Đề xuất cho phép được chỉ định thầu khi làm nhà máy điện hạt nhân

Một trong những cơ chế, chính sách đặc thù là lựa chọn nhà thầu. Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, Chính phủ đề xuất cho phép Thủ tướng giao chủ đầu tư thực hiện dự án; cho phép áp dụng hình thức hợp đồng chìa khóa trao tay và triển khai lựa chọn nhà thầu ngay sau khi Quốc hội chấp thuận điều chỉnh chủ trương đầu tư của dự án.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Ảnh: P.Thắng

Cho phép áp dụng hình thức chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay xây dựng nhà máy chính nêu trên với nhà thầu được nêu tên trong Hiệp định liên Chính phủ theo quy trình chỉ định thầu rút gọn (được tổ chức đàm phán trực tiếp trên cơ sở dự thảo hợp đồng gửi cho nhà thầu), cũng là đề xuất của Chính phủ.

Chính phủ lý giải việc lựa chọn hợp đồng chìa khóa trao tay là cần thiết để đẩy nhanh tiến độ, do đặc thù nhà máy điện hạt nhân cần phải có nhiên liệu hạt nhân cho chu kỳ đầu và chuyên gia vận hành bảo dưỡng trong giai đoạn đầu.

Hiện Luật Đấu thầu chưa có quy định về lựa chọn nhà thầu thực hiện gói thầu kết hợp chi phí đầu tư xây dựng và chi phí sản xuất kinh doanh (mua nhiên liệu hạt nhân và chuyên gia vận hành bảo dưỡng). Vì thế, nếu thực hiện lựa chọn nhà thầu theo trình tự quy định của Luật Đấu thầu sẽ kéo dài thời gian, không đáp ứng được tiến độ triển khai dự án đề ra.

Ngoài ra, Chính phủ đề xuất cho phép áp dụng hình thức chỉ định thầu/chỉ định thầu rút gọn đối với các gói thầu tư vấn quan trọng trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư và thực hiện dự án; cho phép đàm phán trực tiếp/chỉ định thầu rút gọn với đối tác để mua nhiên liệu hạt nhân cho nhà máy.

Chính phủ cũng đề xuất chỉ định thầu/lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt/chỉ định thầu rút gọn để thẩm định công nghệ, các báo cáo về môi trường, an toàn, an ninh, cũng như kiểm tra pháp quy hạt nhân trong các giai đoạn đầu tư xây dựng các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Lý giải cho đề xuất này, Chính phủ cho hay, với công tác thẩm định an toàn, an ninh, kiểm tra pháp quy hạt nhân trong các giai đoạn của dự án đầu tư xây dựng, hiện Bộ Khoa học và Công nghệ không đủ nguồn lực thực hiện.

Các cơ quan chuyên môn khác tại Việt Nam cũng thiếu kinh nghiệm thực hiện dự án đầu tiên này, do đó cần thiết phải thuê tư vấn quốc tế.

“Việc thực hiện lựa chọn nhà thầu theo trình tự quy định của Luật Đấu thầu năm 2023 sẽ kéo dài thời gian, không đáp ứng được tiến độ triển khai dự án đề ra”, Chính phủ khẳng định.

Thẩm tra nội dung này, Thường trực Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường đồng tình việc áp dụng chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay là hợp lý để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

“Tuy nhiên, hình thức này có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, nguy cơ lợi ích nhóm và thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện”, theo cơ quan thẩm tra.

Để giảm thiểu rủi ro, Thường trực Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy trình giám sát chặt chẽ như: Công khai danh sách nhà thầu và tiêu chí lựa chọn để tăng tính minh bạch; thành lập hội đồng giám sát độc lập để kiểm tra quy trình chỉ định thầu; xây dựng cơ chế báo cáo định kỳ về tiến độ thực hiện hợp đồng; áp dụng chế tài nghiêm ngặt nếu phát hiện dấu hiệu tiêu cực trong quá trình chỉ định và thực hiện hợp đồng.

“Cần có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng, tiêu chí lựa chọn nhà thầu, bổ sung cơ chế kiểm soát chặt chẽ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là các cam kết về công nghệ, bảo trì và chuyển giao công nghệ sau khi hoàn thành dự án”, cơ quan thẩm tra nêu quan điểm.

