(Thanh tra) - Thanh Hóa hiện nay đang từng nước thực hiện Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP ngày 21/9/2025 của Chính phủ về các cơ chế, chính sách đặc thù nhằm tháo gỡ khó khăn trong triển khai Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024, từng bước giảm tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nguồn vật liệu xây dựng, mở ra cơ hội phát triển bền vững nếu biết quản lý, khai thác hiệu quả.
Thanh Hóa “giải nhiệt” những vướng mắc
Thanh Hóa nói riêng và cả nước nói chung đang dần giải nhiệt với cơn sốt thiếu vật liệu xây dựng. Đó là Nghị quyết số 66.4 của Chính phủ ra đời đã gỡ vướng mắc cho chủ đầu tư, doanh nghiệp, tạo đà cán đich giải ngân vốn đầu tư công cho các công trình, dự án đang dở dang trong năm 2025.
Trước đó, Luật Địa chất và Khoáng sản 2024, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, được coi là đạo luật quan trọng nhằm siết chặt quản lý tài nguyên, chống thất thoát, lãng phí, đồng thời bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản. Tuy nhiên, ngay sau khi triển khai, nhiều địa phương, doanh nghiệp và các chủ đầu tư dự án lớn đã phản ánh những khó khăn phát sinh.
Nguyên nhân chính là do luật đặt ra những quy định mới chặt chẽ hơn trong việc cấp phép, thẩm định, đấu giá quyền khai thác. Các thủ tục yêu cầu thời gian dài, quy trình phức tạp, dẫn đến tình trạng nhiều dự án trọng điểm, nhất là hạ tầng giao thông, thủy lợi, quốc phòng, rơi vào cảnh “khát” vật liệu xây dựng. Nguồn cung từ các mỏ hiện hữu không đủ, trong khi việc mở mỏ mới mất rất nhiều thời gian.
Trước thực tiễn đó, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP ngày 21/9/2025 về các cơ chế, chính sách đặc thù tháo gỡ khó khăn trong triển khai Luật Địa chất và Khoáng sản 2024. Nghị quyết có hiệu lực ngay từ ngày ký đến 28/2/2027, tạo “khoảng đệm” pháp lý để các địa phương, ngành, lĩnh vực kịp thích ứng.
Điểm nổi bật của nghị quyết là cho phép khai thác khoáng sản nhóm IV – gồm đất, cát, sỏi, đá làm vật liệu xây dựng thông thường – để phục vụ dự án đầu tư công, dự án PPP, công trình trọng điểm quốc gia, quốc phòng – an ninh. Đây là giải pháp “mở van” tạm thời, bảo đảm không để ách tắc các công trình thiết yếu vì thiếu vật liệu.
Ngoài ra, nghị quyết còn đề ra cơ chế, rút ngắn thủ tục cấp phép, cho phép điều chỉnh, gia hạn giấy phép mà không cần làm lại từ đầu. Phân cấp thẩm quyền mạnh hơn cho UBND cấp tỉnh, cấp xã trong việc quyết định khai thác khoáng sản nhóm IV.
Cho phép miễn, giảm phí, lệ phí trong một số trường hợp đặc thù, nhất là các công trình công ích, cấp bách. Tăng cường phối hợp liên ngành, với sự tham gia trực tiếp của các bộ: Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng, Giao thông Vận tải, Quốc phòng, Công an, Kế hoạch và Đầu tư…
Có thể nói, Nghị quyết 66.4 không làm thay đổi tinh thần quản lý chặt chẽ tài nguyên của Luật Địa chất và Khoáng sản, nhưng bổ sung “đường dẫn” linh hoạt để tháo gỡ khó khăn cấp bách, bảo đảm hài hòa giữa phát triển kinh tế và quản lý tài nguyên.
"Đặc thù" để không “đứt gãy” công trình trọng điểm
Thanh Hóa là một trong những tỉnh có tốc độ phát triển hạ tầng mạnh mẽ bậc nhất khu vực Bắc Trung Bộ. Các dự án giao thông, thủy lợi, đô thị, khu công nghiệp, nông thôn mới đang được triển khai đồng loạt. Nhu cầu về vật liệu xây dựng – đặc biệt là đất san lấp, đá xây dựng, cát – ngày càng tăng cao.
