Ảnh minh hoạ: Nguồn: PNLY

Hòa giải và trợ giúp pháp lý - Nối dài công lý, gỡ khó cho người yếu thế

Câu chuyện của bà Trần Thị N. (TP. Thủ Đức, TP. HCM) là ví dụ điển hình cho vai trò của hòa giải viên. Bà từng là nạn nhân của bạo lực tinh thần triền miên từ người chồng nghiện cờ bạc. Không muốn làm lớn chuyện, bà tìm đến Tổ hòa giải. Sau ba buổi tiếp xúc, lắng nghe từ cả hai phía, hòa giải viên đã giúp gia đình bà N. tìm được tiếng nói chung, chồng bà cũng được giới thiệu tham gia chương trình tư vấn tâm lý miễn phí.

Luật Phòng, chống bạo lực gia đình 2022 khẳng định vai trò quan trọng của hòa giải cơ sở, nơi gần dân, hiểu dân và dễ can thiệp kịp thời. Các tổ hòa giải không chỉ vận dụng tình cảm, đạo lý mà còn hiểu biết pháp luật để giúp các bên vượt qua xung đột, không để mâu thuẫn âm ỉ biến thành hành vi bạo lực.

Theo quy định mới, nạn nhân bạo lực gia đình thuộc nhóm được trợ giúp pháp lý miễn phí. Đây là bước tiến quan trọng giúp người yếu thế tiếp cận công lý.

Luật sư Nguyễn Hải Đăng, Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Nghệ An cho biết: “Không ít phụ nữ không biết mình có quyền được bảo vệ. Họ ngại tố giác vì lo sợ bị trả thù, không nơi nương tựa. Khi được tư vấn pháp lý và hỗ trợ các thủ tục tố tụng, họ mới dám lên tiếng.”

Từ đầu năm 2024 đến nay, Trung tâm này đã hỗ trợ hơn 200 trường hợp liên quan đến bạo lực gia đình. Các vụ việc không chỉ dừng ở ly hôn mà còn liên quan đến nuôi con, phân chia tài sản, yêu cầu bồi thường tổn thất tinh thần…

Luật sư Lê Thị Thu Hằng, Ủy viên Ban chấp hành Hội Phụ nữ, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội chia sẻ: “Tôi tham gia tuyên truyền tư vấn pháp luật miễn phí, trợ giúp pháp lý cho chị em phụ nữ tại các xã, phường, thị trấn trên toàn thành phố Hà Nội. Thông qua chương trình trợ giúp pháp lý, để chị em nâng cao hiểu biết quyền bình đẳng của phụ nữ, giúp cho chị em hiểu biết hơn về pháp luật và các quy định hiện hành”. 

Lãnh đạo Hội LHPN Việt Nam thăm và tặng quà trung thu cho phụ nữ, trẻ em ở Ngôi nhà Bình yên. Ảnh: PNVN

Mạng lưới hỗ trợ lan toả, cần cộng đồng tiếp sức

Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đã xây dựng được 03 Nhà tạm lánh với tên gọi Ngôi nhà Bình Yên, trong đó 2 Nhà tạm lánh ở Hà Nội (Vùng Đồng bằng sông Hồng), 01 Nhà tạm lánh ở Cần Thơ (Vùng Đồng bằng sông Cửu Long), đang thực hiện hỗ trợ nạn nhân trên nhiều phương diện: nơi ở, đời sống, tâm lý, pháp lý…

Một số địa phương đã chủ động xây dựng mạng lưới “địa chỉ tin cậy tại cộng đồng” và “ngôi nhà tạm lánh” cho nạn nhân bị bạo lực. Tại Bình Dương, mô hình “Trạm dừng chân bình yên” được đánh giá cao với sự phối hợp giữa chính quyền, hội phụ nữ, công an, trung tâm y tế. “Nạn nhân được ở tạm thời, có nhân viên tư vấn, y tế chăm sóc, được đảm bảo an toàn trong thời gian giải quyết vụ việc,” bà Nguyễn Thị Thu Nga, cán bộ Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh cho biết.

Sự tham gia của các tổ chức xã hội, nhóm tình nguyện, các tổ chức bảo vệ phụ nữ, trẻ em cũng góp phần mở rộng vòng tay bảo vệ. Những sáng kiến như đường dây nóng, phần mềm hỗ trợ khai báo ẩn danh qua điện thoại, các nhóm chat kín chia sẻ thông tin đã và đang giúp nạn nhân có thêm nơi để lên tiếng.

Tuy nhiên, trên thực tế, vẫn còn nhiều “khoảng trống” trong công tác trợ giúp nạn nhân. Không phải địa phương nào cũng có đủ nhân lực, cơ sở vật chất, ngân sách để duy trì các mô hình an toàn. Nhiều nạn nhân chưa biết đến các kênh trợ giúp, hoặc còn e dè vì tâm lý sợ bị kỳ thị.

Theo bà Trần Thị Quỳnh Mai, Chuyên gia xã hội học, muốn bảo vệ nạn nhân một cách bền vững, cần: Tăng cường truyền thông về quyền và các dịch vụ hỗ trợ; Xây dựng mạng lưới hòa giải viên, luật sư, chuyên gia tâm lý ở cấp xã/phường; Có chính sách hỗ trợ tài chính, sinh kế cho nạn nhân sau khi rời khỏi nơi bị bạo lực.

Mỗi ngôi nhà cần trở thành nơi an toàn, không ai bị tổn thương bởi chính người thân. Để đạt điều đó, pháp luật cần được phổ biến sâu rộng, các dịch vụ hỗ trợ cần được bảo đảm về chất lượng và khả năng tiếp cận.

Hành trình chữa lành không thể đi một mình. Khi cả cộng đồng cùng hành động, khi người dân biết và dám sử dụng luật pháp để bảo vệ bản thân, khi xã hội thôi im lặng trước bạo lực, lúc đó chúng ta mới xây dựng được những gia đình hạnh phúc