Thời gian qua, BHXH Việt Nam luôn ưu tiên tập trung tuyên truyền, vận động trực tiếp người dân tham gia BHXH tự nguyện. Ảnh: CTV

Vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng

Không có nguồn thu nhập ổn định, không nơi nương tựa… là những rủi ro, thiệt thòi của người lao động tự do khi về già. Hiểu được điều này, không ít người đã lựa chọn tham gia BHXH tự nguyện để được hưởng trợ cấp, có lương hưu, ổn định cuộc sống...

Hơn 4 tháng nay, bà Nguyễn Thị Hoa (huyện Bảo Yên, Lào Cai) rất vui mừng vì đã nhận được lương hưu từ BHXH. Ở cái tuổi 57, khi sức khỏe ngày càng kém, công việc kinh doanh ngày càng khó khăn thì đây là một khoản thu nhập ổn định đối với bà Hoa lúc tuổi già.

“Trước đây, tôi có gian hàng kinh doanh quần áo ở chợ, công việc vất vả khiến sức khỏe của tôi ngày một yếu đi, chính vì thế tôi quyết định tham gia BHXH. Đến nay, tôi đã đóng bảo hiểm được gần 10 năm, mỗi lần đóng theo quý, mỗi quý hơn 600 ngàn đồng. Ngoài tham gia BHXH tự nguyện, tôi còn tham gia bảo hiểm y tế (BHYT) hộ gia đình.”, bà Hoa chia sẻ.

Nêu bật ý nghĩa, giá trị nhân văn to lớn của chính sách BHXH tự nguyện, ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội nhấn mạnh: “Tham gia BHXH tự nguyện, đến khi hết tuổi lao động, người dân có một nguồn tài chính ổn định để chăm lo cuộc sống, được cấp thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe, giảm gánh nặng tài chính cho gia đình và xã hội”.

Theo ông Lợi, từ khi Ban Chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết số 28-NQ/TW thì số người tham gia BHXH tự nguyện tăng nhanh. Đáng chú ý, số người tham gia BHXH tự nguyện tăng mới trong năm 2019 bằng tổng số người tham gia BHXH tự nguyện phát triển được của cả 11 năm trước cộng lại.

Với những kết quả gia tăng số người tham gia BHXH tự nguyện ấn tượng, ông Lợi cho rằng, chính sách BHXH tự nguyện đang ngày một khẳng định vị trí, vai trò đảm bảo an sinh cho nhân dân của Đảng, Nhà nước.

“Với quyết tâm đưa Nghị quyết 28-NQ/TƯ nói riêng và các chính sách an sinh xã hội nói chung đi vào cuộc sống, thời gian qua, BHXH Việt Nam đã nỗ lực, triển khai nhiều giải pháp và đạt được những kết quả tích cực”, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu thông tin. Tuy vậy, theo ông Liệu, số người tham gia BHXH tự nguyện vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng.

Chính sách BHXH tự nguyện mang lại lợi ích rất lớn

“Theo thống kê, vẫn còn gần 99% lực lượng lao động khu vực phi chính thức chưa tham gia BHXH tự nguyện, đây là một vấn đề lớn để vận động mọi người dân tham gia đảm bảo mục tiêu BHXH toàn dân”, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu nói.

Trong khi, khu vực lao động phi chính thức là “dư địa” lớn, quan trọng nhất trong phát triển BHXH tự nguyện.

Vấn đề đặt ra, đặc thù của khu vực này là thu nhập của người lao động thấp, bấp bênh nên sẽ là một rào cản, thách thức không nhỏ. Do đó, thời gian tới, BHXH Việt Nam sẽ triển khai những kế hoạch, giải pháp để thu hút khu vực này.

Ông Liệu cũng cho hay, hiện nay, hầu hết người dân chưa có thông tin đầy đủ về chính sách BHXH tự nguyện. Theo vị Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam, người dân thường so sánh, BHXH bắt buộc có 5 chế độ nhưng BHXH tự nguyện chỉ có 2 chế độ là hưu trí và tử tuất. Song, nhiều người chưa biết, hưởng 5 chế độ vì người tham gia BHXH bắt buộc phải đóng tiền cho 5 chế độ, hưởng 2 chế độ vì người dân chỉ đóng tiền cho 2 chế độ.

