Toàn cảnh buổi Tọa đàm "Năng suất lao động- Giải pháp tăng trưởng" do Báo Lao động tổ chức. Ảnh: LN

Vấn đề NSLĐ của nền kinh tế ở Việt Nam đã được quan tâm nghiên cứu, đánh giá của các cơ quan chức năng, các tổ chức trong nước và quốc tế cũng như cộng đồng DN và NLĐ. Buổi toạ đàm này nhằm mục đích xác định các chỉ tiêu đo năng suất của nền kinh tế, xác định tăng NSLĐ là câu ‘thần chú” vừng ơi mở ra cho sự sống còn, phát triển của mỗi DN, bảo đảm đời sống của chính NLĐ và góp phần vào sự phát triển của nền kinh tế.

Theo Viện trưởng Viện năng suất Việt Nam Nguyễn Anh Tuấn, Việt Nam được đánh giá là quốc gia có lượng LĐ dồi dào, cả nước đạt 53,7 triệu với tỉ lệ tham gia chiếm đến 77,5%. Tuy nhiên, LĐ Việt Nam đang đứng trước nguy cơ mất dần sức cạnh tranh do LĐ bị đánh giá thấp so với khu vực. Số liệu thống kê của Tổ chức năng suất châu Á cho thấy, NSLĐ của Việt Nam thấp hơn 2 lần so với năng suất bình quân của khu vực ASEAN.

Theo các chuyên gia, trong 3 năm gần đây (2011 - 2013), tốc độ tăng NSLĐ của Việt Nam chỉ hơn 3%/năm, trong khi GDP vẫn tăng trưởng ở mức trên dưới 5%. Như vậy, NSLĐ còn tăng chậm hơn cả mức tăng GDP quốc gia. Đây cũng là một cảnh báo, nếu Việt Nam không có những điều chỉnh kịp thời, tốc độ tăng chậm của NSLĐ sẽ kéo tăng trưởng GDP quốc gia xuống và Việt Nam sẽ khó đạt được mục tiêu của một nước công nghiệp hóa.

Trao đổi về vấn đề này, Phó Trưởng phòng Tiền lương, Vụ Lao động Tiền lương, Bộ LĐ-TB&XH Nguyễn Thị Hương Hiền cho rằng, tỷ lệ LĐ qua đào tạo của Việt Nam tăng từ 17,4% năm 2007 lên 21% năm 2014, trong khi đó Thái Lan tăng 52,4%. TFP (năng suất các yếu tố tổng hợp) của Việt Nam thấp 17,2%. Như vậy, muốn tăng NSLĐ có 3 yếu tố đó là Vốn, TFP, LĐ.

Trả lời câu hỏi đâu là nguyên nhân NSLĐ thấp, theo các chuyên gia, từ kinh nghiệm của Singapore, các nước châu Âu và nhiều nước phát triển khác cho thấy, họ có nhiều cách để cạnh tranh, như cạnh tranh bằng hàm lượng chất xám trong những sản phẩm đưa ra thị trường… Còn tại Việt Nam, đại đa số LĐ xuất thân từ nông nghiệp, NSLĐ của nông nghiệp so với công nghiệp và dịch vụ là thấp nhất dẫn đến NSLĐ của Việt Nam ngày càng tụt hạng.

Một trong những điều kiện tiên quyết để tăng NSLĐ, theo các DN chính là tạo động lực LĐ. Về vấn đề này, Trưởng phòng Quản lý nhân sự và mạng lưới của Vietinbank Trần Thị Thu Hà cho rằng, động lực trong LĐ là sự nỗ lực, cố gắng từ chính bản thân mỗi người LĐ, nên bản thân DN phải tạo ra được động lực để NLĐ có thể làm việc đạt hiệu quả cao nhất phục vụ cho tổ chức. Có thể thấy, động lực LĐ đóng vai trò quan trọng trong vấn đề tăng NSLĐ khi các điều kiện đầu vào không đổi. Tuy nhiên, động lực LĐ chỉ là “nguồn gốc” chứ không phải là ‘điều kiện” để tăng NSLĐ. Bởi, tăng NSLĐ còn phụ thuộc vào trình độ, kỹ năng của NLĐ, phụ thuộc vào công nghệ dây chuyền sản xuất.

“Các biện pháp kích thích NLĐ làm việc có nhiều, nhưng tựu trung, DN phải đáp ứng được các biện pháp cơ bản để thúc đẩy tăng NSLĐ như bảo đảm cơ chế lương, thưởng, phúc lợi xã hội; xây dựng văn hóa DN, môi trường làm việc bình đẳng; chú trọng đào tạo, phát triển nhân tài; đầu tư khoa học công nghệ…”, bà Hà nhấn mạnh.

Theo Tổng Giám đốc Cty may Hưng Yên Nguyễn Xuân Dương, Việt Nam hiện có 65 triệu LĐ với con số 200 tỉ GDP, so với NSLĐ quốc gia như vậy thì quá thấp. Việt Nam đang ở tình trạng có cơ cấu LĐ vàng, một nguồn tài nguyên quý giá, nhưng nếu không biết khai thác thì rất đáng lo ngại, bởi hiện nay một lượng lớn nguồn LĐ được đào tạo bài bản là hàng triệu cử nhân vẫn đang thất nghiệp. Việc cải thiện NSLĐ đối với DN Việt Nam vẫn đang là một thách thức lớn, đặc biệt là trong thời điểm nước ta đẩy mạnh hội nhập, cạnh tranh trong khu vực và thế giới.

Lê Nguyên