(Thanh tra) - Dự thảo Luật Giáo dục (sửa đổi) gần đây của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đang thu hút sự quan tâm chú ý của dư luận. Một trong những đề xuất đáng chú ý nhất là việc bỏ bằng tốt nghiệp THCS, thay thế bằng giấy xác nhận hoàn thành chương trình do hiệu trưởng cấp. Liệu rằng, đề xuất này có thực sự mang lại lợi ích cho học sinh và các nhà trường?
Phù hợp xu thế
Trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 13/8, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết, dự luật điều chỉnh theo hướng giao người đứng đầu cơ sở giáo dục thực hiện chương trình THCS xác nhận trong học bạ việc hoàn thành chương trình, thay cho cấp bằng tốt nghiệp như hiện nay.
Theo Bộ trưởng, cách làm này giúp giảm khối lượng công việc hành chính cho cơ quan quản lý Nhà nước, đồng thời tăng tính tự chủ cho cơ sở giáo dục.
Trước đây, trưởng phòng GD&ĐT của quận, huyện thực hiện cấp bằng tốt nghiệp THCS, từ 1/7/2025, cả nước bắt đầu thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp (bỏ cấp huyện), do vậy, điều chỉnh này là phù hợp tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.
Theo Bộ GD&ĐT, việc bỏ cấp bằng tốt nghiệp THCS cũng là phù hợp với xu thế quốc tế. Hiện, nhiều quốc gia như: Mỹ, Canada, Anh, Australia, Phần Lan không cấp bằng tốt nghiệp THCS, mà chỉ dùng xác nhận của hiệu trưởng để xét học tiếp lên bậc cao hơn.
"Ở Việt Nam, chính sách phổ cập giáo dục đến hết lớp 9 đã đạt gần 100% học sinh hoàn thành chương trình, nên việc đổi từ "bằng" sang "xác nhận" sẽ không ảnh hưởng quyền lợi học sinh, ngược lại giảm thủ tục và chi phí", theo Bộ trưởng.
Hiện nay, tốt nghiệp THCS là tiêu chí bắt buộc để học sinh dự thi vào lớp 10 THPT. Đầu năm 2024, Bộ GD&ĐT đã bỏ xếp loại giỏi, khá, trung bình trên bằng tốt nghiệp cấp THCS.
Khi được hỏi về đề xuất này, nhiều phụ huynh cho biết, họ hoàn toàn ủng hộ. Anh Trần Đức Thành (phường Bỉm Sơn, Thanh Hoá), có con học lớp 9 chia sẻ: “Việc thi tốt nghiệp THCS không thực sự cần thiết, vì hầu hết học sinh đều tiếp tục học lên. Điều quan trọng là phải có một lộ trình học tập rõ ràng, chứ không phải một tấm bằng. Bỏ bằng tốt nghiệp THCS sẽ giúp giảm bớt áp lực học hành, để con tôi có thời gian tham gia những môn năng khiếu mà con yêu thích và phát triển các kỹ năng sống".
Chung suy nghĩ, chị Đặng Thu Vân ở phường Kiến Hưng (Hà Nội), có 2 con đang học bậc THCS nêu quan điểm: "Tôi hoàn toàn ủng hộ bỏ cấp bằng THCS, chỉ cần hiệu trưởng xác nhận là các con đủ điều kiện học lên cấp 3. Tôi hi vọng đề xuất này sẽ sớm được thông qua để giảm thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý trong lĩnh vực giáo dục, đồng thời mang lại sự tiện lợi tối đa cho người dân".
Cần hướng dẫn cụ thể
Đồng tình với đề xuất bỏ bằng tốt nghiệp THCS, nhiều chuyên gia giáo dục đánh giá, việc bỏ bằng tốt nghiệp THCS là một bước đi đột phá, phù hợp với xu thế quốc tế bởi ở nhiều nước phát triển, bằng cấp không phải là tiêu chí hàng đầu. Thay vào đó, họ tập trung vào hồ sơ học tập (học bạ) và các hoạt động ngoại khóa để đánh giá năng lực toàn diện của học sinh. Việc bỏ bằng tốt nghiệp THCS sẽ giúp giảm tải hành chính, tập trung nguồn lực cho việc nâng cao chất lượng dạy và học.
