Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long. Ảnh: P.Thắng

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long vừa có báo cáo về việc thực hiện nghị quyết giám sát chuyên đề, chất vấn thuộc lĩnh vực tư pháp, gửi Quốc hội.

Chưa ai bị xử lý trách nhiệm vì chậm thi hành án hành chính

Đề cập đến lĩnh vực theo dõi thi hành án hành chính, Bộ trưởng Lê Thành Long khẳng định, lãnh đạo Bộ Tư pháp thường xuyên làm việc trực tiếp, trực tuyến với các cơ quan thi hành án dân sự để đôn đốc, chỉ đạo thực hiện các chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao.

Theo ông Long, trong 6 tháng đầu năm 2024 (từ 1/10/2023 đến hết tháng 3/2024), tòa án các cấp đã chuyển giao cho các cơ quan thi hành án dân sự 1.387 bản án, quyết định hành chính.

Các cơ quan thi hành án dân sự thực hiện theo dõi 1.387 bản án, quyết định; với số cũ chuyển sang là 776 việc, số tiếp nhận mới là 611 việc.

Kết quả, các cơ quan hành chính đã thi hành xong 400 việc, tăng 184 bản án so với cùng kỳ năm 2023.

Hiện cơ quan chức năng đang tiếp tục thi hành 979 bản án (trong đó, có 374 bản án đã có quyết định buộc thi hành án hành chính của tòa án và 605 bản án chưa có quyết định buộc thi hành án hành chính của tòa án; tạm đình chỉ thi hành là 8 bản án.

Với chức năng được giao, lãnh đạo Bộ Tư pháp cho hay, việc tham gia tố tụng của chủ tịch UBND hoặc người được chủ tịch UBND ủy quyền theo Luật Tố tụng hành chính chưa nghiêm túc.

Nhiều vụ việc, người bị kiện là các cơ quan hành chính Nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong các cơ quan hành chính Nhà nước chưa thực hiện nghiêm quy định về việc tham gia đối thoại, tham gia phiên tòa, cung cấp tài liệu, chứng cứ và bảo vệ quyền và lợi ích của Nhà nước trước tòa án.

Đáng lưu ý, còn nhiều bản án, quyết định của tòa án về vụ án hành chính đã có hiệu lực pháp luật nhưng chưa được thi hành xong, trong đó có không ít bản án người phải thi hành án là UBND, chủ tịch UBND cấp tỉnh hoặc đã tồn đọng nhiều năm nhưng chưa được tổ chức thi hành dứt điểm.

Tồn tại này tập trung ở các địa phương như: TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đắk Lắk, Kiên Giang, Phú Yên, Bình Thuận, Thanh Hóa, Lâm Đồng, Bà Rịa - Vũng Tàu, Quảng Nam…

Bộ trưởng Lê Thành Long cũng cho hay, nhiều vụ việc tòa án đã ra quyết định buộc thi hành án, viện kiểm sát kiến nghị, cơ quan thi hành án cũng đôn đốc, kiến nghị xem xét trách nhiệm.

Thế nhưng, chưa có trường hợp nào người phải thi hành án là cơ quan nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước bị xem xét, xử lý trách nhiệm do chậm thi hành án, không chấp hành, chấp hành không đúng hoặc không đầy đủ nội dung bản án, quyết định của tòa án.

Thi hành án hành chính phụ thuộc rất lớn vào việc “tự nguyện thi hành”

Nguyên nhân của những tồn tại trên được Bộ trưởng Bộ Tư pháp nêu rõ. Trong đó, theo ông Long, việc chấp hành pháp luật tố tụng hành chính và thi hành án hành hành chính ở một số địa phương vẫn chưa nghiêm túc.

Với những bản án có khó khăn, vướng mắc trong quá trình thi hành, nhiều địa phương chưa có phương án để giải quyết dứt điểm.

“Đặc biệt có những bản án thuộc trách nhiệm thi hành của UBND, Chủ tịch UBND cấp tỉnh nhưng một số địa phương chưa tích cực, chủ động phối hợp với các bộ, ngành để tháo gỡ hoặc báo cáo, xin ý kiến chỉ đạo giải quyết của cấp có thẩm quyền”, báo cáo nêu.

Việc tham gia tố tụng của chủ tịch UBND hoặc người được chủ tịch UBND ủy quyền chưa thực hiện nghiêm túc, một phần do khối lượng công việc quản lý Nhà nước tại một số địa phương rất lớn, dẫn đến khó khăn trong việc ủy quyền và sắp xếp công việc để tham gia tố tụng theo đúng quy định của pháp luật.

Trong khi, cơ chế thi hành án hành chính theo quy định của pháp luật hiện hành là cơ chế “tự thi hành”.

“Kết quả thi hành án hành chính phụ thuộc rất lớn vào việc tự nguyện thi hành của các cơ quan, người có thẩm quyền phải thi hành án”, theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp.

Bộ trưởng Lê Thành Long cũng cho hay, các bản án, quyết định của tòa án về vụ án hành chính chưa thi hành xong hầu hết liên quan đến lĩnh vực quản lý Nhà nước về đất đai.

Đây là lĩnh vực hết sức phức tạp, các vụ việc tranh chấp, khiếu kiện thường kéo dài nhiều năm, đã qua nhiều cấp, nhiều ngành giải quyết, hiện trạng quản lý, sử dụng đất đã có nhiều biến động; trong khi hệ thống các quy định của pháp luật đất đai cũng có nhiều thay đổi.

Chưa kể, các vụ án hành chính tòa án đưa ra xét xử thường có nội dung phức tạp, tại các buổi đối thoại hoặc phiên tòa, người bị kiện và người khởi kiện không thể hòa giải, đối thoại thành do nhiều nguyên nhân, từ đó dẫn đến quá trình tổ chức thi hành các bản án thuộc các vụ việc này cũng gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

Ngoài ra, một số quy định của pháp luật quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực phát sinh tranh chấp hành chính hiện còn có quan điểm khác nhau giữa cơ quan xét xử và cơ quan quản lý Nhà nước cấp trên về ngành, lĩnh vực, dẫn đến quá trình tổ chức thi hành án cũng có những vướng mắc.

Đề cập đến giải pháp, ông Lê Thành Long cho rằng, bên cạnh thực hiện nghiêm túc, hiệu quả Luật Tố tụng hành chính, sẽ tham mưu làm việc và kiểm tra liên ngành về công tác chấp hành pháp luật tố tụng hành hành chính và thi hành án hành chính tại các địa phương có số lượng vụ việc thi hành án hành chính lớn, phức tạp, kéo dài.

“Làm rõ nguyên nhân, kiên quyết xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật các trường hợp chậm thi hành hoặc không thi hành bản án, quyết định của tòa án”, theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp.

Bộ trưởng Lê Thành Long cũng cho biết sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với TAND Tối cao, Viện KSND Tối cao trong đánh giá, đề xuất tháo gỡ các vướng mắc, bất cập có liên quan của các quy định pháp luật về tố tụng dân sự, tố tụng hình sự, tố tụng hành chính; các quy định về quản lý, xử lý vật chứng, tài sản, giám định tư pháp, định giá tài sản... để giải quyết các vướng mắc, bất cập trong thực tiễn thi hành án hành chính.