hững hình ảnh cưỡng chế cắt khóa phá nhà, treo biển bệnh viện tại căn nhà 157 Trần Quốc Thảo. Ảnh (chụp lại): Trúc Lâm

Theo Bằng khoán điền thổ của chế độ cũ ngày 21/8/1961, căn nhà 157 Trương Minh Giảng, Sài Gòn (nay là đường Trần Quốc Thảo, quận 3, TP Hồ Chí Minh) có diện tích khuôn viên 492m2 là của bà Thái Huỳnh Cư (sinh năm 1922) đứng tên.

Trong kháng chiến chống Mỹ, bà Cư là cơ sở của Ban Binh vận miền Nam do ông Nguyễn Võ Danh (bí danh Bảy Dự, nguyên Phó Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh, đã chết) trực tiếp xây dựng và chỉ đạo.

Năm 1972, do xuất phát từ yêu cầu nhiệm vụ mới ở địa bàn Sài Gòn - Gia Định, ông Nguyễn Văn Trung (bí danh Hai Trung), Trưởng ban An ninh Khu Trung Nam bộ đã đề nghị Ban Binh vận miền Nam chuyển bà Cư sang hoạt động trong đội hình Ban Điệp báo Khu 8.

Trong khi đang hoạt động thì bà Cư mắc bệnh ung thư, nên ngày 14/9/1973, bà đã đến Phòng Chưởng khế Sài Gòn lập “Tờ ủy quyền tổng quát” cho người con gái duy nhất là Lâm Thị Sứ (có Thẻ căn cước do Tòa Tổng lãnh sự Pháp cấp tại Sài Gòn) được toàn quyền quản lý căn nhà, để bà sẵn sàng ra nước ngoài chữa bệnh. Rồi, do yêu cầu của cách mạng, bà Cư đã tự nguyện ở lại hoạt động cho đến chiến dịch giải phóng miền Nam kết thúc.

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, bà Cư đã hiến hơn 13 bất động sản ở Bến Tre cho chính quyền cách mạng, chỉ để lại căn nhà 157 Trương Minh Giảng, quận 3, TP Hồ Chí Minh cho con gái Lâm Thị Sứ và các cháu gọi bà Cư bằng cô ruột (được bà Cư nhận làm con nuôi từ nhỏ) là Thái Thị Ngà và Thái Thị Mỹ Phượng quản lý làm Nhà thờ họ tộc.

Theo Đại tá, TS Nguyễn Thạch Bích (nguyên Phó ban Điệp báo Khu 8, nguyên Cục trưởng Cục Tình báo, Bộ Công an) người trực tiếp chỉ đạo bà Cư khi đang hoạt động cách mạng, “chỉ riêng việc bà Cư giữ liên lạc chặt chẽ với điệp viên của cơ quan điệp báo trong Văn phòng Phủ Tổng thống ngụy Sài Gòn cho đến ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng đã là một kỳ tích vẻ vang” rất đáng trân trọng.

Từ những ngày đầu của chính quyền cách mạng, trong Tờ khai nhân khẩu căn nhà 157 Trương Minh Giảng (đường Trần Quốc Thảo ngày nay) do UBND Cách mạng quận 3, TP Hồ Chí Minh lập năm 1975 xác nhận “căn nhà của mẹ con bà Sứ có 8 người (trong đó có bà Ngà và bà Phượng) cư trú vĩnh viễn”. Vậy nhưng, ngày 24/7/1995, UBND TP Hồ Chí Minh đã ký Quyết định 66925/QĐ “xác lập quyền sở hữu nhà của Nhà nước thuộc diện xin giao xuất cảnh đối với căn nhà” vừa nêu.

Trước sự việc vừa nêu, ngày 7/10/2002, bà Sứ đã làm giấy ủy quyền cho cháu là ông Thái Minh Thuyết liên hệ với các cơ quan chức năng xin lại căn nhà. Tuy nhiên, ngày 17/12/2003, UBND TP Hồ Chí Minh ban hành Quyết định 5469/QĐ “thu hồi căn nhà 157 (và căn nhà 157 Bis) Trần Quốc Thảo và bàn giao cho Sở Y tế đầu tư xây dựng mở rộng khu khám và điều trị ngoại trú Bệnh viện Tai Mũi Họng”, trong khi bà Ngà, bà Phượng (cháu và là con nuôi của bà Cư đã lập gia đình trở thành 2 hộ) vẫn sinh sống trong căn nhà từ đó đến nay.

Điều đáng chú ý, trong khi việc “thu hồi nhà đất để mở rộng bệnh viện ở giữa TP” chưa thực hiện, thì ngày 2/7/2004, UBND TP Hồ Chí Minh đã ban hành Quyết định 165/QĐ phê duyệt quy hoạch phát triển mạng lưới y tế đến năm 2020. Theo đó, các bệnh viện tập trung ở các quận 1, 3, 5 và 10 “không có khả năng mở rộng diện tích, chủ yếu tập trung nâng cấp cải tạo cơ sở hiện hữu”.