Thực tế thời gian qua, Thanh Hóa đối diện với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nguồn vật liệu. Các mỏ đất, đá, cát được cấp phép trong tỉnh chưa đủ đáp ứng. Nhiều dự án buộc phải vận chuyển vật liệu từ tỉnh khác như Nghệ An, Ninh Bình, thậm chí xa hơn, dẫn đến chi phí đội lên, tiến độ chậm trễ.
Ví dụ, một số dự án đường ven biển, cao tốc Bắc – Nam đoạn qua Thanh Hóa, hay các công trình thủy lợi quy mô lớn, từng bị chậm tiến độ nhiều tháng do không đủ nguồn vật liệu san lấp. Giá cát, đá, đất tại chỗ tăng cao, tạo áp lực cho ngân sách và doanh nghiệp.
Trong bối cảnh ấy, Nghị quyết 66.4 được kỳ vọng là “liều thuốc giải” giúp Thanh Hóa tháo gỡ điểm nghẽn. Cụ thể, các dự án đầu tư công và công trình trọng điểm trên địa bàn tỉnh có thể ưu tiên khai thác các mỏ vật liệu nhóm IV tại chỗ, không cần chờ thủ tục kéo dài. UBND tỉnh có thẩm quyền quyết định nhanh việc cấp phép, điều chỉnh, gia hạn, từ đó rút ngắn thời gian chuẩn bị nguồn cung.
Theo đó, chi phí vận chuyển sẽ giảm đáng kể khi được khai thác ngay tại địa phương, thay vì nhập từ ngoài. Điều này giúp hạ giá thành công trình, giảm gánh nặng ngân sách.
Nghị quyết 66.4 cũng mở cơ chế linh hoạt trong quản lý, tạo điều kiện cho các huyện, nhất là nơi có tiềm năng khoáng sản nhỏ lẻ, khai thác phục vụ các công trình dân sinh, nông thôn mới. Nếu Thanh Hóa tận dụng tốt cơ hội này, tỉnh có thể chủ động nguồn vật liệu, đảm bảo tiến độ các dự án trọng điểm, đồng thời giảm áp lực chi phí cho nhà thầu và ngân sách.
Trao đổi với phóng viên Báo Thanh tra, ông Ninh Văn Sức, Chủ tịch Hội đồng Quản trị kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Việt Hưng, một đơn vị xây dựng đóng trên địa bàn Thanh Hóa cho biết: Nghị quyết 66.4 ra đời, là cơ chế đặc thù, tại Thanh Hóa, Bí thư Tỉnh ủy đã trực tiếp tổ chức hội nghị triển khai vào chiều ngày 28/9/2025. Nắm bắt cơ hội này, Tập đoàn Việt Hưng đã làm hồ sơ, thủ tục pháp lý theo Nghị quyết 66.4 theo giới thiệu của xã Yên Thọ, để được khai thác mỏ khoáng sản trước đây của Tập đoàn Định An.
Do đơn vị đang triển khai một số công trình, dự án, thiếu vật liệu xây dựng, trong đó có đất nên đơn vị đã phối hợp với địa phương làm các thủ tục cần thiết gửi lên Sở Nông nghiệp và Môi trường để trình UBND tỉnh Thanh Hóa cho thực hiện khai thác mỏ khoáng sản đất.
"Cam kết của lãnh đạo UBND tỉnh Thanh Hóa, khi các ban ngành chức năng trình lên thì 1 đến 2 ngày sẽ thực hiện cấp phép theo quy định của Nghị định 66.4 để tháo gỡ khó khăn nguồn vật liệu xây dựng cho doanh nghiệp", ông Ninh Văn Sức nói.
