PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính). Ảnh: C.V

Nghị quyết về Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội năm 2026 được Quốc hội thông qua, xác định năm 2026 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng khi mở đầu cho Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm giai đoạn 2026 - 2030, đánh dấu thời điểm đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với khát vọng vươn lên giàu mạnh, thịnh vượng. Theo Nghị quyết, tốc độ tăng tổng sản phẩm trong nước (GDP) năm 2026 phấn đấu đạt từ 10% trở lên, GDP bình quân đầu người đạt khoảng 5.400 5.500 USD.

Trao đổi với Báo Thanh tra, PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), cho rằng mục tiêu tăng trưởng trên 10% là rất cao nhưng không phải bất khả thi nếu Chính phủ kiên trì theo đuổi các giải pháp đột phá và đồng bộ. Theo ông, Việt Nam đang sở hữu nhiều lợi thế nền tảng mà không phải quốc gia nào trong khu vực cũng có được.

Trước hết là lợi thế về vị trí địa lý, khi Việt Nam nằm ở trung tâm Đông Nam Á, gần các thị trường lớn như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, thuận lợi cho kết nối chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu. Cùng với đó là cơ cấu dân số vàng, lực lượng lao động trẻ, dồi dào và ngày càng năng động, tạo dư địa lớn cho mở rộng sản xuất và tiêu dùng trong trung và dài hạn.

Ông Ngô Trí Long nhấn mạnh yếu tố ổn định chính trị và môi trường kinh tế ngày càng minh bạch đã và đang củng cố mạnh mẽ niềm tin của nhà đầu tư. Trong bối cảnh dòng vốn toàn cầu có xu hướng tái cơ cấu, Việt Nam nổi lên như một điểm đến hấp dẫn nhờ chính sách thu hút đầu tư nước ngoài linh hoạt, đi kèm mạng lưới các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Dòng vốn FDI không chỉ tăng về quy mô mà còn chuyển dịch rõ rệt vào các lĩnh vực công nghệ cao, chế biến chế tạo và công nghiệp hỗ trợ.

Bên cạnh đó, xuất khẩu tiếp tục là động lực quan trọng của tăng trưởng khi nhiều ngành hàng chủ lực như điện tử, dệt may, da giày duy trì được thị phần và vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. Sự phát triển nhanh của các khu công nghiệp, cùng với nỗ lực đẩy mạnh đầu tư hạ tầng và chuyển đổi số, đang mở ra không gian mới cho kinh tế số và các mô hình tăng trưởng dựa trên đổi mới sáng tạo.

"Với những lợi thế chiến lược về vị trí, nhân lực, môi trường đầu tư và hội nhập quốc tế, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để bứt phá, vươn lên nhóm các nền kinh tế hàng đầu trong khu vực nếu lựa chọn đúng hướng đi", ông Ngô Trí Long khẳng định.

Ở góc nhìn dài hạn, ông Nguyễn Quốc Anh, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính (Bộ Tài chính), cho rằng Việt Nam đang bước vào một giai đoạn phát triển mới với khát vọng đến năm 2045 trở thành quốc gia phát triển, có thu nhập cao. Con đường đó được xây dựng trên ba trụ cột là độc lập tự cường, đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Theo ông Quốc Anh, để hiện thực hóa khát vọng này, tăng trưởng kinh tế từ năm 2026 trở đi cần đạt tối thiểu 10% mỗi năm. Giai đoạn 2021 - 2025, dù chịu tác động mạnh từ các cú sốc toàn cầu, Việt Nam vẫn giữ được ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và bảo đảm các cân đối lớn, qua đó tạo nền tảng quan trọng cho giai đoạn phát triển tiếp theo.

Tuy nhiên, ông Quốc Anh cũng thẳng thắn chỉ ra rằng chất lượng tăng trưởng vẫn là vấn đề đáng lo ngại. Động lực tăng trưởng chủ yếu vẫn dựa nhiều vào vốn đầu tư, khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ, trong khi các yếu tố then chốt như năng suất, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa tạo được sự bứt phá rõ nét. Nếu không xử lý được các “nút thắt” này, mục tiêu tăng trưởng cao sẽ khó bền vững.

Theo ông Quốc Anh, việc nhận diện chính xác các điểm nghẽn trong cơ cấu nền kinh tế, đánh giá nghiêm túc kết quả tái cơ cấu giai đoạn 2021 - 2025 và học hỏi kinh nghiệm quốc tế, kinh nghiệm từ các địa phương đi trước là yêu cầu cấp thiết. Trên cơ sở đó, cần xây dựng hệ mục tiêu, chỉ tiêu đo lường cụ thể cho giai đoạn 2026 - 2030, làm cơ sở điều hành và giám sát hiệu quả.

