(Thanh tra) - Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, trẻ em tiếp cận môi trường mạng sớm hơn, nhiều hơn và sâu hơn. Không gian mạng mở ra cơ hội học tập, kết nối và sáng tạo vô tận, tuy nhiên cũng tiềm ẩn nguy cơ đối với trẻ em như các mối đe dọa về an toàn thông tin hay việc tiếp cận với các nội dung bạo lực, độc hại. Trước thực tế đó, nhà trường giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc trang bị kỹ năng, định hướng hành vi và bảo vệ trẻ em an toàn trên không gian mạng.
Nhiều mối nguy tiềm ẩn
Tại buổi tập huấn cung cấp thông tin và nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên về bảo vệ trẻ em trên không gian mạng do Cục Báo chí (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức ngày 18/11 vừa qua, nhiều số liệu thống kê được đưa ra cho thấy, có nhiều mối nguy hại, rủi ro với trẻ em trên không gian mạng.
Theo các nghiên cứu của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội trước đây, trong số trẻ em từ 12 - 17 tuổi sử dụng internet, có tới 87% online hằng ngày nhưng chỉ có 36% các em biết cách bảo đảm an toàn thông tin trên mạng.
Trong khi đó, theo Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), có tới 66% số trẻ em Việt Nam trả lời không biết các đường dây trợ giúp khi bị bắt nạt qua mạng và nhóm tuổi 10 - 14 là đối tượng bị bắt nạt trực tuyến rất nhiều.
Thống kê của Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an cho thấy, hơn 77% trẻ em và thanh thiếu niên Việt Nam truy cập internet hàng ngày. Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng đã ghi nhận hàng chục vụ lừa đảo, dụ dỗ, thao túng tâm lý và bắt cóc trực tuyến liên quan đến trẻ em và sinh viên. Nhiều nạn nhân bị ép buộc cắt đứt liên lạc với gia đình, bị điều khiển từ xa, nhằm mục đích tống tiền hoặc buôn người.
Như vậy có thể thấy, trẻ em, với tâm sinh lý chưa ổn định, dễ bị dụ dỗ, dễ tin tưởng, thường trở thành mục tiêu của những hành vi bắt nạt, xâm hại, lừa đảo hoặc lệch lạc về hành vi do ảnh hưởng từ những nội dung tiêu cực. Việc trẻ bắt chước theo các trào lưu nguy hiểm, bị bắt nạt qua mạng, bị dụ dỗ gửi ảnh nhạy cảm hoặc bị nghiện internet dẫn đến trầm cảm, suy giảm sức khỏe học đường, thậm chí tử vong... không còn là chuyện hiếm.
Theo Thiếu tá Đào Mạnh Tú, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, tình trạng an toàn mạng đối với trẻ em tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều diễn biến phức tạp. Các em tiếp cận internet từ rất nhỏ, nhưng chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng để nhận diện và phòng tránh những rủi ro tiềm ẩn trên không gian mạng. Điều này dẫn đến việc trẻ em trở thành đối tượng dễ bị tổn thương, thậm chí trở thành nạn nhân của các loại tội phạm và hành vi vi phạm pháp luật trực tuyến.
Hiện tại, sự gia tăng của những nội dung không phù hợp và thông tin độc hại trên mạng là một trong những vấn đề đáng lo ngại nhất. Do còn thiếu kinh nghiệm và khả năng phân tích, trẻ em dễ bị ảnh hưởng bởi các nội dung tiêu cực này, gây ra những hệ lụy nghiêm trọng đến tư duy và tâm lý. Những tác động đó có thể kéo dài, ảnh hưởng đến quá trình phát triển toàn diện của các em trong tương lai.
Trang bị kiến thức và kỹ năng số cho học sinh và giáo viên
Thực trạng trên cho thấy việc trang bị kỹ năng số, kỹ năng tự bảo vệ cho học sinh trở thành yêu cầu cấp thiết trong giáo dục hiện đại. Bên cạnh việc giảng dạy kiến thức chuyên môn, các trường học cần ưu tiên xây dựng những chương trình bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, xem đây là một phần quan trọng trong sứ mệnh giáo dục toàn diện.
