(Thanh tra) - Trong nỗ lực xây dựng chính quyền số 2 cấp, Đồng Nai đặt mục tiêu lấy dữ liệu làm trung tâm, lấy người dân làm thước đo. Nhưng tại nền tảng DongNai.LIS, hệ thống dữ liệu đất đai đang được kỳ vọng vận hành xuyên suốt, một điểm nghẽn dai dẳng đã xuất hiện: Dữ liệu không đồng bộ, tốc độ truy xuất chậm và lỗi hiển thị ở nhiều xã sau sáp nhập, khiến những thủ tục gần gũi nhất với người dân bị đình trệ ngay từ khâu đầu tiên. Khi người dân phải chờ bốn ngày chỉ để trích lục một thửa đất, chuyển đổi số không còn là một khái niệm hiện đại, nó trở thành một lời hứa bị “kẹt” trong chính dữ liệu của mình.
Chuyển đổi số cấp xã tại Đồng Nai đang bộc lộ cả bước tiến lẫn những “điểm nghẽn” dữ liệu cần được tháo gỡ kịp thời. Thực tế triển khai tại nhiều địa phương cho thấy dù các nền tảng số đã vào vận hành, một số lĩnh vực, đặc biệt là đất đai vẫn còn độ trễ, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ giải quyết thủ tục cho người dân và doanh nghiệp.
Đây là kết quả thông qua khảo sát của đoàn công tác Sở Khoa học & Công nghệ (KH&CN) tại 9 xã, phường: La Ngà, Phú Hòa, Biên Hòa, Minh Đức, Minh Hưng, Lộc Quang, Lộc Thành, Tân Tiến, Xuân Thành theo Kế hoạch 65/KH-UBND của tỉnh Đồng Nai, qua hơn 2 tháng vận hành chính quyền 2 cấp.
Lĩnh vực đất đai chiếm hơn nửa áp lực hồ sơ cấp xã
Ở bộ phận Một cửa cấp xã, đất đai luôn là nhóm hồ sơ chiếm tỷ trọng lớn nhất, có nơi vượt 50% tổng số hồ sơ, thủ tục phát hành tại Trung tâm Phục vụ hành chính công, từ biến động đất đai, tách thửa, hợp thửa đến xác nhận nguồn gốc.
Với mật độ như vậy, dữ liệu đất đai không chỉ là một phân hệ kỹ thuật: Nó chính là “điểm tiếp xúc đầu tiên” giữa người dân và chính quyền số. Một hệ thống chậm một nhịp là một gia đình chậm một cuốn sổ, một doanh nghiệp chậm một pháp lý, một dự án chậm một cơ hội.
Báo cáo của Sở KH&CN qua kiểm tra vận hành chính quyền 2 cấp ở 9 xã, phường thuộc Đồng Nai cho thấy, với 40 xã thuộc địa bàn Bình Phước cũ sau sáp nhập, dữ liệu bản đồ lạc hậu, nhiều thửa đất không còn đúng thực tế và không thể quy đổi giá trị đất để tính thuế. Trong khi đó, ngành Thuế yêu cầu đến 15/9/2025 phải hoàn tất việc cung cấp dữ liệu qua hệ thống để tính nghĩa vụ tài chính. Nhưng “phần mềm chưa chạy, dữ liệu chưa khớp, tiến độ vẫn phải giữ”, dẫn tới nghịch lý: Dữ liệu đất đai, vốn phải là nền tảng lại trở thành tác nhân gây trễ hạn.
Nghiêm trọng hơn, việc trích lục thửa đất tại một số xã được phản ánh phải mất đến bốn ngày thay vì vài thao tác như thiết kế ban đầu. Một cửa vẫn ngồi đó, máy móc vẫn hoạt động, cán bộ vẫn đăng nhập hệ thống nhưng chỉ cần LIS “treo”, toàn bộ quy trình án binh bất động. Người dân nhìn vào kết quả cuối cùng, họ không thể phân biệt lỗi do hệ thống hay do bộ máy. Cảm nhận của người dân lúc ấy rất thật: “Số hay không số, tôi vẫn bị chậm”.
