Những dàn máy nghiền đá cỡ lớn là nỗi khiếp sợ của hơn chục hộ dân khu Hương Lý. Ảnh: Nguyễn Trung Hiếu

Các hộ: Xa Văn Đồng, Đinh Văn Năng, Xa Văn Nhiên, Đinh Thị Hiền, Nguyễn Thị Lương… chỉ cách mỏ đá hơn trăm mét, là những hộ bị “tra tấn” nặng nề nhất.

Từ nhiều năm nay hơn chục hộ dân ở khu Hương Lý, thị trấn Đà Bắc phải chịu ba cái khổ. Lưu trú tại Hương Lý 2 ngày, chúng tôi nếm đủ, thấm đòn 3 cái khổ của người dân ở đây.

Thứ nhất là “củ đậu” bay. Khi mỏ đá nổ mìn (sáng 11h, chiều 17h), nghe tiếng kẻng báo thì mọi người vội vã kéo nhau chạy vào nhà đóng kín cửa. Biết là làm như thế cũng không an toàn nhưng, “tránh voi chẳng xấu mặt nào”. Mìn nổ, nhà cửa rung bần bật, nhiều nhà xây bị nứt tường, nứt trần, đá văng xuống đầy ruộng, “bay” cả sang khu nhà dân. Nhiều hộ muốn xây cái nhà cấp 4 để tránh mưa bão, nhưng không thể làm được, mìn nổ như bom tấn, tường xây nào chịu được.

Như nhà bà Lương, nhà hai tầng kiên cố mới xây chưa được 3 năm mà trần, tường đã bị rạn nứt, mùa mưa nước thấm khắp tường, chảy thành dòng xuống nền nhà. Người còn chạy, tránh được đá văng. Nhà cửa, trâu bò biết chạy đi đâu. Nhà ở gần mỏ đá, tai họa treo lơ lửng trên đầu.

Thứ hai là tiếng ồn. Đây là đòn “tra tấn” kinh khủng nhất mà người già, trẻ nhỏ khu Hương Lý đã phải gồng mình chịu đựng suốt mấy năm nay do mỏ đá Tày Măng gây ra. Hộ bà Nguyễn Thị Xuân có có 5 khẩu, 3 người già, 2 cháu nhỏ. Trong đó, cụ Đinh Thị Phong đã ngoài 80 tuổi, còn minh mẫn, khỏe mạnh. Từ khi mỏ đá Tày Măng thay chủ mới, thay dàn máy nghiền đá mới, công xuất lớn thì cụ Phong bị thần kinh, bệnh mỗi năm một nặng. Đến giờ mỏ nghiền đá, con cái phải lấy bông bịt kín hai lỗ tai, lấy khăn quấn chặt đầu cụ để giảm tác động tiếng ồn vào hai bên thái dương. Mấy lần cụ Phong chống gậy sang mỏ đá chắp tay xin mỏ đừng nghiền đá nữa để cụ sống với.

Ông Đinh Văn Năng bức xúc, nói: Ngày nào cũng vậy, cứ hơn 7h là mấy dàn máy nghiền cùng hoạt động, cả thung lũng Tày Măng rung lên vì âm thanh máy nghiền đá. Tiếng máy “vò” đá đinh tai nhức óc. Cực nhất là người già bị bệnh áp huyết cao và trẻ nhỏ thì nằm không nổi, ngồi không yên. Như nhà bà Lương, con dâu mới đẻ chưa đầy tháng đã phải đưa lên nhà ngoại tránh nạn.

Ông Xa Văn Nhiên than thở, tiếng máy nghiền đá như vô vàn cái đinh xoáy vào đầu, vợ chồng nói chuyện mà như quát mắng, cãi nhau nhau. Khách đến nhà vào giờ mỏ nghiền đá thì không thể ngồi uống cạn ấm trà.

Một năm không biết mấy lần người dân phải chát chít lại mái, lan can, tường nhà bị nứt nẻ vì mỏ đá nổ mìn gây ra. Ảnh: Nguyễn Trung Hiếu

Thứ ba là bụi. Một ngày có hàng chục lượt xe tải cỡ lớn, cỡ nhỏ vào mỏ lấy đá. Khu dân cư Hương Lý chìm trong bụi, vườn cây ăn trái nhà nào cũng phủ một lớp bụi đất, bụi đá trắng bợt, không loại quả nào đậu nổi. Ruộng ngô gần khu mỏ đá không trỗ cờ, đậu bắp được.

Ông Xa Văn Đồng kéo tấm bạt căng trên vách, nói: Đủ các loại bạt, ni lông, cả chiếu cũng đưa ra che chắn vách, cửa sổ, nhưng không chống nổi bụi, trời nắng nóng phải bật quạt mà bật quạt thì bụi hút vào càng nhiều. Chăn màn phải bó lại cho vào túi ni lông. Vậy mà, tối đem ra rũ cả đống bụi. Căn bệnh ung thư phổi của ông Hậu có lẽ cũng vì môi trường ở đây quá ô nhiễm.

Để tự “cứu” mình, nhiều hộ phải mua máy bơm để tưới đường, khi thấy xe vào mỏ đá là bơm nước tưới đẫm mặt đường, biết là tốn kém nhưng vẫn phải cắn răng mà chịu. Người dân khu Hương Lý chỉ được hưởng sự bình yên, không khí trong lành từ 7h tối hôm trước đến 7h sáng hôm sau. Khoảng thời gian đó không còn đá bay, không còn tiếng ồn xé tai; không còn bụi tung mù mịt.

Trao đổi với chúng tôi, ông Trưởng khu Hương Lý thừa nhận phản ánh của người dân trong khu về tình trạng mỏ đá Tày Măng nổ mìn, nghiền đá, vận chuyển đá gây ô nhiễm môi trường ảnh hưởng đến đời sống của người dân, nhất là hơn chục hộ gần khu mỏ đá, là đúng.

Được biết, tại các cuộc tiếp xúc cư tri của HĐND huyện, HĐND tỉnh, đại diện cử tri khu Hương Lý đã nhiều lần phản ánh, kiến nghị về tình trạng mỏ đá Tày Măng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống, sức khỏe của người dân. Sau tiếp xúc cư tri cũng có đoàn thanh tra, kiểm tra về kiểm tra thực tế từng hộ. Nhưng đoàn kiểm tra quay lưng đi thì mỏ đá lại nổ mìn, nghiền đá. Ô tô lại chạy tung bụi mù mịt.

Tiếp xúc với chúng tôi, các cụ cao tuổi nhà ở gần mỏ đá Tày Măng bày tỏ, bà con chán đơn từ rồi, khiếu nại, kiến nghị, đề nghị gửi các cấp đủ cả, rồi cũng thế thôi, làm gì được họ (mỏ đá). Dân Hương Lý gần đất nhưng mà xa “trời” lắm.