Trước hết, nhà trường cần chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng để triển khai các hoạt động tuyên truyền, giáo dục về an toàn mạng, lồng ghép những nội dung này vào các giờ sinh hoạt chủ nhiệm. Mục tiêu là nâng cao nhận thức và trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản về môi trường mạng, giúp các em phát triển kỹ năng sử dụng internet một cách an toàn và có trách nhiệm.
Cô Nguyễn Thị Lan Hương, giáo viên trường THCS Ngô Gia Tự, Thành phố Hải Phòng cho rằng, những buổi tuyên truyền, trải nghiệm thực tế, hay tiết sinh hoạt đầu tuần không chỉ cung cấp kiến thức bổ ích mà còn góp phần định hướng kỹ năng sống, kỹ năng ứng xử cho học sinh trong thời đại số, giúp các em hiểu rõ hơn về an ninh mạng, kỹ năng nhận diện và phòng tránh các chiêu trò lừa đảo để tự bảo vệ bản thân, đồng thời lan tỏa thông điệp sống tích cực trong môi trường học đường.
Bên cạnh đó, nhà trường cần tổ chức các khóa tập huấn dành cho giáo viên về kỹ năng nhận diện và xử lý kịp thời những tình huống nguy hiểm mà học sinh có thể gặp phải khi tham gia không gian mạng. Đặc biệt, việc đào tạo giáo viên về cách hỗ trợ học sinh nhận thức rõ ràng về các rủi ro trực tuyến và cách bảo vệ bản thân là điều vô cùng quan trọng.
Khi đội ngũ giáo viên có kiến thức vững vàng, họ sẽ chủ động hơn trong việc kiểm soát rủi ro, tư vấn cho học sinh và phối hợp với phụ huynh để xử lý vấn đề.
Sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường - gia đình - xã hội
Để bảo vệ trẻ em trên không gian mạng cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội.
Vai trò của nhà trường là không thể thiếu trong việc thiết lập “rào chắn” bảo vệ học sinh của mình tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng.
Còn về phía gia đình, hơn ai hết chính phụ huynh phải là người cần giám sát chặt chẽ việc sử dụng mạng xã hội của con, quy định thời gian con tham gia không gian mạng. Bên cạnh việc giám sát, phụ huynh cũng nên đồng hành cùng con trên không gian mạng, tạo dựng thói quen sử dụng internet một cách lành mạnh, tránh để trẻ lãng phí thời gian ngoài giờ học. Cùng con học hỏi và khám phá internet, đồng thời thường xuyên trò chuyện, lắng nghe để hiểu rõ những hoạt động trực tuyến của con. Việc trang bị kiến thức và kỹ năng phù hợp theo từng độ tuổi sẽ giúp trẻ nhận thức rõ hơn và tự bảo vệ bản thân trên môi trường số
Ngoài ra, để bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, ngoài gia đình, nhà trường, xã hội cũng cần lên án mạnh mẽ, tẩy chay đối với các ứng dụng, trang web có nội dung độc hại, ảnh hưởng tới sự phát triển của trẻ. Các cơ quan chức năng cũng cần phát huy hơn nữa vai trò trong việc thường xuyên kiểm tra, giám sát, triệt xóa và xử lý nghiêm các đối tượng có hành vi phát tán những thông tin xấu, độc ảnh hưởng đến trẻ em.
Khi mỗi thầy cô chủ động đồng hành, mỗi phụ huynh tăng cường chia sẻ, mỗi học sinh được hướng dẫn đúng cách cùng với sự chung tay của toàn xã hội, môi trường mạng sẽ không còn là khoảng tối đầy cám dỗ, mà trở thành không gian an toàn để các em khám phá, học tập và trưởng thành. Sự phối hợp của gia đình - nhà trường - xã hội chính là “lá chắn” hiệu quả nhất, giúp trẻ em tự tin bước vào kỷ nguyên số.
Như vậy, bảo vệ trẻ em trên không gian mạng là nghĩa vụ chung của mỗi cá nhân, gia đình, tổ chức và cơ quan quản lý, trong đó nhà trường giữ vai trò trung tâm: Vừa là nơi giáo dục kỹ năng số đồng thời kết nối với gia đình và xã hội để xây dựng không gian mạng an toàn cho trẻ.