Là đơn vị đi đầu trong nhiều dự án, trong đó có miền núi, miền xuôi, gần đây trên địa bàn miền núi huyện vùng cao Quan Sơn (cũ) đơn vị có làm tuyến đường tuần tra biên giới của tỉnh Thanh Hóa. Thế nhưng, nguồn cát ở đây không có, suốt từ năm 2024 đến nay không có nguồn cát để xây dựng, trong bán kính 60-70km đi mua và cũng không có mỏ khoáng sản cát nào được cấp phép nên mặc dù dự án đã hết thời hạn hợp đồng rồi nhưng đơn vị vẫn không có nguồn cát để đổ bê tông cho công trình. Ở các huyện đồng bằng, như Nông Cống, Nga Sơn (cũ) ... thì cát cũng là vật liệu hiếm. Ngoài cát, đá bây, đất cũng không có để mua.
"Làm công trình, dự án mà không có cát, đá, bây, đất độ K thì rất khó khăn cho các nhà thầu dẫn đến ảnh hưởng đến tiến độ, không đáp ứng được kế hoạch bàn giao dự án cho chủ đầu tư".
Tuy nhiên, Nghị quyết 66.4 mới ra đời, có tính đột phá nên đơn vị vẫn đang chờ Sở Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu những thủ tục hành chính gì để đáp ứng. Về phần đơn vị, rất mong muốn đẩy nhanh được thủ tục hành chính để tháo gỡ các khó khăn trong triển khai các dự án, giải ngân vốn đầu tư công.
Ông Đặng Hồng Sơn, Chủ tịch UBND xã Thanh Kỳ, tỉnh Thanh Hóa cho biết: Việc triển khai Nghị quyết 66.4 khẳng định hồ sơm thủ tục pháp lý sẽ rất nhanh và thuận lợi cho các doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi đi vào khai thác tài nguyên sẽ rất nhanh, cấp tập, khối lượng lớn, ảnh hưởng đến môi trường, hư hỏng đường giao thông. Do đó, cần phải có cơ sở để ràng buộc các đơn vị chủ đầu tư, đơn vị khai thác, vận chuyển khoáng sản phải chịu trách nhiệm về việc duy tu, bảo dưỡng đường giao thông hư hỏng, đảm bảo môi trường, trật tự xã hội khi khai thác và vận chuyển.
"Đối với phí môi trường, cấp quyền khai thác, xã là đơn vị bị ảnh hưởng bởi khai thác tài nguyên nhiều nhất nhưng lại được trích phần trăm rất ít. Trong khi đó, hầu hết các địa phương có mỏ khoáng sản là xã miền núi, nguồn kinh phí eo hẹp, do dó địa phương đề nghị Trung ương và tỉnh Thanh Hóa quan tâm trích thêm tiền phần trăm để có thêm kinh phí để hoạt động", ông Đặng Hồng Sơn nói.
Tuy nhiên, cùng với cơ hội, Nghị quyết 66.4 cũng đặt ra không ít thách thức cho Thanh Hóa. Bởi việc khai thác khoáng sản, dù ở quy mô nhóm IV, vẫn tiềm ẩn nhiều hệ lụy nếu thiếu kiểm soát.
Trước hết, khai thác cát sỏi lòng sông có thể gây sạt lở bờ, biến đổi dòng chảy, ảnh hưởng đến dân sinh. Khai thác đất, đá ở khu vực đồi núi nếu ồ ạt sẽ làm suy giảm môi trường sinh thái, gây sạt trượt, lũ quét. Do đó, việc áp dụng nghị quyết phải đi kèm giải pháp quản lý nghiêm ngặt.
Quản lý chặt chẽ và không “đánh đổi” môi trường lấy vật liệu
Thanh Hóa cần nhanh chóng rà soát, lập bản đồ khoáng sản nhóm IV, xác định khu vực khai thác phù hợp, tránh vùng nhạy cảm môi trường, khu dân cư. Tăng cường năng lực giám sát, yêu cầu các doanh nghiệp khai thác lập báo cáo tác động môi trường, có phương án phục hồi sau khai thác.
Công khai, minh bạch thông tin cấp phép theo Nghị quyết 66.4, đồng thời mời cộng đồng tham gia giám sát để ngăn chặn tình trạng “xin – cho” hoặc khai thác vượt phép. Phối hợp liên ngành giữa các sở, ngành và chính quyền địa phương để quản lý từ khâu cấp phép đến vận chuyển, tiêu thụ.
