Bộ trưởng Lao động Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung

“Lộ trình dài nhưng phải hành động mau lẹ”

+ Thưa Bộ trưởng, việc điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu hiện nay có nhiều luồng quan điểm khác nhau. Đặc biệt là giới công nhân không đồng tình với việc tăng tuổi hưu. Vấn đề này được nhìn nhận như thế nào?

Nghị quyết 28 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã đặt vấn đề rất rõ về điều chỉnh tuổi nghỉ hưu. Mục đích điều chỉnh là phải tính đến yếu tố tăng trưởng, việc làm, đảm bảo bền vững quỹ bảo hiểm xã hội  (BHXH) trong lâu dài, giảm dần khoảng cách về giới...

Điều chỉnh tuổi nghỉ hưu có lộ trình dài nhưng phải hành động mau lẹ, đặc biệt tiến tới thích ứng được với già hóa dân số vào 2035.

Chúng ta đang khẳng định Việt Nam là dân số vàng, nhưng thực chất thời điểm dân số vàng bắt đầu chuyển sang già vào 2014. Năm 2000, bình quân lao động bước vào tuổi lao động của chúng ta là 1,2 triệu, đến bây giờ lực lượng lao động đã giảm xuống còn 400.000 người.

Nếu tính về lực lượng lao động, có thể nói rằng, tỷ lệ lao động bước vào tuổi lao động ngày càng giảm, khoảng 7% người ở độ tuổi 60 trở lên.

Nếu chuyển từ 7% sang 14% người ở độ tuổi 60 trở lên, một số nước như Đức, Pháp mất 100 năm, Hàn Quốc, Thái Lan mất 20 năm, Việt Nam mất tối đa 15 năm. Điều này thấy rằng, Việt Nam có tốc độ già hóa dân số vào loại nhanh nhất hiện nay.

Về độ tuổi lao động của chúng ta đã được quy định từ năm 1961, tức là hơn 60 năm rồi. Khi đó bình quân tuổi thọ Việt Nam mới trên 45 tuổi, đến nay tuổi thọ bình quân là 76,6, đặc biệt sống sau tuổi nghỉ hưu nữ là 79,5 tuổi -  là một trong những nước có tuổi thọ cao trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Thời gian đóng BHXH của nam và nữ đều thấp, thời gian hưởng lại rất cao. Thông thường các nước mức lương bảo hiểm là 30 đến cao nhất là 45%, nhưng ở Việt Nam người hưởng cao nhất 75%, bình quân là 70%.

Nếu một người bình quân đóng BHXH 28 năm thì chỉ đủ để chính mình hưởng trong 10 năm; 9,5 năm còn lại là phải lấy đóng góp của thế hệ sau chia sẻ cho thế hệ hiện tại. Do đó, riêng việc đảm bảo cân bằng ổn định của quỹ BHXH thì điều chỉnh tuổi hưu là cần thiết.

Điều chỉnh tuổi nghỉ hưu nằm trong tổng thể rất nhiều phương án và các luật khác chứ không phải chỉ Bộ luật Lao động này.

Tôi rất muốn báo chí tuyên truyền rộng hơn cho người lao động hiểu là đây là điều chỉnh dần dần, điều chỉnh theo lộ trình chậm và đến năm 2028 mới có người nam đầu tiên nghỉ hưu ở tuổi 62; đến 2035 người nữ đầu tiên mới nghỉ hưu ở độ tuổi 60

“Không tăng tuổi nghỉ hưu là truyền gánh nặng cho thế hệ sau”

+ Vậy người lao động có quyền được nghỉ hưu trước tuổi không, thưa ông?

Người lao động trong 3 trường hợp: suy giảm sức khỏe, lao động nặng nhọc, độc hại có quyền nghỉ hưu sớm hơn 5 tuổi. Đi liền với nó, chúng tôi đang phải thiết kế chính sách, thậm chí có thể có người nghỉ hưu ở tuổi 50, hay quyền nghỉ hưu sớm hơn, nghỉ khi đóng đủ BHXH rồi, kể cả chưa đủ tuổi. Có nghĩa là không bắt "cứng" người lao động phải đủ tuổi mới được nghỉ hưu.

Đối với công nhân, chúng tôi đặc biệt quan tâm. Chính phủ cũng đang rà soát lại toàn bộ ngành, nghề, những công việc lao động nặng, nhọc độc hại là phải có danh sách kèm theo Bộ luật này.

Ví dụ, lĩnh vực than hầm lò chúng ta đang quy định có 24 lĩnh vực có thể nghỉ hưu sớm hơn. Còn những lĩnh vực có lực lượng lao động trình độ cao như tòa án, kiểm sát, giáo sư, phó giáo sư, nhà khoa học giỏi thì phải khuyến khích họ làm việc suốt đời, đến khi nào có thể cống hiến, thì cống hiến.

Chúng ta cần phân biệt tuổi nghề và tuổi hưu. Hưu là anh đủ điều kiện để hưởng BHXH, còn nghề thì khác, có nghề làm ngắn, có nghề làm dài. Như cầu thủ bóng chuyền, bóng đá thì làm ngắn, sau đó phải chuyển nghề. Nhưng có những người thôi không làm quản lý nữa vẫn có thể làm nghề của anh như luật sư có thể làm suốt đời.

Tôi rất muốn chúng ta hiểu 1 cách đầy đủ về tăng tuổi nghỉ hưu. Đến lúc này chúng ta không thể không tăng tuổi nghỉ hưu, nếu đến năm 2035 không điều chỉnh thì Việt Nam sẽ rơi vào tình trạng già hóa dân số như Nhật Bản hay một số nước hiện nay.

+ Việc điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu có ảnh hưởng đến cơ hội việc làm của người trẻ không?

Chúng ta xác định việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là phải đảm bảo tăng trưởng kinh tế, ổn định và không gây tác động tiêu cực đến công ăn việc làm cho giới trẻ.

Chúng tôi tính phương án 1 đã cân đối công việc hiện tại cho giới trẻ và cả cho người già. Hiện 46% người sau tuổi nghỉ hưu đang làm việc tiếp. Đến lúc này lực lượng lao động trẻ của chúng ta không dồi dào nữa.

Tôi đã quan sát rất nhiều khu vực nông thôn, hiện nay chỉ còn người già và phụ nữ, không còn thanh niên trẻ nữa. Cho nên phải nhìn nhận Việt Nam hiện đang không phải đỉnh cao của dân số vàng, mà đang chuyển sang già hóa dân số.

Chúng ta cũng phải làm rõ không có chuyện người già tranh chấp chỗ của người trẻ, quan chức giữ ghế để làm việc đâu. Đây là chúng ta tính cho tương lai, cho thế hệ sau. Nếu không tăng tuổi nghỉ hưu, là chúng ta truyền gánh nặng cho thế hệ sau.

+ Xin cảm ơn ông!

Hương Giang