PGS.TS Nguyễn Trọng Phúc nhấn mạnh, vai trò của Đảng là nhân tố hàng đầu làm nên thắng lợi lịch sử - Cách mạng Tháng 8/1945. Ảnh: Thảo Nguyên

PGS.TS Nguyễn Trọng Phúc, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng nhấn mạnh, nhắc đến Cách mạng Tháng 8, đầu tiên phải nói đến nhân tố hàng đầu là vai trò lãnh đạo của Đảng. Nếu không Đảng, thời cơ sẽ trôi đi mất và không thể phát huy được sức mạnh toàn dân tộc để giành thắng lợi ở thời điểm lịch sử quyết định như vậy.

Trách nhiệm trước đất nước, dân tộc

+ Xin ông lý giải cụ thể hơn vì sao một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo toàn dân tộc đứng lên giành chính quyền trước những “đối thủ” được coi “sừng sỏ” như vậy?

- Trước hết, Đảng đó được xây dựng một cách hết sức công phu theo đúng nguyên tắc của một Đảng cách mạng kiểu mới, được trang bị lý luận tiên tiến của thời đại là chủ nghĩa Mác - Lê Nin và tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đường lối đấu tranh giải phóng dân tộc của Đảng từng bước được hoàn thiện, giải quyết đúng đắn mâu thuẫn xã hội Việt Nam tại thời điểm lúc đó là: Mâu thuẫn dân tộc, lợi ích dân tộc phải được đề cao, lợi ích bộ phận, giai cấp phải phục tùng lợi ích dân tộc.

Những vấn đề về xây dựng lực lượng cách mạng chính trị, phát triển lực lượng vũ trang, hình thức đấu tranh từ khởi nghĩa toàn phần đến tổng khởi nghĩa, tình thế, thời cơ… và hàng loạt những vấn đề lớn đều được Đảng đề cập trong đường lối giải phóng dân tộc. Điều này, thể hiện tầm tư duy của Đảng, trách nhiệm Đảng trước đất nước, dân tộc lúc đó, nhất là những lãnh tụ tiêu biểu như Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyễn Giáp, Nguyễn Lương Bằng và rất nhiều các đồng chí ưu tú khác của Đảng.

Nếu chỉ xác định đường lối đúng thôi chưa đủ. Đảng còn thể hiện năng lực tuyệt vời của mình trong tổ chức thực hiện để dành thắng lợi. Không chỉ thế, tình hình trong nước, quốc tế ra sao, phát triển của các đồng minh thế nào, suy yếu, mâu thuẫn của kẻ thù đến đâu đều được phân tích, nghiên cứu để chớp thời cơ đi đến một quyết sách ở thời điểm lịch sử ấy.

Ngoài ra, Đảng bộ địa phương, các xứ ủy Bắc kỳ, Trung kỳ, Nam kỳ, Tỉnh ủy, Thành ủy, thậm chí ở cấp cơ sở cũng thể hiện vai trò lãnh đạo của mình. Ta chỉ có hơn 5.000 đảng viên nhưng đã lãnh đạo nhân dân đứng lên đấu tranh giành chính quyền thành công. Trước đất nước, trước dân tộc, Đảng đã hoàn thành xuất sắc trách nhiệm.

+ “Chớp thời cơ” trong Cách mạng Tháng 8/1945 của Đảng ta được ví là một “nghệ thuật”, chỉ chậm một nhịp có thể cuộc cách mạng đó không thành công?

- Thời điểm tháng 8/1945, Đảng đã lường trước 2 nguy cơ. Đó là, Pháp có thể lợi dụng thất bại của Nhật để trở lại áp đặt cai trị như trước. Nguy cơ nữa, các nước đồng minh sẽ vào nước ta áp giải quân Nhật, mà tất cả các nước đồng minh đều có ý đồ với nước ta. Họ có thể lợi dụng danh nghĩa quân đồng minh để chiếm đóng, chia cắt đất nước. Điều này rất nguy hiểm.

Thời điểm đó, Đảng xác định, thời cơ giành thắng lợi là khi quân Nhật đầu hàng, quân đồng minh chưa kịp vào, nước ta phải chớp thời cơ nhanh chóng giành chính quyền, làm chủ đất nước. Thành công của Cuộc cách mạng Tháng Tám 1945, chứng tỏ Đảng ta có tầm nhìn, xác định đúng thời cơ, chớp đúng thời cơ, chuẩn bị tốt mọi mặt để lãnh đạo cuộc tổng khởi nghĩa thành công.

