(Thanh tra) - Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận dự kiến được đưa vào vận hành trong năm 2030 2031. Đây là dự án đặc biệt quan trọng, có công nghệ phức tạp, nhu cầu vốn đầu tư rất lớn và lần đầu tiên được đầu tư xây dựng tại Việt Nam, Chính phủ cho rằng cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh để đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian thực hiện.
Sáng 14/2, thừa ủy quyền của Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên trình Quốc hội về các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.
Theo đó Chính phủ đề nghị Quốc hội cho phép triển khai đồng thời việc đàm phán các hiệp định, thoả thuận với đối tác song song với quá trình lập các hồ sơ và phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án đầu tư.
Chính phủ cũng kiến nghị cho phép Thủ tướng giao chủ đầu tư thực hiện dự án và áp dụng hình thức hợp đồng “chìa khóa trao tay” và chỉ định gói thầu "chìa khóa trao tay" xây dựng nhà máy chính với nhà thầu được theo quy trình thủ tục rút gọn.
Hình thức này có thể áp dụng với các gói thầu tư vấn quan trọng để lập, thẩm tra, thẩm định, trợ giúp chủ đầu tư quản lý, thực hiện dự án.
Việc đàm phán trực tiếp, chỉ định thầu rút gọn cũng được áp dụng với đối tác cung ứng nhiên liệu hạt nhân cho nhà máy, cũng như nhà thầu bảo dưỡng, vận hành nhà máy trong 5 năm từ ngày dự án đưa vào sử dụng.
Về phương án tài chính, vốn, Chính phủ đề nghị được phép đàm phán với Chính phủ các đối tá thực hiện để thu xếp vốn cho dự án theo nhu cầu, cam kết của nhà tài trợ nước ngoài. Chủ đầu tư được vay, vay lại không chịu rủi ro tín dụng.
Nguồn tăng thu, tiết kiệm chi của ngân sách Trung ương và vốn hợp pháp khác được dùng cho dự án trong trường hợp đàm phán hiệp định vay không thành công, hoặc khoản vay quy mô nhỏ. Các thủ tục lập đề xuất chương trình, dự án sử dụng vốn vay ưu đãi có thể được miễn.
Chủ đầu tư được sử dụng nguồn vốn vay từ trái phiếu Chính phủ/ doanh nghiệp/ công trình và một số cơ chế khác để có đủ vốn đối ứng thực hiện dự án.
Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được giao làm chủ đầu tư nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1. Còn Tập đoàn Công nghiệp năng lượng quốc gia (Petrovietnam) được giao làm chủ đầu tư nhà máy Ninh Thuận 2.
Ngoài ra, Chính phủ đề nghị có cơ chế, chính sách cho tỉnh Ninh Thuận để thực hiện dự án đền bù, tái định cư nhà máy điện hạt nhân; phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ xây dựng điện hạt nhân; đảm bảo cung cấp vật liệu cho xây dựng dự án; đảm bảo an sinh xã hội cho nhân dân vùng dự án…
“Việc triển khai thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù trên là rất cấp thiết nhằm đẩy nhanh tiến độ hoàn thành, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng nhu cầu điện năng cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong kỷ nguyên mới”, Bộ trưởng Bộ Công thương nhấn mạnh.
Đề nghị rõ ràng điều kiện, tiêu chí chọn nhà thầu
Thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy nhất trí cần có một số cơ chế, chính sách đặc thù để đẩy nhanh tiến độ xây nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận.
Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ chỉ đạo rà soát các nội dung đề xuất trong dự thảo Nghị quyết để bảo đảm đúng thẩm quyền của Quốc hội, hợp lý, khả thi, chính xác, tránh trùng lặp.
“Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nhận thấy, có một số cơ chế, chính sách đặc thù tại dự thảo nghị quyết không thuộc thẩm quyền của Quốc hội hoặc không có liên quan trực tiếp đến xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận”, ông Huy nói.
Nêu quan điểm cụ thể về các cơ chế, chính sách, cơ quan thẩm tra cho rằng, việc áp dụng chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay là hợp lý để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Tuy nhiên, hình thức này có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, nguy cơ lợi ích nhóm và thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện.
Vì vậy, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cần có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng, tiêu chí lựa chọn nhà thầu, bổ sung cơ chế kiểm soát chặt chẽ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là các cam kết về công nghệ, bảo trì và chuyển giao công nghệ sau khi hoàn thành dự án.
Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị nghiên cứu, cân nhắc việc quy định cụ thể các cơ chế, chính sách với EVN và Petrovietnam trong dự thảo nghị quyết.
Về cơ chế để đảm bảo mức vốn đối ứng, Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường đề nghị Chính phủ chỉ đạo làm rõ và khẳng định việc đánh giá lại tài sản để bổ sung vốn tự có, việc giữ lại toàn bộ lợi nhuận sau thuế còn lại để bổ sung vốn đối ứng... là hoàn toàn chỉ phục vụ cho việc triển khai dự án điện hạt nhân, không phục vụ cho bất kỳ mục đích nào khác.
Có ý kiến đề nghị cần có quy định chặt chẽ về hạn mức vay vốn, lãi suất, thời hạn trả nợ và các điều kiện ràng buộc khác có liên quan...; có các giải pháp kiểm soát sử dụng vốn vay đảm bảo đúng mục đích, hiệu quả, theo ông Lê Quang Huy.
