Đại biểu Vũ Tiến Lộc cho rằng, cần chú ý khâu hậu kiểm để không xuất hiện những doanh nghiệp "ma" lập ra chỉ để mua bán hóa đơn, lừa đảo. Ảnh: Thảo Nguyên

Đặt nặng khâu hậu kiểm

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh cho biết, so sánh với quốc tế và khu vực về tính cạnh tranh của môi trường đầu tư, thủ tục thành lập DN, khởi sự kinh doanh ở nước ta vẫn còn phức tạp, tốn kém về thời gian, chi phí.

Theo cách tính của Ngân hàng Thế giới năm 2013, khởi sự kinh doanh ở nước ta gồm 10 thủ tục với tổng thời gian vào khoảng 34 ngày, xếp hạng thứ 109/189 quốc gia và nền kinh tế.

Để tiếp tục đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm hồ sơ, thời gian và chi phí, Dự thảo tách biệt việc đăng ký thành lập DN và việc xin giấy phép kinh doanh đối với các ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo hướng bãi bỏ các yêu cầu về điều kiện kinh doanh tại thời điểm đăng ký thành lập DN, như: Yêu cầu về chứng chỉ hành nghề, xác nhận vốn pháp định; hài hòa hóa và thực hiện đồng thời thủ tục đăng ký DN với thủ tục về đăng ký thuế, đăng ký lao động và bảo hiểm xã hội...

Dự thảo cũng quy định, Chính phủ định kỳ rà soát, công bố công khai danh mục ngành nghề cấm kinh doanh, ngành nghề kinh doanh có điều kiện và các điều kiện kinh doanh tương ứng được quy định tại Luật, Pháp lệnh và Nghị định nhằm thể chế hóa quyền tự do kinh doanh.

Đa số ĐBQH cho rằng, cần cụ thể hóa những ngành, nghề cấm kinh doanh và ngành, nghề kinh doanh có điều kiện theo tinh thần của Hiến pháp về quyền của mọi người tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm và chỉ bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết; đồng thời, quy định rõ hơn trong Dự thảo nguyên tắc xác định các ngành, nghề cấm kinh doanh.

Đại biểu Vũ Tiến Lộc (tỉnh Thái Bình) nhấn mạnh, cần giảm thiểu các chế định hạn chế quyền tự do kinh doanh. “Chúng ta đều biết nguyên tắc về quyền tự do kinh doanh đã được ghi nhận và cụ thể hóa trong các quy định của Luật DN từ năm 2005. Tuy nhiên, quá trình thi hành luật gần 10 năm qua đã cho thấy một bức tranh khác. Quá nhiều các quy định riêng trong các luật chuyên ngành, quá nhiều các thủ tục và giấy phép con, cháu, chắt quy định trong các văn bản hướng dẫn và triển khai ở các cấp, nguyên tắc quyền tự do kinh doanh trong Luật DN đã bị đẩy lùi và vô hiệu hóa từng phần”.

Theo đại biểu Lộc, dứt khoát về cơ cấu tổ chức và quản trị doanh nghiệp thì Luật DN phải được ưu tiên áp dụng so với các pháp luật chuyên ngành. Đồng thời, phải chế định khoa học công tác hậu kiểm để bảo đảm quyền tự do kinh doanh của DN không bị lạm dụng. “Cần đặc biệt chú ý tới các quy định về hậu kiểm đối với DN ít nhất là trong các lĩnh vực chung thuộc phạm vi của luật này để bảo đảm rằng các DN đã đăng ký để hoạt động kinh doanh, không phải là DN "ma" lập ra để mua bán hóa đơn để lừa đảo”, đại biểu Vũ Tiến Lộc nói.

