(Thanh tra) - Đó là nhận định của lãnh đạo Sở Y tế TP Hồ Chí Minh tại buổi làm việc, báo cáo đoàn khảo sát Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả trên địa bàn, ngày 22/7.
Theo Phó Giám đốc Sở Y tế Nguyễn Hoài Nam, thị trường tiêu dùng của TP Hồ Chí Minh rất năng động, đa dạng về phân khúc, trong đó tồn tại một bộ phận người tiêu dùng có xu hướng ưa chuộng các loại hàng “xách tay”, sản phẩm không rõ nguồn gốc xuất xứ do tâm lý chuộng hàng ngoại hoặc vì giá rẻ.
Trong thời đại số hóa, xu hướng mua sắm trực tuyến ngày càng phổ biến và lan rộng trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả lĩnh vực y tế. Tuy nhiên, các nền tảng mạng xã hội và thương mại điện tử hiện chưa có quy chuẩn kiểm soát chặt chẽ, nhất là với nhóm sản phẩm chăm sóc sức khỏe bao gồm thuốc, thực phẩm chức năng. Việc người bán đăng tải hình ảnh, mô tả, thậm chí làm giả tem, nhãn mác rất dễ dàng, khiến người mua khó phân biệt thật giả.
Ngoài ra, người tiêu dùng muốn mua được hàng với giá tốt nhất đôi khi dẫn đến việc lựa chọn những nguồn cung không chính thức, các cửa hàng/người bán ít tên tuổi chỉ vì giá thấp hơn so với các kênh phân phối. Điều này tạo điều kiện cho các đối tượng buôn bán hàng giả, hàng nhập lậu hoạt động ẩn danh, khó bị phát hiện và xử lý; hoạt động quản lý, giám sát việc quảng cáo, mua bán hàng hóa trên không gian mạng gặp nhiều khó khăn.
Ông Nguyễn Hoài Nam cho biết thêm, mặc dù ngành Y tế và các lực lượng chức năng đã triển khai nhiều biện pháp kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm song thực tế hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn tồn tại và thậm chí có chiều hướng tiếp diễn với thủ đoạn ngày càng tinh vi hơn. Yêu cầu đòi hỏi tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và sự phối hợp liên ngành để đẩy lùi vấn nạn hàng gian, hàng giả, góp phần vào công tác chăm sóc sức khỏe Nhân dân.
Từ tháng 1/2024 đến tháng 6/2025 các đơn vị, sở, ngành là thành viên Ban Chỉ đạo 389 TP đã thanh tra, kiểm tra 27.711 vụ; phát hiện và bắt giữ 4.415 vụ vi phạm về hàng cấm, hàng lậu; 21.821 vụ vi phạm về gian lận thương mại và 1.475 vụ vi phạm về hàng giả; tổng số tiền thu nộp ngân sách là gần 2.000 tỷ đồng và khởi tố 36 vụ với 89 đối tượng.
Ông Nam cho rằng, công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm liên quan đến hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng đòi hỏi sự phối hợp giữa nhiều lực lượng như: Sở Y tế, Sở An toàn thực phẩm, Quản lý thị trường, Công an, Hải quan, Bộ đội Biên phòng, UBND các cấp.
Trên thực tế, cơ chế phối hợp giữa các đơn vị này đôi khi còn chưa chặt chẽ, thiếu đầu mối điều phối thống nhất, dẫn đến tình trạng manh mún trong xử lý, hoặc chồng chéo, trùng lặp về chức năng.
Ngoài ra, việc chia sẻ thông tin giữa các cơ quan đôi khi còn chậm, thiếu cập nhật, làm ảnh hưởng đến hiệu quả của các đợt kiểm tra, truy quét hoặc thu hồi sản phẩm không đảm bảo chất lượng.
Theo báo cáo, Ban Chỉ đạo 389 TP đã triển khai nhiều đợt ra quân đấu tranh phòng, chống tội phạm về sản xuất kinh doanh hàng gian, hàng giả trên nhiều lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực thuốc, dược liệu, mỹ phẩm, thiết bị y tế do Sở Y tế quản lý; lĩnh vực thực phẩm, thực phẩm chức năng do Sở An toàn thực phẩm quản lý. Ngoài ra mỗi sở, ngành hàng năm đều có kế hoạch thanh tra, kiểm tra, giám sát, hậu kiểm đối với lĩnh vực sở, ngành phụ trách.
