(Thanh tra) - Thực tiễn kiểm tra cho thấy nhiều quy định pháp luật chưa theo kịp diễn biến thị trường, khiến lực lượng chức năng gặp không ít khó khăn khi xử lý hàng giả, hàng lậu.
Thực tiễn kiểm tra cho thấy nhiều quy định pháp luật chưa theo kịp diễn biến thị trường, khiến lực lượng chức năng gặp không ít khó khăn khi xử lý hàng giả, hàng lậu. Những vướng mắc này xuất hiện ở cả nhóm hàng quản lý chuyên ngành lẫn hàng hóa lưu thông phổ biến trên thị trường, từ thẩm quyền kiểm tra đến yêu cầu truy xuất nguồn gốc và giám định chất lượng.
Từ đó đòi hỏi phải sớm hoàn thiện các quy định liên quan để bảo đảm việc kiểm tra, kiểm soát thị trường được thực hiện thống nhất và hiệu quả hơn.
Ông Dương Mạnh Hùng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội, cho biết từ thực tế kiểm tra cho thấy hiện nhiều quy định của pháp luật chưa theo kịp thực tế đã gây khó khăn không nhỏ cho lực lượng chức năng trong quá trình kiểm tra xử lý.
Cụ thể, theo quy định nhóm sản phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng, thực phẩm chức năng, hay dược phẩm có thành phần dinh dưỡng đặc biệt do Bộ Y tế quản lý. Với nhóm sản phẩm này, lực lượng Quản lý thị trường không được thanh tra chuyên ngành, kiểm tra định kỳ hay hậu kiểm, mà chỉ có thể kiểm tra khi phát hiện dấu hiệu vi phạm trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ được giao.
Với mặt hàng nông sản, Nghị định số 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm có đưa ra các quy định về truy xuất nguồn gốc đối với thực phẩm. Nhưng quy định này chỉ áp dụng đối với hàng xuất khẩu, không áp dụng đối với các loại hàng hóa lưu thông trên thị trường nội địa. Do vậy, các cơ quan chức năng không biết phải căn cứ vào quy định nào để xác định đó có phải là nông sản Việt Nam hay không.
"Lực lượng Quản lý thị trường Hà Nội cam kết xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, không để xảy ra tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và hàng kém chất lượng, góp phần giữ vững ổn định thị trường, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và uy tín hàng hóa của Việt Nam", Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội Dương Mạnh Hùng nhấn mạnh.
Bên cạnh đó việc giám định chất lượng hàng hóa liên quan đến an toàn thực phẩm vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Đơn cử, cùng là phòng xét nghiệm an toàn thực phẩm nhưng hiện cả Bộ Y tế, Công Thương, Nông nghiệp và Môi trường có quyền chỉ định các phòng xét nghiệm để kiểm tra các chỉ tiêu an toàn thực phẩm thuộc lĩnh vực mình phụ trách.
Một số mặt hàng thực phẩm như thịt, hải sản tươi sống, đông lạnh, rau, củ, trái cây… yêu cầu phải bảo quản ở điều kiện riêng. Thế nhưng cơ sở vật chất về kho, trang thiết bị bảo quản của các lực lượng thu giữ không bảo đảm, thậm chí một số đơn vị không có kho bảo quản.
"Những vướng mắc này tác động trực tiếp đến hiệu quả kiểm tra, xử lý của lực lượng chức năng. Trong nhiều trường hợp, quy định hiện hành chưa bao quát hết thực tiễn thị trường, khiến cán bộ làm nhiệm vụ gặp khó trong việc xác định thẩm quyền, căn cứ pháp lý và quy trình xử lý đối với từng nhóm hàng hóa vi phạm.
Điều này không chỉ kéo dài thời gian kiểm tra mà còn ảnh hưởng đến khả năng ngăn chặn kịp thời hàng giả, hàng lậu, đặc biệt với các mặt hàng có yêu cầu bảo quản nghiêm ngặt", ông Hùng chia sẻ.
Để tạo thuận lợi cho lực lượng chức năng trong quá trình kiểm tra, kiểm soát thị trường, ông Hùng cho biết Ban Chỉ đạo 389 TP Hà Nội đề xuất sớm sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành, trong đó có các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và tiêu chuẩn quốc gia đối với thực phẩm.
Cụ thể, Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường rà soát các quy định về ghi nhãn hàng hóa đối với nông thủy sản tại Nghị định 43/2017/NĐ-CP. Giao Bộ Y tế rà soát lại các quy định về truy xuất nguồn gốc thực phẩm tại Nghị định 15/2018/NĐ-CP. Ngoài ra, để kiểm soát truy xuất nguồn gốc đạt hiệu quả, cơ quan chức năng phải quy định rõ trách nhiệm của cơ quan thương mại biên giới như hải quan, biên phòng… trong quá trình kiểm soát hàng nhập khẩu.
Từ đầu năm 2025, lực lượng Quản lý thị trường Hà Nội kiểm tra, xử lý 4.263 vụ, thu nộp ngân sách 90,57 tỷ đồng. Riêng trong tháng 10, đã kiểm tra 723 vụ, chuyển cơ quan điều tra 21 vụ, thu nộp ngân sách 12,6 tỷ đồng.
Bên cạnh đó, các bộ, ngành xem xét, bổ sung nhân lực, trang thiết bị, vật tư và ứng dụng khoa học công nghệ cho các tổ chức giám định chất lượng, phòng thí nghiệm, kiểm nghiệm…
Bổ sung kho vật chứng chuyên dụng, có điều kiện bảo quản phù hợp với đặc thù hàng hóa thu giữ như: Thực phẩm, mỹ phẩm, thiết bị điện tử...
Các lực lượng chức năng tăng cường chia sẻ thông tin, phối hợp, công khai địa chỉ thư điện tử, số điện thoại đường dây nóng để tiếp nhận và xử lý kịp thời các tin báo về buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.
Ông Hùng nhấn mạnh, việc sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật cùng với tăng cường năng lực giám định, bảo quản và phối hợp liên ngành sẽ tạo nền tảng quan trọng giúp lực lượng chức năng xử lý hiệu quả hơn các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.
"Khi khuôn khổ pháp lý rõ ràng, trách nhiệm từng cơ quan được xác định đầy đủ và điều kiện kỹ thuật được đảm bảo, chúng ta sẽ chủ động hơn trong kiểm tra, kiểm soát thị trường và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng", ông Hùng nói.
Tăng cường pháp lý để bảo vệ người tiêu dùng
Nhiều chuyên gia pháp lý cho rằng, hoàn thiện các nghị định liên quan đến ghi nhãn, truy xuất nguồn gốc và giám định chất lượng được xem là điều kiện then chốt giúp lực lượng chức năng chủ động hơn trong kiểm soát thị trường.
Khi trách nhiệm các cơ quan được phân định rõ và điều kiện kỹ thuật được bảo đảm, việc phát hiện, xử lý hàng giả, hàng lậu sẽ kịp thời và hiệu quả hơn, góp phần bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng TP Hà Nội.
Bài 3: Nâng hiệu quả kiểm soát hàng hóa dịp cao điểm, hướng tới thị trường minh bạch và an toàn