Chủ đầu tư có thể được sử dụng vốn vay, vốn trái phiếu làm vốn đối ứng

Liên quan tới phương án tài chính, thu xếp vốn, Chính phủ đề xuất chủ đầu tư được vay, vay lại theo điều kiện ưu đãi. Chính phủ được dùng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách Trung ương và các nguồn vốn hợp pháp khác cho dự án trong trường hợp đàm phán hiệp định vay không thành công. hoặc khoản vay quy mô nhỏ.

Với mức vốn đối ứng rất lớn, Chính phủ kiến nghị chủ đầu tư được phép dùng vốn vay, vốn trái phiếu làm vốn đối ứng.

Theo phương án Chính phủ đề xuất, chủ đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận được giữ lại toàn bộ lợi nhuận sau thuế còn lại để bổ sung vốn đối ứng trong thời gian thực hiện dự án. Họ cũng được miễn thủ tục phê duyệt chủ trương chuyển quyền mục đích sử dụng rừng với các hạng mục liên quan dự án.

Với tỉnh Ninh Thuận, hàng năm ngân sách trung ương bổ sung cho mục tiêu cho tỉnh 70% nguồn tăng thu từ triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Tỉnh này cũng được vay lại vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài với tổng dư nợ tối đa 90% số thu ngân sách địa phương được hưởng theo phân cấp; phân bổ thêm 40% số chi tính theo định mức dân số khi xây dựng định mức chi thường xuyên ngân sách; áp dụng chỉ định thầu tư vấn, thi công các gói thầu dự án bền bù, tái định cư nhà máy điện hạt nhân.

Cạnh đó, tỉnh Ninh Thuận cũng được đề nghị áp dụng một số cơ chế đặc thù trong cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng cung cấp cho dự án điện hạt nhân.

Với chính sách về trình tự thực hiện, Chính phủ đề xuất cho phép chủ đầu tư và đối tác thực hiện khảo sát, rà soát, cập nhật, hoàn thiện hồ sơ lập dự án đầu tư (FS), hồ sơ phê duyệt địa điểm (SAD) và các báo cáo chuyên ngành song song với quá trình đàm phán Hiệp định liên Chính phủ và đàm phán hợp đồng chìa khóa trao tay.

Ngoài ra, Chính phủ đề xuất cho phép áp dụng các quy chuẩn, tiêu chuẩn, quy phạm kỹ thuật và hướng dẫn kỹ thuật do đối tác thực hiện đề xuất áp dụng phù hợp với dự án điện hạt nhân mà không phải thực hiện thủ tục phê duyệt theo quy định của pháp luật Việt Nam.

Chính phủ cũng đề xuất cho phép áp dụng các định mức, đơn giá trên cơ sở đàm phán với đối tác thực hiện dự án.

Cho rằng đề xuất của Chính phủ cho phép thực hiện các công việc trước khi phê duyệt dự án đầu tư sẽ có rủi ro về pháp lý và khó khăn trong quản lý, Thường trực Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường đề nghị có quy định rõ ràng về phạm vi công việc được phép thực hiện, trách nhiệm của các bên.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị bổ sung đánh giá tác động, số giảm thu ngân sách Nhà nước từ nguồn lợi nhuận sau thuế còn lại của các doanh nghiệp làm chủ đầu tư thực hiện dự án để có phương án tính toán bù đắp số hụt thu ngân sách nhà nước từ nguồn lực này.

Chính phủ cần chỉ đạo làm rõ và khẳng định việc đánh giá lại tài sản để bổ sung vốn tự có, việc giữ lại toàn bộ lợi nhuận sau thuế còn lại để bổ sung vốn đối ứng... là hoàn toàn chỉ phục vụ cho việc triển khai dự án điện hạt nhân, không phục vụ cho bất kỳ mục đích nào khác, theo Thường trực Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường. 

Các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận sẽ được Quốc hội quyết định tại kỳ họp bất thường lần thứ 9, dự kiến khai mạc vào ngày 12/2.