QH biểu quyết thông qua Luật. Ảnh: TN

Trước đó, QH biểu quyết thông qua ba điều luật: Sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 12, Trách nhiệm hình sự (TNHS) của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi của BLHS năm 2015 (khoản 3 Điều 1 của dự thảo Luật); sửa đổi, bổ sung Điều 19 - Không tố giác tội phạm của BLHS năm 2015 (khoản 5 Điều 1 của dự thảo Luật) và bổ sung Điều 217a - Tội vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp (khoản 51 Điều 1 của dự thảo Luật).

Riêng việc sửa đổi, bổ sung Điều 19 (không tố giác tội phạm) được 415/459 ĐBQH tán thành (84,52%). Đây là điều khoản mà trước khi thông qua đã có rất nhiều ý kiến tranh cãi, trong đó đa số giới luật sư đều không đồng tình với việc quy định “luật sư tố giác thân chủ”.

Trước đó, trình bày báo cáo giải trình tiếp thu dự án, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, quan điểm của Ủy ban Thường vụ (UBTV) QH.

Theo đó, về nguyên tắc, với tư cách là công dân, người bào chữa có nghĩa vụ bình đẳng như mọi công dân khác trong việc tố giác tội phạm. Nguyên tắc này đã được Hiến pháp ghi nhận và được thể chế hóa trong các luật về tư pháp từ trước đến nay.

Trong suốt hơn 30 năm (từ năm 1985 đến năm 2015), chính sách của Nhà nước ta về trách nhiệm hình sự đối với hành vi không tố giác tội phạm của người bào chữa được xác định như mọi công dân khác và được điều chỉnh chung trong quy định  “người nào” của BLHS năm 1985 và năm 1999.

Khi thông qua BLHS 2015, QH đã có sự điều chỉnh hợp lý hơn chính sách này theo hướng thu hẹp một phần phạm vi trách nhiệm hình sự của người bào chữa so với công dân khác trong việc không tố giác tội phạm.

“Việc Nhà nước không miễn trừ hoàn toàn trách nhiệm của người bào chữa xuất phát từ mục đích bảo vệ an ninh quốc gia, bảo vệ trật tự, an toàn xã hội, vì lợi ích chung của cộng đồng nên trong một số trường hợp người bào chữa vẫn phải chịu TNHS đối với hành vi không tố giác tội phạm của chính người mà mình bào chữa”, bà Nga nói.

Tuy nhiên, quá trình soạn thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS 2015, vấn đề này tiếp tục có những ý kiến trái chiều.

UBTVQH tiếp thu một phần ý kiến của ĐBQH, của Liên đoàn Luật sư Việt Nam chỉnh lý điều luật theo hướng thu hẹp hơn phạm vi chịu TNHS của người bào chữa về hành vi không tố giác tội phạm.

Cụ thể, khoản 3 điều 19 quy định: Người không tố giác là người bào chữa không phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định tại khoản 1 Điều này, trừ trường hợp không tố giác các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc tội khác là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do chính người mà mình bào chữa đang chuẩn bị, đang thực hiện hoặc đã thực hiện mà người bào chữa biết rõ khi thực hiện nhiệm vụ bào chữa”.

Cũng trong chiều 20/6, QH cũng biểu quyết thông qua Nghị quyết về việc thi hành BLHS số 100/2015/QH13 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều và về hiệu lực thi hành của Bộ luật Tố tụng hình sự số 101/2015/QH13, Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự số 99/2015/QH13, Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam số 94/2015/QH13.

Theo đó, các Bộ luật và Luật nói trên sẽ có hiệu lực từ 1/1/2018.

Theo Nghị quyết này, các hành vi hoạt động phỉ (Điều 83), hành vi đăng ký kết hôn trái pháp luật (Điều 149), hành vi kinh doanh trái phép (Điều 159), hành vi cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 165) của BLHS 1999 xảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 1/1/2018 mà sau thời điểm đó vụ án đang trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử thì tiếp tục áp dụng quy định của BLHS 1999 để xử lý.

Trường hợp vụ án đã được xét xử và đã có bản án, quyết định của Tòa án thì không được căn cứ vào việc BLHS 2015 không quy định tội danh hoạt động phỉ, tội danh đăng ký kết hôn trái pháp luật, tội danh kinh doanh trái phép, tội danh cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng để kháng cáo, kháng nghị theo hướng không phạm tội.

Nếu sau thời điểm 0 giờ 00 phút ngày 1/1/2018 mới bị phát hiện thì không khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử về tội nói trên mà áp dụng quy định của BLHS 2015 về các tội danh tương ứng để khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử...

Thảo Nguyên