thông, giáo dục nghề nghiệp đến giáo dục đại học.
Trong đó, điểm nhấn đáng chú ý của Chương trình MTQG giai đoạn 2026 - 2035 là yêu cầu đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục.
Việc xây dựng cơ sở dữ liệu giáo dục quốc gia, các nền tảng quản lý và học tập số, cùng các công cụ hỗ trợ dạy – học thông minh được kỳ vọng sẽ góp phần đổi mới phương thức tổ chức giáo dục, cá nhân hóa quá trình học tập và mở rộng cơ hội tiếp cận tri thức cho người học ở mọi vùng miền.
Tuy nhiên, chuyển đổi số giáo dục không thể được hiểu giản đơn là số hóa bài giảng hay trang bị thiết bị hiện đại, mà phải gắn chặt với đổi mới phương pháp dạy học và năng lực triển khai của đội ngũ giáo viên.
Trong bối cảnh đó, giáo dục STEM được nhìn nhận như một hướng tiếp cận có tính cầu nối, giúp tích hợp kiến thức khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học vào các tình huống học tập thực tiễn.
Cô Nguyễn Thu Hà, giáo viên Toán Trường Dương Nội (TP Hà Nội), cho rằng dạy học STEM tạo điều kiện để học sinh phát triển tư duy logic, năng lực giải quyết vấn đề và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn – những năng lực cốt lõi của công dân trong nền kinh tế tri thức.
Theo cô Hà, khi công nghệ số và AI ngày càng được đưa vào nhà trường, giáo viên Toán không chỉ truyền đạt kiến thức công thức, mà cần tổ chức cho học sinh tiếp cận các bài toán gắn với dữ liệu, mô hình hóa, lập luận và thử nghiệm. Điều này đòi hỏi giáo viên phải có năng lực thiết kế bài học, sử dụng công cụ số một cách sư phạm và biết kết nối nội dung môn học với các vấn đề thực tiễn.
Vì vậy, đầu tư cho giáo dục STEM trong Chương trình MTQG cần đi kèm với chính sách bồi dưỡng giáo viên, hỗ trợ chuyên môn và tạo không gian sáng tạo trong nhà trường, tránh tình trạng đầu tư công nghệ nhưng thiếu người vận hành hiệu quả.
Ở bậc giáo dục đại học, yêu cầu hiện đại hóa đặt ra không kém phần cấp thiết, nhất là trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo đang làm thay đổi sâu sắc phương thức sản xuất và tiếp nhận tri thức.
Thầy Đinh Ngọc Sơn, nguyên Phó Trưởng khoa Phát thanh – Truyền hình, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, cho rằng Chương trình MTQG là cơ hội quan trọng để nhìn lại vai trò của người thầy trong thời đại AI.
Theo ông, công nghệ có thể hỗ trợ mạnh mẽ cho giảng dạy và nghiên cứu, nhưng không thể thay thế vai trò định hướng tư duy, hình thành nhân cách và bản lĩnh nghề nghiệp cho người học.
Trong các phân tích về giáo dục thời đại số, thầy Đinh Ngọc Sơn nhấn mạnh rằng hiện đại hóa giáo dục đại học không thể chỉ dừng ở việc đưa AI vào lớp học, mà phải tái cấu trúc mối quan hệ giữa đào tạo, nghiên cứu và thực tiễn xã hội.
Đặc biệt trong lĩnh vực báo chí – truyền thông, nơi công nghệ đang tác động trực tiếp đến quy trình sản xuất nội dung và định hướng dư luận, người học cần được trang bị năng lực phản biện, tư duy độc lập, ý thức trách nhiệm xã hội và bản lĩnh chính trị – nghề nghiệp. Đây là những giá trị cốt lõi mà vai trò người thầy giữ vị trí không thể thay thế.
Từ góc độ chính sách, định hướng gắn đào tạo đại học với nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo trong Chương trình MTQG được kỳ vọng sẽ nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trình độ cao, đồng thời thúc đẩy hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong các cơ sở giáo dục.
Việc đầu tư có trọng tâm cho các trường đại học, viện nghiên cứu, phòng thí nghiệm trọng điểm sẽ tạo điều kiện để giảng viên và sinh viên tham gia trực tiếp vào các hoạt động nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, qua đó rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo và nhu cầu thực tiễn của xã hội.
Song song với mục tiêu nâng cao chất lượng, Chương trình MTQG cũng đặt ra yêu cầu bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục. Khoảng cách về điều kiện học tập giữa các vùng miền, giữa đô thị và nông thôn, miền núi vẫn là một thách thức lớn.
Đầu tư quy mô lớn cho giáo dục trong giai đoạn 2026 - 2035, nếu được phân bổ hợp lý, có thể cải thiện đáng kể điều kiện trường lớp, thiết bị dạy học và môi trường học tập, đồng thời hỗ trợ chính sách thu hút, đào tạo và giữ chân giáo viên có năng lực đến công tác tại các địa bàn khó khăn.
Từ thực tiễn nhà trường, cô Nguyễn Thu Hà cho rằng công bằng giáo dục trong bối cảnh hiện đại hóa không chỉ là bảo đảm đủ cơ sở vật chất, mà còn là tạo cơ hội để học sinh ở mọi vùng miền được tiếp cận các phương pháp dạy học mới như STEM, giáo dục số và định hướng nghề nghiệp gắn với khoa học – công nghệ. Nếu các mô hình này chỉ tập trung ở các trường trung tâm, mục tiêu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trên diện rộng sẽ khó đạt được.
Nhìn tổng thể, Chương trình MTQG hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035 là một bước chuyển lớn, thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ trong việc coi giáo dục là nền tảng cho phát triển dài hạn.
Hiện đại hóa giáo dục chỉ thực sự thành công khi lấy người thầy và người học làm trung tâm, coi công nghệ là công cụ hỗ trợ, còn mục tiêu cuối cùng là hình thành những thế hệ công dân có tư duy khoa học, năng lực sáng tạo, bản lĩnh nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội.