Nghị quyết 66.4/2025/NQ-CP thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc đồng hành cùng địa phương, doanh nghiệp và người dân, tháo gỡ vướng mắc để luật pháp đi vào cuộc sống. Tuy nhiên, nghị quyết chỉ phát huy hiệu quả khi được triển khai chủ động, quyết liệt và minh bạch từ chính quyền cơ sở.
Thanh Hóa phải coi đây là cơ hội vàng để giải quyết tình trạng thiếu hụt vật liệu xây dựng vốn đã kéo dài. Nhưng cùng với đó là trách nhiệm rất lớn: phải vừa đảm bảo đủ nguồn cung, vừa bảo vệ môi trường, vừa chống thất thoát tài nguyên.
Nếu làm tốt, Thanh Hóa không chỉ giải quyết được “cơn khát vật liệu” cho các công trình trọng điểm mà còn hình thành mô hình quản lý tài nguyên khoáng sản minh bạch, hiệu quả, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân.
Nghị quyết 66.4 sẽ là cú hích cần thiết, nhưng điều quyết định vẫn là sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự giám sát của cộng đồng và sự minh bạch, liêm chính trong từng quyết định quản lý.
Phát biểu về vấn đề này tại hội nghị triển khai Nghị quyết 66.4, Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa Nguyễn Doãn Anh nhấn mạnh: Theo báo cáo của UBND tỉnh, nhu cầu đất, đá, cát để thực hiện các dự án hạ tầng giai đoạn 2024–2030 ước tính hơn 250 triệu m³. Trong khi đó, trữ lượng khai thác hợp pháp hiện nay chỉ đáp ứng khoảng 60% nhu cầu, dẫn đến nhiều công trình chậm tiến độ, chi phí tăng cao.
“Nghị quyết 66.4/2025 của Chính phủ là văn bản có tính chất đột phá, giúp Thanh Hóa tháo gỡ khó khăn trước mắt, đồng thời tạo nền tảng lâu dài để khai thác, quản lý và sử dụng tài nguyên khoáng sản hiệu quả, minh bạch, gắn với bảo vệ môi trường.”
Với các cơ chế đặc thù mà Nghị quyết đề ra, Thanh Hóa sẽ có điều kiện mở rộng, cấp phép nhanh hơn cho các mỏ đất, đá, cát, đồng thời áp dụng quy trình quản lý chặt chẽ, giảm thiểu tình trạng khai thác trái phép.
Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa Nguyễn Hoài Anh khẳng định: “Chúng tôi coi Nghị quyết 66.4/2025 là cơ hội lớn để giải quyết tình trạng thiếu hụt vật liệu xây dựng, đặc biệt cho các dự án trọng điểm như đường ven biển, cao tốc Bắc – Nam, hạ tầng Khu kinh tế Nghi Sơn... Tỉnh sẽ chủ động triển khai đồng bộ, vừa bảo đảm nguồn cung vật liệu, vừa siết chặt quản lý để phát triển bền vững.”
Nghị quyết 66.4/2025 không chỉ gỡ khó về vật liệu xây dựng, mà còn tạo hành lang pháp lý để quản lý tài nguyên minh bạch, nâng cao hiệu quả kinh tế, đồng thời bảo vệ môi trường. Với Thanh Hóa, đây là điều kiện then chốt để các dự án hạ tầng chiến lược được triển khai đúng tiến độ, qua đó thúc đẩy thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp, đô thị và dịch vụ.
Có thể nói, sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ với Nghị quyết 66.4/2025, cùng với quyết tâm chính trị cao của lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa, sẽ tạo nên cú hích quan trọng để tháo gỡ “điểm nghẽn” vật liệu xây dựng, mở ra không gian phát triển mới, đưa Thanh Hóa tiến gần hơn mục tiêu trở thành cực tăng trưởng của khu vực Bắc Trung Bộ.
Báo Thanh tra sẽ tiếp tục thông tin đến bạn đọc về vấn đề này.
