Thứ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long

Hạn chế xử tử hình 

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long khẳng định, Bộ Luật hình sự (BLHS) năm 2015 được sửa đổi cơ bản và toàn diện là công cụ sắc bén, hữu hiệu trong đấu tranh phòng, chống tội phạm trong điều kiện mới, đấu tranh chống tham nhũng có hiệu quả, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội…

BLHS đã bổ sung quy định về trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại phạm các tội trong lĩnh vực kinh tế, môi trường. Bãi bỏ hình phạt tử hình đối với 7 tội, đồng thời mở rộng đối tượng không bị áp dụng hình phạt tử hình đối với người từ 75 tuổi trở lên khi phạm tội hoặc khi xét xử.

Đáng chú ý, BLHS đã mở rộng thêm trường hợp không thi hành án tử hình đối với người bị kết án về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà sau khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất ¾ tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn. 

Các luật và nghị quyết được công bố cùng còn có Bộ luật tố tụng hình sự, Bộ luật tố tụng dân sự, Luật tố tụng hành chính; Luật thi hành tạm giữ, tạm giam; Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự và4 nghị quyết thi hành (BLHS, Bộ luật tố tụng hình sự, BLDS, Luật tố tụng hành chính);Luật an toàn thông tin mạng (an toàn thông tin mạng), Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, Luật kế toán, Luật Thống kế , Luật Khí tượng thủy văn, Bộ luật hàng hải Việt Nam, Luật quân nhân chuyên nghiệp, công nhân và viên chức quốc phòng, Nghị quyết ban hành nội quy kỳ họp của Quốc hội, Nghị quyết về việc phê chuẩn Nghị định thư sửa đổi Hiệp định Marrakesh thành lập Tổ chức thương mại thế giới; Nghị quyết về thực hiện chế định Thừa phát lại.

Trường hợp này sẽ chuyển hình phạt tử hình thành hình phạt tù chung thân nhằm góp phần hạn chế hình phạt tử hình trên thực tế.

Trao đổi với báo chí về những quy định này, Thứ trưởng Bộ Tư pháp làm rõ, trong giai đoạn BLHS năm 2015 chưa có hiệu lực, việc nộp lại tiền chỉ là 1 điều kiện để xem xét giảm án, ngoài ra phải đáp ứng các điều kiện khác như tích cực phối hợp với các cơ quan điều tra… Tuy nhiên, đến thời điểm BLHS có hiệu lực mà chưa thi hành án thì áp dụng quy định mới.

BLHS cũng đã thay thế Tội “cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng” bằng 9 tội danh mới nhằm tạo môi trường kinh doanh minh bạch, tránh sự tùy tiện trong áp dụng. 

Ngoài ra, BLHS có những nội dung sửa đổi, bổ sung nhằm khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm trong tình hình mới; nội luật hóa các quy định có  liên quan của điều ước quốc tế mà nước ta là thành viên, góp phần tăng cường hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng, chống tội phạm.

BLHS có hiệu lực từ 1/7/2016.

Ghi nhận cá nhân được chuyển đổi giới tính 

Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long, Bộ luật Dân sự (BLDS) bổ sung nhiều qui định cơ chế pháp lý công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong lĩnh vực dân sự. 

Đặc biệt, BLDS đã hoàn thiện các quy định về quyền nhân thân của cá nhân, nhất là tôn trọng, công nhận và bảo vệ quyền về họ tên, dân tộc, quốc tịch, hình ảnh, tính mạng, sức  khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, cũng như ghi nhận cá nhân được chuyển đổi giới tính theo quy định của luật…

Thứ trưởng Long nhấn mạnh, cho phép chuyển đổi giới tính, thể hiện chính sách nhân đạo của Đảng và Nhà nước tôn trọng bảo vệ quyền con người, quyền công dân. 

Tuy nhiên, hệ quả của việc chuyển đổi giới tính liên quan đến các quyền khác như đăng ký hộ tịch, hộ khẩu… nên phải chờ một luật riêng để quy định cụ thể, còn BLDS chỉ quy định về nguyên tắc. 

“Chúng tôi sẽ cố gắng càng sớm càng tốt để đưa dự thảo Luật này vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh kỳ đầu của Quốc hội khóa sau”, Thứ trưởng Long nói.

BLDS cũng qui định chủ thể của quan hệ pháp luật dân sự bao gồm cá nhân, pháp nhân, Nhà nước CHXHCN Việt Nam, cơ quan nhà nước ở Trung ương, ở địa phương bình đẳng với các chủ thể khác khi tham gia quan hệ dân sự…

Ngày 1/1/2017, BLDS chính thức có hiệu lực thi hành. 