TP đã tăng cường tổ chức các đợt kiểm tra liên ngành, định kỳ và đột xuất gồm Sở Y tế, Công an, Quản lý thị trường,... để tập trung kiểm tra các cơ sở có dấu hiệu nghi vấn, điểm nóng, khu vực giáp ranh hoặc có nhiều phản ánh của người dân.
Các đoàn thanh tra, kiểm tra đã xử lý nghiêm các hành vi vi phạm như áp dụng hình thức xử phạt mạnh, đình chỉ hoạt động, thu hồi giấy phép hoặc truy tố hình sự đối với các hành vi buôn bán thuốc giả, thuốc không rõ nguồn gốc. Thông tin các trường hợp vi phạm được công khai trên phương tiện thông tin đại chúng để răn đe và nâng cao tính minh bạch.
Ngoài công tác phối hợp trong thanh tra, kiểm tra, Sở Y tế còn phối hợp, hỗ trợ khi có yêu cầu từ phía Công an TP, Quản lý thị trường về các vấn đề liên quan đến chuyên môn trong công tác điều tra.
Đối với tội phạm về sản xuất, buôn bán hàng giả, gian lận thương mại, Sở Y tế cung cấp thông tin và tài liệu cho Cơ quan Công an, Quản lý thị trường phục vụ công tác điều tra, xử lý các vụ việc liên quan đến kinh doanh thuốc, đặc biệt là hàng giả, không rõ nguồn gốc xuất xứ như thông tin về số đăng ký lưu hành thuốc, cơ sở được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dược.
Để ngăn chặn thuốc giả, thực phẩm giả, UBND TP chỉ đạo Sở Y tế tăng cường phối hợp với Sở Công Thương, Sở Văn hóa và Thể thao để kiểm soát việc kinh doanh, quảng cáo qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử; công khai danh sách và vị trí các cơ sở vi phạm trên nền tảng số để người dân tra cứu, giám sát.
TP Hồ Chí Minh kiến nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sửa đổi Luật Hình sự theo hướng mở rộng phạm vi áp dụng và tăng khung hình phạt; bổ sung mức xử phạt nặng đối với hành vi tiếp tay, bao che cho hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng gây ảnh hưởng đến sức khỏe Nhân dân.
Chính phủ cần tăng mức xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến sản xuất, kinh doanh hàng giả trong Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính; xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu thống nhất, kết nối liên thông, hệ thống cơ sở dữ liệu được đồng bộ và bảo đảm an toàn thông tin, nắm bắt tình hình hoạt động thương mại điện tử trên cả nước. Kết hợp dữ liệu dân cư là thông tin quan trọng, hữu ích cho hoạt động phòng, chống tội phạm của các lực lượng chức năng trong công tác chống buôn lậu.
Bên cạnh đó, Bộ Y tế sớm hoàn thiện quy hoạch hệ thống kiểm nghiệm để tăng cường công tác kiểm tra chất lượng thuốc, thực phẩm; số hóa việc quản lý dữ liệu cấp quốc gia về tiêu chuẩn kiểm nghiệm, số tiếp nhận phiếu công bố sản phẩm thực phẩm để các trung tâm kiểm nghiệm có thể truy cập kịp thời nhằm thực hiện kiểm nghiệm và kiểm soát chất lượng các nhóm sản phẩm này trên thị trường nhanh chóng, kịp thời.
Để tăng cường hiệu quả quản lý quảng cáo thuốc, thực phẩm và kinh doanh trái phép trên nền tảng thương mại điện tử, TP kiến nghị các chính quyền địa phương cần có sự hoàn thiện hơn nữa về cơ sở pháp lý liên ngành, nâng cao năng lực giám sát không gian mạng, và đồng thời phối hợp chặt chẽ với các nền tảng công nghệ (như Facebook, TikTok, YouTube…) để kiểm soát, gỡ bỏ nội dung vi phạm một cách kịp thời. Đồng thời, đẩy mạnh truyền thông đến người dân về cách phân biệt thông tin quảng cáo chính thống và thông tin gian dối trong phòng, chống thuốc giả thông qua kênh quảng cáo.
