Một hầm khai thác vàng trái phép. Ảnh: Nguyên Phê

Trước đây, Khe Đương chỉ là vùng đồi núi heo hút, hoang vu, không mấy ai dám bén mảng tới. Năm 2005, một số người đã vào đây khai thác và trúng vàng. Nhiều người nghe tin lũ lượt kéo lên đây khai thác trái phép, làm cho tình hình an ninh trật tự vô cùng phức tạp và đã từng xảy ra một số vụ đánh nhau tranh giành lãnh địa gây chết người…

Để ổn định tình hình và kiểm soát việc khai thác vàng, năm 2009, UBND TP Đà Nẵng cấp phép cho Cty Trường Sơn (trụ sở tại Hà Nội) vào Khe Đương khai thác vàng, đóng góp nguồn thu cho ngân sách. Từ đó, nạn khai thác vàng trái phép dần giảm hẳn, trật tự được vãn hồi... Song, do Cty Trường Sơn làm ăn kém hiệu quả, không chấp hành một số chủ trương, quy định nghiêm ngặt của của TP, nên đến cuối năm 2013 khi giấy phép khai thác hết hạn, UBND TP không gia hạn nữa mà yêu cầu Cty đưa phương tiện và nhân lực ra khỏi địa bàn, thời gian thực hiện muộn nhất vào cuối tháng 4/2014. Từ đó đến nay, nạn đào đãi vàng trái phép có dịp bùng phát dữ dội, người dân tứ phương ồ ạt vào Khe Đương để mong tìm vận may...

Vào đến trung tâm Khe Đương chúng tôi chứng kiến rất nhiều “đại bản doanh” của vàng tặc, có cả máy xúc, máy nghiền, hệ thống ống dẫn nước lọc quặng được bày ra giữa một vùng thung lũng núi đồi. Trong đội quân vàng tặc, ngoài người dân các địa phương giáp ranh xã Hòa Bắc như Hòa Liên, Hòa Sơn và những người thuộc các quận Sơn Trà, Cẩm Lệ (TP Đà Nẵng), còn có người dân các địa phương thuộc tỉnh Quảng Nam, Thanh Hóa, Nghệ An… cũng “hội tụ” ở khu vực Khe Đương làm vàng trái phép.

Ông Hồ Tăng Phúc, Chủ tịch UBND xã Hòa Bắc cho biết, con đường độc đạo vào Khe Đương đã bị các loại phương tiện vận chuyển và máy múc cày xới, phá nát trong thời gian ngắn.

Theo những người dân sinh sống lâu đời ở đây, để vận chuyển khối lượng lớn vật tư, thiết bị, lương thực… phục vụ đào đãi vàng, vàng tặc đã sử dụng máy móc san ủi đồi núi, mở mới hàng km đường nối từ trục đường chính xuống các khe suối trong rừng sâu.

Khi phát hiện chúng tôi tiến đến gần một lò khai thác vàng, liền có 3 bảo vệ bãi vàng với thái độ ngang tàng nhanh chóng ngược con dốc đến chặn hỏi chúng tôi và cảnh báo: “Nếu không có phận sự, không có người bảo lãnh thì đừng vào...”.

Lực lượng chức năng truy quét, phá hủy lán trại của bọn vàng tặc. Ảnh: Nguyên Phê

Vàng tặc lộng hành đã tàn phá dữ dội cây cảnh của núi rừng Khe Đương. Nguồn nước bị ô nhiễm bởi chất độc cyanua sử dụng bừa bãi để đãi vàng…

Theo ông Lê Đình Thám, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Hòa Vang, khu vực người dân vào khai thác tại Khe Đương thuộc tiểu khu 27 và 29, với gần 8ha. Sau khi biết tin Cty Trường Sơn không được cấp phép tiếp, người dân từ nhiều vùng miền ồ ạt kéo nhau vào rừng tìm vàng. Một số lán trại trái phép được lập nên, vàng tặc công khai đưa máy móc đến để khai thác trái phép. Kéo theo đó là tình trạng vận chuyển, buôn bán và sử dụng ma túy, vũ khí nóng tại các bãi vàng. Ông Thám cho biết: “Tuy cơ quan chức năng đã có điểm chốt chặn, sẵn sàng xử lý khi cần, nhưng theo tôi phải có biện pháp căn cơ, giải pháp kịp thời chứ kiểu “mèo vờn chuột” như thế này thì chẳng ăn thua, càng để lâu càng phức tạp”.

Trưởng Công an huyện Hòa Vang, Đại tá Nguyễn Văn Bốn cho biết, tình trạng vàng tặc lộng hành ở khu vực Khe Đương đang nóng lên từng ngày. Chính quyền đã thành lập đoàn công tác phối hợp với các cơ quan chức năng vào truy quét, nhưng hễ thấy bóng dáng lực lượng chức năng là vàng tặc bỏ trốn, để lại lán trại, máy móc. Các đoàn kiểm tra đã phá hủy 6 lán trại, đánh sập 4 hầm mỏ, hủy 2 máy hơi, 1 máy nổ dùng để tuyển vàng; truy đuổi hàng loạt đối tượng lén lút ở Khe Đương. Công an huyện và cơ quan chức năng đến thực địa tuyên truyền vận động, chốt chặn; vừa phối hợp với xã Hòa Liên tuyên truyền để người dân sở tại hiểu được bản chất vấn đề. “Ý thức người dân mới là quan trọng, chứ lực lượng chức năng truy quét mạnh đến mấy cũng không hiệu quả”, Đại tá Bốn phân trần.

UBND TP Đà Nẵng đã đề nghị Bộ Chỉ huy Quân sự TP chủ công phối hợp với đơn vị chức năng tiếp tục kiểm tra truy quét, phá hủy các hầm lò lán trại, đường công vụ và các thiết bị phục vụ cho việc khai thác vàng trái phép tại Khe Đương. Sở Tài nguyên và Môi trường Đà Nẵng đã cử đoàn công tác nắm tình hình, lên phương án khắc phục, xử lý môi trường. Quan trọng hơn hết là các biện pháp để truy đuổi vàng tặc đang trốn tránh tại đây để khai thác vàng trái phép.

Nguyên Phê