Khi dữ liệu lỗi kéo chậm niềm tin số
DongNai.LIS là hệ thống thông tin đất đai của tỉnh, đóng vai trò là “kho dữ liệu địa chính số” dùng chung cho cả xã và tỉnh. Hệ thống này lưu trữ bản đồ địa chính, thông tin thửa đất, hiện trạng sử dụng đất và các biến động liên quan, qua đó hỗ trợ tra cứu, trích lục và giải quyết thủ tục hành chính.
Điểm nghẽn DongNai.LIS không thuần túy là một lỗi kỹ thuật, khi dữ liệu trong DongNai.LIS chưa được chuẩn hóa hoặc cập nhật kịp thời, toàn bộ quy trình xử lý hồ sơ đất đai ở cấp xã sẽ bị chậm lại, vì mọi bước nghiệp vụ đều phải dựa vào nguồn dữ liệu này. Nó là “điểm chịu lực cuối cùng” của một chuỗi vận hành chưa đồng bộ. Xã không phải đơn vị quản lý dữ liệu, không thể chỉnh sửa bản đồ, không thể can thiệp hệ thống, nhưng lại là nơi chịu trách nhiệm hạn giải quyết với dân. Đó là nghịch lý mà hiện trường phản ánh rõ hơn mọi báo cáo.
Dữ liệu thuộc tính và dữ liệu không gian chưa đồng bộ khiến quy trình xác thực bị “tắc” ngay từ bước tra cứu. Việc chưa kết nối chia sẻ trơn tru với các nền tảng dùng chung của tỉnh khiến nguyên tắc “nhập một lần, dùng nhiều lần” trở thành hình thức. Từ đó, nảy sinh một vòng tròn thời gian: Dữ liệu không sạch → phần mềm lỗi → xã phải xử lý thủ công → hồ sơ chậm → người dân mệt mỏi → chuyển đổi số bị nghi ngờ.
Đáng chú ý, Đồng Nai không phải trường hợp cá biệt. Cũng có tỉnh từng gặp tình trạng tương tự ở giai đoạn đầu, khi dữ liệu đất đai từ hồ sơ giấy được “đưa lên số” nhưng không được chuẩn hóa triệt để. Khác biệt nằm ở cách xử lý: Nơi nào coi làm sạch dữ liệu là “việc gốc”, nơi đó gỡ nghẽn nhanh. Nơi nào chỉ vá lỗi phần mềm, điểm nghẽn quay lại sau vài tháng.
Người dân chỉ quan tâm một điều, làm số thì phải nhanh hơn, rõ hơn, minh bạch hơn. Nếu thủ tục điện tử mà còn chậm hơn thủ tục giấy, chuyển đổi số sẽ đánh mất giá trị cốt lõi là phục vụ người dân tốt hơn hôm qua.
Muốn chuyển đổi số thật, phải bắt đầu từ dữ liệu sạch
Bài học từ DongNai.LIS cho thấy, chuyển đổi số không bắt đầu từ phần mềm, mà bắt đầu từ dữ liệu và cơ chế vận hành. Một nền tảng chạy trên dữ liệu sai sẽ tạo ra quy trình sai. Một hệ thống mà trách nhiệm dữ liệu, trách nhiệm hạ tầng, trách nhiệm xử lý không được phân định rạch ròi, thì cấp xã mãi mãi là “điểm gánh cuối”.
Để gỡ nút, Đồng Nai cần triển khai song song ba hướng: Chuẩn hóa và làm sạch dữ liệu đất đai sau sáp nhập, hoàn thiện cơ chế chia sẻ dữ liệu giữa LIS và các nền tảng dùng chung, rút ngắn quy trình phản hồi, xử lý sự cố để xã không bị “chờ hệ thống” quá lâu. Khi dữ liệu đúng, nền tảng ổn, trách nhiệm rõ, cấp xã mới có thể phục vụ đúng nhịp kỳ vọng của người dân.
Chuyển đổi số chỉ có ý nghĩa khi người dân cảm nhận được sự thay đổi qua từng bộ thủ tục nhỏ nhất. Và với Đồng Nai, muốn đi đến đích, phải bắt đầu từ gốc: Xử lý triệt để điểm nghẽn dữ liệu đất đai, nơi người dân chạm vào chính quyền số mỗi ngày.
