Cảnh đẹp Tràng An. Ảnh: Zing.vn

Đây là sự kiện thiết thực nhằm hưởng ứng và chào mừng Năm Du lịch Quốc gia 2021 - Hoa Lư, Ninh Bình với chủ đề “Hoa Lư, Cố đô ngàn năm”; kết nối các di sản của đất nước, tuyên truyền, quảng bá các giá trị di sản văn hóa vật thể, phi vật thể và các sản phẩm du lịch riêng có, xây dựng hình ảnh điểm đến du lịch an toàn, thân thiện và hấp dẫn với du khách trong và ngoài nước.

Tràng An-Bức tranh đa màu sắc của tạo hoá

Quần thể danh thắng Tràng An được Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) ghi danh là Di sản Văn hóa và thiên nhiên Thế giới vào ngày 25/6/2014 và trở thành Di sản hỗn hợp đầu tiên của Đông Nam Á. Danh hiệu Di sản cao quý này là sự ghi nhận công lao gìn giữ của các thế hệ người dân Ninh Bình nói chung và cộng đồng dân cư trong khu Di sản nói riêng.

Tràng An là địa điểm nổi bật trong khu vực Đông Nam Á và trên thế giới với những bằng chứng cho thấy cách con người tương tác với cảnh quan thiên nhiên và thích ứng với những thay đổi quan trọng về môi trường kéo dài hơn 30.000 năm, từ 1.200 đến 33.100 năm.

Lịch sử văn hóa liên tục và tương đối dài có mối quan hệ chặt chẽ với tiến hóa địa chất gần đây của khối karst đá vôi Tràng An. Con người cổ là một phần không thể tách khỏi cộng đồng sinh vật đã được thiết lập trong khu vực đá vôi ít nhất là từ thời kỳ Băng hà cực đại cuối cùng. Trong thời gian này, họ đã trải qua một số biến đổi địa lý và khí hậu khắc nghiệt nhất trong lịch sử Trái đất, bao gồm việc cảnh quan ngập nước tái diễn do sự dao động mực nước biển.

Tràng An đã biến đổi từ cảnh quan đất liền thành cảnh quan biển trong một số lần. Có những thời điểm, khối đá vôi ở xa biển, nhưng có những thời điểm Tràng An là một quần đảo giữa đại dương. Toàn bộ môi trường đất liền bị tác động dưới sự biến đổi của khí hậu và mực nước biển với các điều kiện môi trường đất trũng sông, đầm lầy, cửa sông và bờ biển. Rừng thay đổi về cấu trúc và thành phần từ kiểu rừng mưa nguyên sinh tán kín tới rừng khô theo mùa, với rừng ôn đới và các đồng cỏ trong các giai đoạn khí hậu mát mẻ thịnh hành. Con người tới khu vực đá vôi có thể theo mùa để kiếm thức ăn quan trọng - ốc cạn. Các nguồn thức ăn khác tìm thấy trong các đống rác bếp khai quật ở các hang bao gồm đặc biệt các nguồn lợi từ sông – cua nước ngọt, các loài nhuyễn thể, cá và rùa. Số lượng xương động vật có vú thấp cho thấy việc săn bắn động vật là theo cơ hội, có khỉ, hươu, lợn và sóc, bổ sung nguồn dinh dưỡng đáng tin cậy cho bữa ăn. Từ Sơ kỳ Holocene, rõ ràng, biển tiến đã làm thay đổi cảnh quan thành các vũng biển và các đầm lầy nước mặn, và vào khoảng 5.500 năm trước, các sưu tập động vật khai quật được ở các hang thấp và các di chỉ ở khu vực rìa cho thấy số lượng nguồn lợi từ biển tăng lên.

Các bằng chứng môi trường cổ ở Tràng An, kết hợp với khảo cổ học, đã cho những thông tin quan trọng về điều này và các môi trường đã mất, lịch sử tiến hóa và tính đa dạng, cũng như việc con người đã thích ứng như thế nào với điều kiện sau giai đoạn băng hà cuối cùng.

Các hang động ở Tràng An. Ảnh: Zing.vn

Những phát hiện rõ ràng về đặc điểm thực vật xưa cùng các mối liên quan gần gũi giữa các chứng cứ khảo cổ học và môi trường cổ như vậy là không phổ biến ở Đông Nam Á và trong trường hợp này, Tràng An đã nhanh chóng được công nhận về khoa học như là một chuỗi điển hình trong khu vực.

Câu chuyện văn hóa tiền sử ở Tràng An là hình ảnh thu nhỏ của quá trình toàn cầu về ứng phó của con người đối với biển tiến sau băng hà trong khu vực này tới mức độ nó có thể được coi là mô hình so sánh với các địa điểm khác trong khu vực cùng chịu các tác động này.