Trưng cầu ý dân có giá trị quyết định đối với vấn đề được đưa ra trưng cầu 

Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Hội Luật gia VN Lê Minh Tâm cho biết, Luật Trưng cầu ý dân (TCYD) có hiệu lực từ 1/7/2016 quy định TCYD có giá trị quyết định đối với vấn đề được đưa ra trưng cầu và có hiệu lực kể từ ngày công bố. UBTVQH được giao ra nghị quyết xác định kết quả TCYD và phải được công bố chậm nhất là 15 ngày kể từ ngày bỏ phiếu TCYD; trường hợp bỏ phiếu lại thì thời hạn công bố kết quả TCYD chậm nhất là 15 ngày kể từ ngày bỏ phiếu lại.

Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước Giang Sơn công bố Lệnh của Chủ tịch nước

Các vấn đề TCYD là toàn văn Hiến pháp hoặc một số nội dung quan trọng của Hiến pháp; vấn đề đặc biệt quan trọng về chủ quyền, lãnh thổ quốc gia, về quốc phòng, an ninh, đối ngoại có ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của quốc gia; vấn đề đặc biệt quan trọng về KT-XH có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của đất nước; vấn đề đặc biệt quan trọng khác của đất nước.

TCYD được tổ thực hiện trong phạm vi cả nước vì những vấn đề đưa ra TCYD là những vấn đề có ý nghĩa ở tầm quốc gia đưa ra để toàn dân quyết định.

Để kết quả trưng cầu đúng với ý chí nguyện vọng của nhân dân, Luật quy định: Cuộc TCYD hợp lệ phải được ít nhất 3/4 tổng số cử tri cả nước có tên trong danh sách đi bỏ phiếu. Nội dung trưng cầu được quá nửa số phiếu hợp lệ tán thành sẽ có giá trị thi hành. Riêng đối với trưng cầu về Hiến pháp phải được 2/3 số phiếu hợp lệ tán thành mới có giá trị.

Luật cũng quy định rõ: Công dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đủ 18 tuổi trở lên tính đến ngày TCYD có quyền đi bỏ phiếu để biểu quyết khi Nhà nước tổ chức TCYD. Trường hợp người bị kết án tử hình đang trong thời gian chờ thi hành án, người chấp hành hình phạt tù mà không được hưởng án treo, người bị tòa tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự thì không được ghi tên vào danh sách cử tri để đi trưng cầu.

Đối với người đang bị tạm giam, tạm giữ, người đang chấp hành biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc được ghi tên vào danh sách cử tri tại nơi người đó đang bị tạm giữ, tạm giam, nơi cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Miễn giảm phí, lệ phí cho một số đối tượng

Giới thiệu về một số nội dung của luật phí và lệ phí, Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai cho biết, hiện tại các khoản phí trong Danh mục kèm theo Luật đều do cơ quan nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập cung cấp. Tuy nhiên, trong tương lai một số khoản phí có khả năng xã hội hóa cao, có thể chuyển giao cho DN cung cấp do đó, Luật đã qui định nguyên tắc xác định mức thu phí. 

Các đối tượng thuộc diện được miễn giảm phí, lệ phí là trẻ em, hộ nghèo,  người cao tuổi, người khuyết tật, người có công với cách mạng, đồng bào dân tộc thiểu số ở các xã có điều kiện kinh tế-xã hội đặc biệt khó khăn và một số đối tượng đặc biệt theo quy định của pháp luật.

Theo Luật, phí thu từ các hoạt động dịch vụ do cơ quan nhà nước thực hiện phải nộp vào ngân sách nhà nước; phí thu từ các hoạt động dịch vụ do đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện được để lại một phần hoặc toàn bộ số tiền phí thu được để trang trải chi phí hoạt động cung cấp dịch vụ, thu phí dựa trên cơ sở dự toán được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt, phần còn lại nộp ngân sách nhà nước.

Phí thu từ các hoạt động dịch vụ do tổ chức được cơ quan nhà nước có thẩm quyền gao thực hiện được để lại một phần hoặc oàn bộ số tiền phí thu được để trang trải chi phí hoạt động cung cấp dịch vụ, thu phí; phần còn lại nộp ngân sách nhà nước.

Luật phí và lệ phí có hiệu lực từ 1/1/2017.

Bài, ảnh: Thảo Nguyên