Trong dòng chảy của toàn cầu hóa và sự bùng nổ của mạng xã hội, thế hệ trẻ Việt Nam đang đứng trước một sứ mệnh kép: Vừa tiếp thu tinh hoa thế giới, vừa giữ gìn và lan tỏa bản sắc văn hóa dân tộc. Thay vì xem di sản là những giá trị cũ kỹ nằm trong viện bảo tàng, họ đang biến những di sản này thành nguồn cảm hứng sáng tạo vô tận, đưa văn hóa Việt đến gần hơn với thế giới bằng những phương thức độc đáo và đầy bất ngờ.

Khi người trẻ "kể chuyện" văn hóa

Kỷ nguyên số mở ra một không gian phẳng, nơi các luồng văn hóa giao thoa mạnh mẽ. Đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức lớn đối với việc bảo tồn bản sắc. Giữa vô vàn xu hướng toàn cầu, từ K-pop đến văn hóa Âu-Mỹ, giới trẻ dễ bị cuốn theo những giá trị thời thượng mà lãng quên đi cội nguồn. Nỗi lo về sự "xâm lăng văn hóa" hay sự phai nhạt bản sắc dân tộc là hoàn toàn có cơ sở.

Tuy nhiên, cũng chính những công cụ của thời đại số như mạng xã hội, nền tảng video, và công nghệ thực tế ảo lại trở thành vũ khí đắc lực để người trẻ “làm mới” văn hóa truyền thống. Họ không chỉ là người thụ hưởng, mà đã chủ động trở thành những nhà sáng tạo, những "đại sứ văn hóa" trên không gian mạng.

Không khó để nhận thấy một làn sóng sáng tạo mạnh mẽ lấy cảm hứng từ văn hóa dân tộc đang được dẫn dắt bởi chính thế hệ trẻ. Họ không thuyết giảng những điều khô khan, giáo điều, mà "kể chuyện" văn hóa bằng ngôn ngữ của thế hệ mình: Hình ảnh bắt mắt, âm nhạc lôi cuốn và những câu chuyện gần gũi.

Điển hình là trào lưu sử dụng và cách tân Việt phục. Các bộ trang phục cổ như áo dài, áo tấc, nhật bình không còn chỉ xuất hiện trong các dịp lễ hội mà đã trở thành nguồn cảm hứng cho các bộ ảnh nghệ thuật, video thời trang trên TikTok, Instagram.

Các dự án như Hoa văn Đại Việt gây tiếng vang khi nỗ lực số hóa và ứng dụng các họa tiết, hoa văn cổ vào thiết kế hiện đại, từ thời trang đến đồ gia dụng, mang di sản đến gần hơn với cuộc sống thường nhật.

Trên lĩnh vực âm nhạc, thành công của những nghệ sĩ như Hoàng Thùy Linh với album "Hoàng" hay gần đây là "LINK" là minh chứng rõ nét cho việc kết hợp chất liệu dân gian (thơ, ca dao, nhạc cụ dân tộc) với phong cách sản xuất âm nhạc đương đại. Những sản phẩm này không chỉ chinh phục khán giả trong nước mà còn gây ấn tượng mạnh mẽ với bạn bè quốc tế, chứng tỏ sức hấp dẫn của văn hóa Việt khi được thể hiện một cách sáng tạo.

GS.TS Lê Hồng Lý - Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam đã chia sẻ, những năm gần đây, chất liệu dân gian, truyền thống được các bạn trẻ yêu mến, tìm hiểu và phát triển theo lĩnh vực của bản thân. Điển hình như trong lĩnh vực âm nhạc, các nhạc sỹ, ca sỹ trẻ đã tìm ra cách để khai thác văn hóa dân gian của dân tộc đưa vào các tác phẩm của mình. Điều đó cũng đem đến cho giới trẻ những hướng đi mới mẻ song cũng góp một phần không nhỏ trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống của dân tộc.

Bên cạnh đó, không thể không nhắc đến những nhà sáng tạo nội dung trên YouTube hay TikTok đang miệt mài quảng bá văn hóa. Từ những kênh chia sẻ kiến thức lịch sử một cách sinh động, những blogger ẩm thực khám phá món ăn truyền thống, cho đến các nghệ sĩ trẻ thể hiện tài năng vẽ tranh minh họa về thần thoại, cổ tích Việt Nam, tất cả đang cùng nhau tạo nên một bức tranh văn hóa đa sắc màu và đầy sức sống.

Trách nhiệm và những thách thức phía trước

Trong bài “Tương lai cho thế hệ vươn mình”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã viết rất sâu sắc: “Thế hệ thanh niên hiện nay đang ở ngã ba thời đại – vừa đứng giữa cái cũ và cái mới, vừa đối mặt với cơ hội phát triển nhanh chóng, lại vừa chịu áp lực phải gìn giữ những giá trị đã định hình dân tộc qua hàng nghìn năm".

Sự nhiệt huyết và sáng tạo của thế hệ trẻ là tín hiệu đáng mừng, nhưng hành trình này cũng không thiếu những thách thức. Việc khai thác chất liệu văn hóa đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc và tôn trọng. Nếu không cẩn trọng, sự sáng tạo có thể dễ dàng trở thành sự sao chép hời hợt, thậm chí làm sai lệch giá trị gốc. Áp lực của việc "tạo trend", "câu view" trên mạng xã hội đôi khi cũng có thể khiến các sản phẩm văn hóa bị thương mại hóa quá mức, mất đi chiều sâu cần thiết.

Vì vậy, sứ mệnh của người trẻ không chỉ dừng lại ở việc quảng bá, mà còn là học hỏi, nghiên cứu và gìn giữ tính chân thực của di sản. Trách nhiệm của họ là trở thành một cây cầu nối vững chắc, chuyển giao những giá trị của quá khứ cho tương lai một cách trọn vẹn và đầy cảm hứng.

Để ngọn lửa đam mê văn hóa trong giới trẻ được lan tỏa và bền vững, rất cần sự đồng hành, hỗ trợ từ gia đình, nhà trường và các cơ quan văn hóa. Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói: “Cần tạo dựng một hệ sinh thái chính sách, cơ chế hỗ trợ để thế hệ trẻ được tự do sáng tạo, phát triển toàn diện về nhân cách, tri thức, bản lĩnh, lý tưởng và văn hóa".

Việc tạo ra những sân chơi, cung cấp nguồn tư liệu chính thống và định hướng thẩm mỹ đúng đắn sẽ giúp các bạn trẻ tự tin hơn trên hành trình biến di sản thành tài sản, biến bản sắc dân tộc thành niềm tự hào và sức mạnh nội sinh, góp phần định vị văn hóa Việt Nam trên bản đồ thế giới.