“Về số tiền hưởng BHXH tự nguyện, nhiều người nghĩ là không hấp dẫn, không bằng gửi tiết kiệm. Trong khi với một phép tính đơn giản như: Nếu người dân đóng BHXH tự nguyện 22% trên mức 700.000 đồng của chuẩn hộ nghèo hàng tháng thì trong vòng 20 năm khi nam đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi thì nhận lương hưu mỗi tháng được 400.000 đồng lớn hơn rất nhiều số tiền đóng hàng tháng 154.000 đồng; cũng lớn hơn số tiền trợ cấp của Nhà nước 270.000 đồng/tháng cho người từ 80 tuổi”, ông Liệu phân tích.

Nói rõ hơn, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam nhấn mạnh, người dân được hưởng số tiền lương hưu này ngay từ năm 55, 60 tuổi, không phải đợi đến 80 tuổi để nhận trợ cấp xã hội. Bên cạnh đó, số tiền này cũng được điều chỉnh tăng lên theo chính sách tiền lương của Nhà nước. “Chỉ một phép tính đơn giản có thể thấy chính sách BHXH tự nguyện mang lại lợi ích rất lớn cho người tham gia”, ông Liệu nói.

Tập trung xây dựng niềm tin của người dân

Theo đó, ông Trần Đình Liệu cho biết, trước mắt, ngành BHXH sẽ tập trung xây dựng niềm tin của người dân đối với chính sách BHXH qua việc tập trung đổi mới toàn diện nội dung, hình thức và phương pháp tuyên truyền BHXH.

Chú trọng tăng cường phối hợp với các bộ, ngành, các cơ quan truyền thông, cơ quan thông tấn, báo chí, cấp ủy, chính quyền các cấp đẩy mạnh công tác truyền thông với nhiều hình thức đa dạng, phong phú, hiện đại.

Để tăng tính hấp dẫn của BHXH tự nguyện, mở rộng diện bao phủ BHXH tự nguyện, nhiều chuyên gia cho rằng, thời gian tới, bên cạnh việc tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, vận động để người dân hiểu rõ những lợi ích mà loại hình bảo hiểm này mang lại, thì cũng cần nghiên cứu xem xét “nới” rộng quyền lợi cho người tham gia.

Từ đó người dân sẽ tự giác, tích cực tham gia; cùng với đó, giao chỉ tiêu phát triển cho các địa phương, có thể thiết kế các “gói” quyền lợi linh hoạt; có sự kết nối giữa BHXH tự nguyện và BHYT hộ gia đình để người dân thuận tiện khi tham gia.

Đồng thời, Nhà nước cần nghiên cứu tăng mức hỗ trợ cho người tham gia trong giai đoạn đầu để “kích cầu”, mở rộng diện bao phủ BHXH tự nguyện, vì đây là giải pháp đã được chứng minh là hiệu quả khi triển khai chính sách BHYT, giúp Việt Nam tiến nhanh trong lộ trình thực hiện mục tiêu BHYT toàn dân.

Năm 2017, trước thời điểm Ban Chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết số 28-NQ/TW, số người tham gia BHXH tự nguyện là 224 nghìn người, tăng hơn 20.300 người (tương ứng tỷ lệ tăng 10% so với năm 2016).

Từ khi có Nghị quyết số 28-NQ/TW, số người tham gia BHXH tự nguyện năm 2018 tăng là trên 277 nghìn người, tăng hơn 52.900 người (tương ứng tăng 23,6% so với năm 2017) và năm 2019 tăng lên gần 574 nghìn người, tăng 296.700 người, tương ứng tăng 107,1% so với năm 2018, chiếm 1,17% so với lực lượng lao động trong độ tuổi lao động.

Sang năm 2020, phát triển BHXH tự nguyện là “điểm sáng” trong bối cảnh dịch bệnh COVID -19. Tính đến hết tháng 7/2020, số người tham gia BHXH tự nguyện là 737 nghìn người (tăng 163 nghìn người so với năm 2019, đạt 61,4% kế hoạch).