Đại biểu Dương Hoàng Hương (tỉnh Phú Thọ) cũng cho rằng, cần nghiên cứu, bổ sung các nguyên tắc, tiêu chí để khoanh định rõ hơn những ngành nghề, lĩnh vực cấm kinh doanh và nên ban hành kèm theo luật một danh mục cụ thể các ngành nghề cấm kinh doanh, kinh doanh có điều kiện. Chính phủ định kỳ rà soát, đánh giá thực tế, kịp thời trình Quốc hội điều chỉnh danh mục này nhằm tạo môi trường thuận lợi cho kinh doanh, giúp DN yên tâm hơn khi tham gia thị trường. Đồng thời, bổ sung quy định về thu hồi giấy chứng nhận đăng kí DN và một số chế tài xử lí khác đối với DN cố ý thực hiện các hành vi bị luật cấm. “Đây là những vi phạm có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho thị trường và cho xã hội”.

Nhấn mạnh “quyền tự do kinh doanh là quyền con người được hiến định, danh mục này phải được ban hành kèm với luật”, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP Hồ Chí Minh) lưu ý, tránh việc thường xuyên điều chỉnh các ngành nghề cấm và các điều kiện kinh doanh vì một nền kinh tế thường xuyên điều chỉnh những ngành nghề cấm và điều kiện kinh doanh thì sẽ gây xáo trộn, bất ổn cho môi trường kinh doanh và hạn chế việc thu hút đầu tư nước ngoài.

Chặn tình trạng “khoác áo DN xã hội để hưởng ưu đãi”

Điều tra sơ bộ tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, có hơn 200 DN xã hội đang hoạt động, trong đó 68% DN có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến mục tiêu xóa đói giảm nghèo như giáo dục đào tạo nghề, phát triển sinh kế bền vững cho nhóm người yếu thế; 48% DN liên quan đến mục tiêu bảo vệ môi trường như cung cấp sản phẩm, dịch vụ thân thiện môi trường, tăng cường nhận thức về môi trường, xử lý rác, chất thải độc hại,…

Nhằm tạo điều kiện thuận lợi, thúc đẩy phát triển các DN xã hội như một phương thức mới, Dự thảo bổ sung khái niệm DN xã hội; phần lớn lợi nhuận hàng năm của DN này được sử dụng để tái đầu tư, giải quyết các vấn đề xã hội và môi trường như đã đăng ký.

Đa số ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành và cho rằng, quy định này sẽ khuyến khích các DN sử dụng lợi nhuận đầu tư vào các lĩnh vực an sinh xã hội, góp phần cùng các nguồn lực của Nhà nước trong việc giải quyết vấn đề xã hội và môi trường.

Tuy nhiên, các ĐBQH cho rằng, cách quy định như Dự thảo Luật có thể gây hiểu nhầm đây là một loại hình DN mới ngoài các loại hình hiện nay là công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, công ty hợp danh và DN tư nhân. Do vậy, cần quy định phù hợp, bảo đảm bao quát hết các hoạt động của DN xã hội, phân biệt rõ DN xã hội và doanh nghiệp công ích, đồng thời, ngăn ngừa xu hướng các DN chuyển sang hoạt động dưới danh nghĩa DN xã hội để hưởng các ưu đãi.

“Cần có quy định thêm trong luật hoặc Nghị định của Chính phủ, nhằm ngăn chặn tình trạng sẽ có nhiều DN lách luật, khoác áo DN xã hội để hưởng ưu đãi, tương tự như nhiều công ty trách nhiệm hữu hạn khoác áo hợp tác xã trước đây. Bởi lẽ nếu DN xã hội được hưởng các ưu đãi và khuyến khích nhưng chi phí hoạt động lớn dẫn đến bị lỗ hoặc không có lợi nhuận thì khi đó điều kiện 51% lợi nhuận hàng năm của DN được sử dụng để tái đầu tư, nhằm giải quyết các vấn đề xã hội, môi trường, đã đăng ký sẽ không còn ý nghĩa”, đại biểu Đỗ Văn Vẻ (tỉnh Thái Bình) nhấn mạnh.

Thảo Nguyên