Khơi dậy niềm yêu nước cao độ trong nhân dân

+ Cùng với vai trò lãnh đạo của Đảng, không thể quên sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, thưa ông?

- Đúng vậy! Đảng đã xác định phải xây dựng lực lượng cách mạng hùng hậu, đặc biệt là lực lượng chính trị trong quần chúng nhân dân. Đảng đã quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh, tổ chức cứu quốc để tập hợp sức mạnh đại đoàn kết các tầng lớp trong xã hội. Cũng từ lực lượng quần chúng nhân dân ấy, mà nước ta từng bước xây dựng lực lượng vũ trang như đội cứu quốc quân, đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân.

Chính Đảng, Mặt trận Việt Minh đã khơi dậy niềm yêu nước cao độ của quần chúng nhân dân. Theo lời kêu gọi của Bác, quần chúng nhân dân đã đứng lên, lấy sức ta, tự giải phóng cho ta, hình thức đấu tranh phong phú, không đổ máu, giành chính quyền nhanh chóng. Cho nên có thể nói, Cách mạng Tháng 8 thành công chủ yếu do lực lượng quần chúng nhân dân với trang bị thô sơ dưới sự lãnh đạo của Đảng đứng lên giành chính quyền, chứ khi ấy lực lượng vũ trang còn yếu.

+ Cách mạng Tháng 8 thành công, không chỉ có ý nghĩa to lớn, mà còn để lại những bài học vẹn nguyên giá trị trong sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay?

- Rất nhiều bài học! Lớn nhất là sự lãnh đạo của Đảng. Đến nay, Đảng ta tròn 85 năm tuổi với hơn 4 triệu đảng viên thì trách nhiệm càng nặng nề hơn bao giờ hết. Đảng phải nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, đồng thời phải nâng cao năng lực tổ chức thực hiện, không chỉ nói mà phải làm, phải hành động, tin vào sự nghiệp đổi mới của mình, làm đất nước phát triển bền vững. Hiện chúng ta đang tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 12, điều cần làm lúc này là phải chọn được cán bộ, đảng viên trước hết phải trung thành với lý tưởng của Đảng, đủ đức, đủ tài lãnh đạo đất nước.

Bài học đại đoàn kết toàn dân tộc cũng còn nguyên giá trị. Trong Cách mạng Tháng 8 không có sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, không thể thành công. Thực ra, tại thời điểm đó, nhiều người dân chưa hiểu hết Đảng, nhưng thông qua Mặt trận Việt Minh đã huy động, đoàn kết các tầng lớp nhân dân từ nông dân, công nhân đến trí thức, kể cả những nhà tư bản yêu nước… đứng lên giành chính quyền. Giai đoạn hiện nay, chúng ta phải vận dụng bài học để huy động sức mạnh của mọi người dân Việt Nam ở trong nước hay ở nước ngoài vì lợi ích quốc gia, dân tộc, chúng ta làm nên những thành công trong sự nghiệp đổi mới, phát triển đất nước.

+ Trân trọng cảm ơn ông!

Đánh giá về vai trò của Đảng trong Cách mạng tháng Tám, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng viết "Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào rằng: lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một Ðảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc".

Phó Trưởng Ban Tuyên giáo T.Ư Bùi Thế Đức: Chúng ta phải hiểu Cách mạng Tháng 8 là bước thành công đầu tiên, sau 15 năm Đảng ra đời chứ không phải cái cuối cùng. Những bài học kinh nghiệm quý báu từ cuộc cách mạng đó luôn tạo nên sức mạnh cho toàn Đảng, toàn dân bước tiếp những chặng đường mới, viết tiếp những trang sử oanh liệt mới.

Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 70 năm Cách mạng Tháng 8 trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực và trong nước có nhiều thuận lợi nhưng cũng nhiều khó khăn, thách thức.

Phát huy tinh thần của Cách mạng Tháng 8 và những bài học quý giá trong giai đoạn hiện nay, chúng ta phải tiếp tục nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức và lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên. Cùng với đó, phải kiên trì, thực hiện có kết quả tái cơ cấu nền kinh tế mà trọng tâm là thực hiện đồng bộ ba đột phá chiến lược trong Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI. Chủ động và tích cực hội nhập quốc tế. Tăng cường bảo vệ an ninh, quốc phòng để giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tiếp tục phát triển đất nước.

Thảo Nguyên (Thực hiện)