Một trụ cột quan trọng khác được nhiều chuyên gia nhấn mạnh là đầu tư công. TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), cho biết đầu tư công hiện đóng vai trò "dẫn dắt" và là "vốn mồ" của nền kinh tế, chiếm khoảng 17,2% tổng vốn đầu tư toàn xã hội trong giai đoạn 2021 - 2025. Thực tế cho thấy, cứ một đồng vốn đầu tư công tăng thêm có thể kéo theo khoảng 1,61 đồng vốn đầu tư tư nhân.

Năm nay, tổng vốn đầu tư công ước đạt khoảng 34 tỷ USD, tương đương 900 nghìn tỷ đồng, tăng 32% so với năm trước và gần 7% GDP, mức thuộc nhóm cao nhất châu Á. Tuy nhiên, theo ông Lực, vấn đề nằm ở cơ cấu phân bổ vốn khi tới khoảng 80% nguồn lực vẫn tập trung vào hạ tầng, trong khi đầu tư cho khoa học công nghệ, giáo dục và y tế còn khá khiêm tốn.

Để đầu tư công thực sự trở thành động lực cho tăng trưởng dài hạn, TS. Cấn Văn Lực cho rằng cần cơ cấu lại mạnh mẽ theo hướng nâng cao hiệu quả, không chỉ chạy theo quy mô. Theo đó, tỷ trọng đầu tư hạ tầng nên giảm dần xuống mức 50 - 55% tổng vốn đầu tư công, tiệm cận thông lệ khu vực, đồng thời tăng chi cho giáo dục đào tạo lên tối thiểu 20%, y tế khoảng 10 - 12% và khoa học công nghệ từ 3 - 5%.

Đi cùng với đó, việc hoàn thiện bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả dự án đầu tư công là yêu cầu cấp bách nhằm tránh dàn trải, lãng phí. Định hướng tập trung nguồn lực cho khoảng 3.000 dự án đầu tư công trọng điểm, đồng thời xử lý dứt điểm gần 3.000 dự án tồn đọng, vướng mắc kéo dài, được kỳ vọng sẽ giải phóng nguồn lực lớn cho tăng trưởng trong giai đoạn tới.

Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), cho rằng thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân là một trong những yếu tố then chốt để Việt Nam có thể đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai chữ số. Hiện cả nước có hơn 900.000 doanh nghiệp tư nhân, trong khi quy mô dân số đã vượt mốc 100 triệu người. Tỷ lệ doanh nghiệp trên đầu người vì vậy vẫn còn thấp, đặc biệt nếu so sánh với các nền kinh tế phát triển trong khu vực như Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc hay Hồng Kông. Thực tế này cho thấy dư địa để mở rộng cộng đồng doanh nghiệp tại Việt Nam vẫn rất lớn, cả về số lượng lẫn chất lượng hoạt động.

Theo ông Lê Đăng Doanh, để nền kinh tế tăng trưởng mạnh mẽ và bền vững, không chỉ cần gia tăng số lượng doanh nghiệp mà quan trọng hơn là nâng cao hiệu quả, năng lực cạnh tranh của khu vực doanh nghiệp hiện có. Điều này đòi hỏi một môi trường kinh doanh thực sự thuận lợi, trong đó các thủ tục hành chính được cải thiện theo hướng minh bạch, đơn giản; quy trình đăng ký kinh doanh được rút gọn; chi phí đầu vào được kiểm soát hợp lý và quyền, lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, doanh nhân được bảo đảm đầy đủ. Song song với đó, các chính sách hỗ trợ tài chính, nhất là đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần được thiết kế hiệu quả hơn để giúp doanh nghiệp mở rộng sản xuất, đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Một giải pháp quan trọng khác được ông Lê Đăng Doanh nhấn mạnh là khuyến khích các hộ kinh doanh cá thể chuyển đổi thành doanh nghiệp. Đây không chỉ là cách gia tăng số lượng doanh nghiệp một cách thực chất mà còn góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao tính chính quy và bền vững của nền kinh tế. Để thúc đẩy quá trình này, cần triển khai đồng bộ các chương trình đào tạo, tư vấn, hỗ trợ tài chính, đồng thời rà soát, loại bỏ các rào cản pháp lý và thuế quan đang cản trở doanh nghiệp mới gia nhập thị trường.

"Tăng trưởng kinh tế hai chữ số là mục tiêu đầy thách thức, nhưng không phải không thể đạt được. Với một khu vực kinh tế tư nhân năng động và một môi trường kinh doanh thuận lợi, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để vươn tới mục tiêu này", ông Doanh nhận định.