Ông Nguyễn Công Phong - Phó Hiệu trưởng Trường THCS Việt Đoàn, tỉnh Bắc Ninh cho biết, trên thế giới, nhiều quốc gia đã không còn duy trì loại bằng cấp này ở bậc học cơ bản. Trong điều kiện giáo dục phổ cập THCS đã được triển khai rộng khắp ở nước ta, việc tiếp tục cấp bằng tốt nghiệp cho học sinh lớp 9 dường như không còn mang nhiều ý nghĩa thực tiễn, mà chủ yếu là một thủ tục hành chính.
Khi học sinh được phổ cập đến hết lớp 9 thì việc tổ chức kỳ xét tốt nghiệp và cấp bằng chỉ khiến các nhà trường thêm áp lực, kéo theo nhiều thủ tục liên quan đến hồ sơ, báo cáo, trình phê duyệt, in ấn và lưu trữ văn bằng. Việc này không chỉ gây tốn kém nguồn lực mà còn làm mất thời gian của cả giáo viên, học sinh và các cơ quan quản lý.
Việc thay thế bằng tốt nghiệp THCS bằng hình thức xác nhận kết quả học tập qua học bạ thể hiện một cách tiếp cận giáo dục hiện đại. Điều này buộc các nhà trường phải chú trọng thực chất trong giảng dạy, học tập và đánh giá, thay vì chạy theo kỳ thi hay những chứng nhận hình thức.
Về lâu dài, ông Nguyễn Công Phong cho rằng, đây cũng là cơ hội để ngành Giáo dục dần thoát khỏi lối tư duy nặng về bằng cấp, tiến tới xây dựng hệ thống đánh giá linh hoạt, cá nhân hóa, phù hợp với năng lực và định hướng tương lai của từng học sinh.
“Đề xuất của Bộ GD&ĐT hoàn toàn phù hợp trong bối cảnh nước ta đã chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp. Việc phân quyền về cho các cơ sở giáo dục, cụ thể là hiệu trưởng nhà trường có thẩm quyền xác nhận học sinh hoàn thành chương trình học là cách làm gọn nhẹ, giảm tải áp lực hành chính mà vẫn đảm bảo đúng bản chất của việc đánh giá quá trình học tập”, ông Nguyễn Công Phong nêu quan điểm.
Ông cũng bày tỏ, khi học sinh tốt nghiệp THCS, mục tiêu không phải là sở hữu một tấm bằng, mà là có đủ điều kiện để bước tiếp trên con đường học tập hoặc vào THPT, hoặc chuyển hướng sang học nghề, giáo dục thường xuyên. Do vậy, một văn bản xác nhận từ hiệu trưởng là đủ để minh chứng học sinh đã hoàn thành chương trình và đủ điều kiện xét tuyển hoặc nhập học ở cấp tiếp theo.
“Việc bỏ cấp bằng tốt nghiệp THCS không làm mất đi quyền lợi của học sinh, mà ngược lại còn giúp đơn giản hóa thủ tục, giảm áp lực cho cả học sinh và nhà trường”, ông Nguyễn Công Phong nói.
Theo tìm hiểu của PV, hiện nay, công tác xét và cấp bằng tốt nghiệp THCS vẫn còn nhiều bất cập. Các trường phải lập rất nhiều loại hồ sơ, gửi báo cáo lên phòng GD&ĐT để kiểm tra và ra quyết định. Sau đó, tiếp tục thực hiện các thủ tục liên quan đến tài chính, in ấn, bảo quản và phát bằng.
Lãnh đạo của một số trường THCS bày tỏ, quá trình này vừa tốn thời gian, vừa tiêu tốn nhân lực và tiền bạc. Do vậy, nếu bỏ được thủ tục này, các trường có thể tập trung hơn vào việc nâng cao chất lượng giáo dục và hỗ trợ học sinh trong quá trình học tập, thay vì phải dồn quá nhiều công sức cho một kỳ xét tốt nghiệp mang nặng tính hình thức.
Tuy nhiên, để bỏ được việc cấp bằng tốt nghiệp THCS, các trường cũng cho rằng, cần có hướng dẫn rõ ràng và cụ thể từ phía Bộ GD&ĐT để đảm bảo thống nhất trong toàn ngành. Đồng thời, cần có quy định cụ thể về biểu mẫu, cách thức xác nhận của hiệu trưởng, cũng như các biện pháp kiểm tra, giám sát để đảm bảo tính minh bạch, khách quan và quyền lợi của học sinh.