Tràng An cũng là một trong số ít các di sản có giá trị ở Đông Nam Á giữ lại nhiều đặc điểm ban đầu không chịu ảnh hưởng lớn từ con người, động vật và các nhân tố khác ở thời gian sau đó. Tràng An mang đặc điểm về quá trình tương tác giữa con người-môi trường và là một kho tư liệu vô giá toàn cầu cho việc tìm hiểu quá trình thích ứng và thay đổi cảnh quan trong điều kiện biến đổi môi trường.

Cảnh quan tháp karst Tràng An là một trong những khu vực đẹp và ngoạn mục nhất thuộc loại này trên thế giới. Cảnh quan gồm chủ yếu một loạt các tháp karst dạng nón, với vách dốc đứng cao 200m so với nền đất và mực nước xung quanh. Những rặng núi hẹp nối liền hai đỉnh núi, được ví như những thanh kiếm khổng lồ, bao quanh các thung, trũng, hố sụt tròn và dài, với những dòng sông, suối nối với nhau, chảy quanh co qua các hang động ngầm dài đến một kilomet. Du khách, được chở trên những con thuyền truyền thống, có thể tận hưởng vô số những thạch nhũ, rèm nhũ lôi cuốn và những trang trí tô điểm trần hang.

Rừng nhiệt đới nguyên sinh bao trùm khắp cảnh quan, thậm chí bám vào các vách đá và đỉnh núi, trong khi đó, dê gặm cỏ trên các vách thung lũng, và trâu nước đầm mình trong các bãi phù sa cùng đàn diệc trắng. Hòa trộn khéo léo và đẹp mắt với khu rừng nguyên sinh là những ruộng lúa bao quanh các dòng sông, tạo ra một tác phẩm với nhiều mầu sắc đa dạng và luôn biến hóa, được tôn lên nhờ hình ảnh những người nông dân và ngư dân địa phương đang thực hiện những công việc truyền thống càng làm bức tranh thêm đặc sắc. Sự hiện diện của những ngôi đền và chùa, một số nằm cao trên vách đá và đỉnh núi là một yếu tố văn hóa, kín đáo cộng hưởng với vẻ đẹp tự nhiên và nhấn mạnh tầm quan trọng của tôn giáo hòa quyện với cảnh quan.

Làng quê của vùng đệm xung quanh thể hiện một bức tranh của cuộc sống nông thôn truyền thống, với vườn và ruộng lúa xen lẫn những ngôi làng nhỏ nối với nhau bởi các con đường đất, hoặc đường mòn, cùng mạng lưới sông, suối và kênh rạch. Các yếu tố đá, nước, rừng, bầu trời kết hợp với nhau tạo nên một thế giới thiên nhiên sinh động, không thể đẹp và quyến rũ hơn. Khách du lịch đi theo các sông khép kín trên những con thuyền nhỏ bé truyền thống do chính những người dân địa phương chèo lái sẽ được trải nghiệm sự kết nối gần gũi với thiên nhiên, và cảm nhận một trạng thái an toàn, yên bình và thanh thản tuyệt vời. Những rặng núi hoành tráng, các hang động bí ẩn và nhiều địa điểm linh thiêng của Tràng An đã truyền cảm hứng cho con người qua vô số các thế hệ. Đây là vùng đất nơi văn hóa giao thoa với sự kỳ diệu, bí ẩn và vẻ tráng lệ của thế giới thiên nhiên, và cũng là nơi mà văn hóa được cải biến bởi những điều đó."

Tràng An được các nhà địa chất quốc tế đánh giá là một thí dụ điển hình cho tháp đá vôi nhiệt đới ẩm ở giai đoạn cuối của quá trình phát triển địa mạo và là một mô hình để nhận biết và so sánh với các khu vực tương tự trên thế giới. Sản phẩm của quá trình phân cắt mạnh của khối đá vôi lớn được nâng lên trong hàng trăm triệu năm, cảnh quan chứa đựng một dãy hoàn chỉnh các dạng địa hình đá vôi điển hình, bao gồm tháp, lũng (hố karst), thung lũng (hố sụt), các cấu trúc sụt lở và các lớp trầm tích, hang ngầm và sông ngầm, hang động và trầm tích hang động.

Một ý nghĩa khoa học quan trọng nữa là cảnh quan các dạng karst chuyển tiếp giữa cụm đỉnh karst (bao gồm các tháp liên kết với nhau bằng những dải núi sắc và quèn karst) với rừng đỉnh karst (bao gồm các tháp đơn lẻ nằm độc lập trên đồng bằng bồi tích), thể hiện những giai đoạn khác nhau trong quá trình phát triển địa hình đang diễn ra trong chu kỳ xâm thực karst. Mạng lưới các đứt gãy song song giao nhau chia cắt khu vực thành ô mạng, và thúc đẩy sự phát triển của các trũng karst tròn, kín. Các bồn trũng và thung lũng ngập nước này liên thông với nhau bởi các dòng chảy, chảy qua một mạng lưới phức tạp các hang động và hang ngầm, có những hang xuyên qua núi. Trần hang có dạng “xâm thực rãnh” do dòng chảy, và nhiều loại trầm tích hang động cacbonat, bao gồm măng đá (nhũ đá, măng đá và cột) và dải mỏng (rèm đá).