Trong căn nhà 157 Trần Quốc Thảo nơi gia đình bà Ngà và bà Phượng đang sinh sống có cả “Bệnh viện Tai Mũi Họng cơ sở 2” hoạt động. Ảnh: Trúc Lâm

Bất bình trước sự việc, bà Lâm Thị Sứ tiếp tục có đơn gửi Chủ tịch Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ xin lại căn nhà. Đơn gửi Thủ tướng Chính phủ ngày 23/2/2004 của bà Sứ có nội dung: “Dù có quốc tịch Pháp, nhưng chúng tôi đã sinh sống trên quê hương Việt Nam và vẫn là những người dân gốc Việt. Ngày đất nước giải phóng, Tòa Tổng lãnh sự yêu cầu chúng tôi định cư tại Pháp để được hưởng quyền lợi đối với mẹ tôi Thái Huỳnh Cư đang mắc bệnh hiểm nghèo (đã chết năm 1985). Hoàn cảnh khó khăn bức bách khiến gia đình tôi tạm định cư tại Pháp từ năm 1978, trước khi xuất cảnh chúng tôi đã hiến toàn bộ tài sản bất động sản bao gồm 13 căn phố tọa lạc tại Bến Tre. Đối với căn nhà 157 Trần Quốc Thảo, TP Hồ Chí Minh, chúng tôi không có ý định hiến cho Nhà nước, vì đây là căn nhà duy nhất còn lại để thờ tự ông bà bao đời. Tại căn nhà trên, gia đình chúng tôi vẫn còn người cư trú hợp pháp gồm Thái Thị Ngà cùng 3 nhân khẩu, Thái Thị Mỹ Phượng cùng 1 nhân khẩu. Gia đình chúng tôi tin tưởng vào đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Chúng tôi đệ đơn kính gửi Thủ tướng xem xét trả lại căn nhà mà gia đình chúng tôi có quyền sở hữu hợp pháp để yên tâm khi trở về quê cha đất tổ sinh sống”.

Cùng với đơn gửi Thủ tướng Chính phủ, bà Sứ tiếp tục làm giấy ủy quyền cho bà Ngà “liên hệ với các cơ quan có thẩm quyền” xin trả lại căn nhà 157 Trần Quốc Thảo, TP Hồ Chí Minh.

Ngày 6/9/2006, Bộ Xây dựng đã nhận được đơn của bà Ngà “đề nghị giải đáp chính sách của Nhà nước trong quá trình thực hiện chính sách quản lý nhà đất và chính sách cải tạo xã hội chủ nghĩa”.

Bộ Xây dựng đã có Văn bản 2003/QLN trả lời: “Ngày 2/4/2005, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 755/NQ-UBTVQH11, trong đó tại Điều 5 đã có quy định việc giải quyết đối với nhà đất mà Nhà nước đã có văn bản quan lý theo quy định của các chính sách quản lý nhà đất và chính sách cải tạo xã hội chủ nghĩa trước ngày 1/7/1991 của cơ quan Nhà nước, nhưng thực tế, Nhà nước chưa quản lý, chưa bố trí sử dụng nhà đất đó; và ngày 10/10/2005, Chính phủ đã ban hành Nghị định 127/NĐ-CP, trong đó đã hướng dẫn việc thực hiện Điều 5 của Nghị quyết vừa nêu. Đề nghị bà đối chiếu trường hợp của gia đình với các quy định trên và có đơn gửi UBND TP Hồ Chí Minh để được giải quyết” theo quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, theo Đại tá, TS Nguyễn Thạch Bích, vào ngày 31/10/2006, “dưới sự chỉ đạo của UBND quận 3, một lực lượng hùng hậu gồm công an, phường đội, dân phòng, Chủ tịch UBND phường, Phó Chủ tịch UBND phường 9, cán bộ chi viện từ quận 3, Phó Giám đốc bệnh viện, ngang nhiên tiến hành cưỡng chế chiếm toàn bộ diện tích phòng khách, khuôn viên căn nhà 157 Trần Quốc Thảo và treo biển “Bệnh viện Tai Mũi Họng cơ sở 2” mà không hề có quyết định của cấp thẩm quyền đến tay người dân. Thiết nghĩ, UBND quận 3 tiến hành cưỡng chế một cách có tổ chức, với một lực lượng hùng hậu, ngang nhiên như chỗ không người, tôi tưởng là phải có lệnh miệng hoặc văn bản chỉ đạo ngầm thì mới ngang nhiên vi phạm pháp luật một cách trắng trợn” như vậy.

Kỳ II: Cơ sở nào cho việc “quản lý và thu hồi” nhà 157 Trần Quốc Thảo?

 Trúc Lâm