(Thanh tra) - Giá vật liệu xây dựng tăng cao, nguồn cung khan hiếm nhưng giá công bố cho các công trình sử dụng ngân sách Nhà nước lại thấp hơn rất nhiều so với giá thực tế, khiến hàng loạt dự án bị đình trệ, nhà thầu “tiến thoái lưỡng nan”. Trước tình hình đó, Thanh Hóa đang triển khai loạt giải pháp cấp bách – từ kiểm soát giá, chấn chỉnh mỏ vật liệu đến tháo gỡ thủ tục thuê đất – nhằm đưa thị trường trở lại quỹ đạo ổn định và minh bạch.
Giá vật liệu công bố “lệch pha” giá thực
Chiều 9/12/2025, tại hội nghị do Sở Xây dựng Thanh Hóa tổ chức nhằm tháo gỡ khó khăn trong công bố giá vật liệu xây dựng, không khí hội trường nóng lên bởi hàng loạt phản ánh từ thực tiễn. Nhiều doanh nghiệp mô tả cùng một loại vật liệu nhưng giá thị trường và giá trong bảng công bố “nhảy múa như hai đường thẳng song song không bao giờ gặp nhau”.
Theo báo cáo của Sở Xây dựng, đơn vị đã thực hiện khảo sát, công bố thông tin giá vật liệu xây dựng theo đúng chức năng, cơ bản đáp ứng công tác quản lý đầu tư. Tuy nhiên, một vấn đề lớn là giá công bố có thời điểm không theo kịp giá thị trường, đặc biệt trong các giai đoạn biến động mạnh của vật liệu cát, đá, đất đắp nền.
Vì đây không phải nhóm hàng hóa Nhà nước định giá hay bình ổn, các chủ mỏ được tự quyết giá bán. Giá cứ thế “trôi nổi” theo nhu cầu từng thời điểm. Một số báo cáo khảo sát giá của UBND xã, phường gửi về lại sơ sài, thiếu dữ liệu, khiến Sở Xây dựng tỉnh Thanh Hóa khó đưa ra mức giá phản ánh đúng biến động thực.
Doanh nghiệp, nhà thầu thì càng rơi vào bế tắc: Giá vật liệu thực tế cao hơn với giá công bố; hồ sơ thanh toán bị siết theo giá công bố; nhiều gói thầu không thể triển khai vì càng làm càng lỗ. Có công trình phải tạm dừng, có dự án trễ tiến độ nhiều tháng, gây hiệu ứng dây chuyền đến kế hoạch đầu tư công của tỉnh.
Một vấn đề nghiêm trọng khác nổi lên tại hội nghị, một số mỏ xuất hóa đơn không đúng khối lượng, hoặc đưa ra giá công bố thấp nhưng khi đến mua mới báo giá cao hơn. Có mỏ đã hết trữ lượng hoặc không đủ công suất để đáp ứng nhu cầu, nhưng giá vẫn được công bố như bình thường khiến các đơn vị lập dự toán rơi vào “cái bẫy” giá ảo.
Các đại biểu tại hội nghị thẳng thắn chỉ rõ, nếu công tác khảo sát và công bố giá không được chấn chỉnh, sẽ dẫn đến hệ quả méo mó thị trường, phá vỡ nguyên tắc cạnh tranh lành mạnh và tạo gánh nặng cho ngân sách Nhà nước.
Sở Xây dựng tỉnh Thanh Hoá cho biết sẽ tiếp tục rà soát quy trình công bố giá, tăng tần suất cập nhật, siết trách nhiệm của đơn vị báo cáo giá cơ sở, đồng thời phối hợp chặt với lực lượng chức năng kiểm soát hóa đơn tại các mỏ, xử lý nghiêm tình trạng gian lận, găm hàng.
Nguồn cung khan hiếm vì mỏ “đắp chiếu” và điểm nghẽn nằm ở thủ tục thuê đất
Nếu bất cập về giá là “ngọn lửa trên bề mặt”, thì tình trạng thiếu nguồn vật liệu lại là “sức nóng âm ỉ dưới đáy”. Trong khi nhiều công trình chỉ còn chờ vật liệu để thi công, thì những mỏ đã được cấp phép lại không thể hoạt động vì… vướng thủ tục hành chính.
Báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường mới đây cho thấy, để bổ sung nguồn cung đất đắp, đơn vị đã tham mưu UBND tỉnh Thanh Hóa chấp thuận nâng công suất mỏ đất tại xã Thọ Ngọc; đồng thời UBND tỉnh Thanh Hóa cũng có văn bản đã yêu cầu Công an tỉnh sớm tham gia ý kiến điều chỉnh chủ trương đầu tư mỏ đất san lấp xã Hà Long của Công ty TNHH Xây dựng và Vận tải Bắc Sơn để đủ điều kiện chấp thuận nâng công suất hay không nhằm tìm hướng tháo gỡ thiếu hụt nguồn đất trên địa bàn.
Đối với nguồn vật liệu đất là vậy, còn “nút thắt” lớn nhất nằm ở hệ thống các mỏ cát tại huyện Thiệu Hóa (cũ). Ba mỏ cát số 04, 05, 08 của Công ty cổ phần Ngọc Tâm Bình và Công ty TNHH Xây dựng & Thương mại Minh Thịnh đã được cấp giấy phép từ năm 2021 đến 2025. Trong giấy phép đều ghi rõ: Doanh nghiệp phải hoàn thiện thủ tục và ký hợp đồng thuê đất trước khi khai thác. Nhưng đến tháng 12/2025, cả ba mỏ vẫn không thể đi vào hoạt động vì vướng thủ tục.
Theo phản ánh của doanh nghiệp, sự thay đổi của Luật Đất đai 2024 cùng việc sáp nhập chính quyền 2 cấp năm 2025 khiến quy trình tiếp cận các quy định mới gặp nhiều lúng túng. Doanh nghiệp nộp hồ sơ nhưng “đi lại nhiều vòng”, thiếu đầu mối hướng dẫn thống nhất.
Trong khi đó, thiếu cát khiến giá thị trường bị đẩy lên cao. Nhiều dự án hạ tầng quan trọng chậm tiến độ. Một số đơn vị thi công phải tìm nguồn cát từ các tỉnh khác, tăng chi phí vận chuyển từ 20–30%.
Nhằm tháo gỡ tắc nghẽn này, ngày 28/11/2025 Sở Nông nghiệp và Môi trường đã có văn bản “hỏa tốc” đề nghị UBND xã Thiệu Hóa và xã Thiệu Tiến phối hợp các đơn vị liên quan hướng dẫn doanh nghiệp hoàn thiện thủ tục thuê đất. Hai doanh nghiệp Ngọc Tâm Bình và Minh Thịnh chủ động phối hợp với Phòng Quản lý đất đai, đồng thời khẩn trương đăng kiểm phương tiện thủy, chuẩn bị điều kiện kỹ thuật để sớm đưa mỏ vào hoạt động ngay sau khi hoàn thiện thủ tục.
Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm giải quyết tình trạng khan hiếm cát, loại vật liệu chiến lược cho các dự án hạ tầng giao thông, dân sinh và đầu tư công.
Tình trạng giá công bố giá chưa sát thực tế, mỏ vật liệu không thể hoạt động vì tắc thủ tục, cùng với đó là hiện tượng có dấu hiệu gian lận trong xuất hóa đơn… đang khiến thị trường vật liệu xây dựng ở Thanh Hóa thiếu minh bạch, thiếu ổn định và tiềm ẩn rủi ro lớn cho quản lý Nhà nước.
Báo Thanh tra sẽ tiếp tục thông tin.