Một ý nghĩa khoa học lớn nữa là sự hiện diện rộng rãi của một loạt các ngấn xâm thực cao trên các vách đá, với những hang động, nền sóng vỗ, lắng đọng bãi biển và vỏ sò, là bằng chứng cho mực nước biển cũ.

Trong thời kỳ Pleistocene và Holocene, cảnh quan khối đá vôi Tràng An hoàn toàn bị biến đổi bởi các đợt biển tiến và biển thoái. Vào thời điểm biển tiến, các hố trũng ngập nước ở phía đông bắc trở thành các hồ thủy triều của một vịnh trước đó ở Tràng An.

Ở phía đông nam, hố sụt karst và đồng bằng tích tụ tạo nên các vũng biển mà ngày nay là các vùng trũng và cánh đồng lúa, hệ thống đường nước hiện tại là sự kế thừa của các dòng suối cổ chảy ra đường bờ biển thấp hơn và xa hơn. Dọc hai bên vụng biển, và trên các vách tháp karst và sống karst là các ngấn biển rõ rệt ở hai độ cao, 1,5-2,5m và 3,5-4,0m, với vỏ hàu hà bám trên đó. Ở đây, có các thềm và bậc chia cắt bởi sóng liên quan đến các ngấn biển và ngấn sóng này. Các vết tích mực nước biển cổ hơn từ thời kỳ Pleistocene có thể quan sát thấy ở các vụng biển hình thành trước đó. Các bề mặt mài mòn này được hình thành trên các tháp hoặc đảo nón ở các độ cao 10-15m, 20-25m, 40m và 50-60m.

Lễ hội Tràng An- Kết nối các di sản

Lễ hội Tràng An hay Lễ hội Thánh Quý Minh Đại Vương là hoạt động văn hóa truyền thống kết hợp với du lịch diễn ra vào những ngày giữa tháng 3 Âm lịch hàng năm. Năm nay, chính hội diễn ra vào 29 tháng 4 năm 2021 (thứ Năm, ngày 18 tháng 3 năm Tân Sửu).

Lễ hội Tràng An. Ảnh: Zing.vn

Đức Thánh Quý Minh Đại Vương, theo truyền thuyết dân gian, là một trong ba anh em - ba vị tướng đã được phong Thánh (Đức thánh Tản Viên, Đức thánh Cao Sơn và Đức thánh Quý Minh), là người có công trấn ải Sơn Nam (một trong 4 trấn của Hoa Lư tú trấn) bảo vệ đất nước thời vua Hùng Duệ Vương (tức Hùng Vương thứ 18). Ngài là một "thượng đẳng thần”, được các triều vua qua nhiều triều đại ban chiếu sắc phong, được nhân dân khắp nơi thờ phụng, trở thành Thành hoàng làng ở nhiều nơi theo tín ngưỡng dân gian.

Lễ hội Tràng An 2021 với chủ đề: “Tràng An – Kết nối các Di sản” là sự khẳng định các giá trị văn hóa truyền thống được gìn giữ, bảo tồn, nét đẹp trong phong tục tập quán của cư dân Tràng An, là cơ hội đề kết nối các di sản nhằm gìn giữ và trao truyền di sản cho các thế hệ tương lai theo đúng tinh thần Công ước Di sản Thế giới.

Năm 2021, Ninh Bình vinh dự tiếp tục được Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch lựa chọn đăng cai tổ chức năm Du lịch Quốc gia. Chương trình năm Du lịch Quốc gia 2021 có 38 hoạt động được tổ chức tại tỉnh Ninh Bình và 104 hoạt động hưởng ứng của 27 tỉnh, thành phố trên cả nước. Là một trong hoạt động chính nằm trong khuôn khổ chương trình năm Du lịch Quốc gia 2021 do tỉnh Ninh Bình tổ chức, Lễ hội Tràng An (hay còn gọi là Lễ hội Thánh Quý Minh Đại Vương) là lễ hội truyền thống diễn ra hàng năm tại khu du lịch sinh thái Tràng An thuộc Quần thể danh thắng Tràng An. Đây là hoạt động văn hóa, tín ngưỡng của nhân dân, nhằm tri ân và tưởng nhớ đức Thánh Quý Minh Đại Vương, người có công trấn ải Sơn Nam, bảo vệ đất nước thời vua Hùng Vương thứ 18.

Lễ hội Tràng An 2021 một hoạt động thiết thực, có ý nghĩa nhằm kết nối các di sản thế giới ở Việt Nam, tạo sự lan tỏa, động lực thúc đẩy du lịch Việt Nam nói chung và du lịch Ninh Bình vượt qua khó khăn, phục hồi mạnh mẽ trở lại sau một thời gian bị ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19.