(Thanh tra) - Trong khi Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã tuyên bố, kháng thuốc là 1 trong 10 mối đe dọa sức khỏe hàng đầu mà nhân loại phải đối mặt thì ở Việt Nam, chuyện người dân ra nhà thuốc tự kể bệnh, tự mua thuốc đã trở nên quá quen thuộc. Chính thói quen tự dùng thuốc này đang âm thầm bào mòn sức khỏe không phải chỉ của chính họ mà còn ảnh hưởng tới cả cộng đồng và tạo ra nguy cơ kháng thuốc trong tương lai.
Trong nhiều năm qua, tình trạng người dân ra nhà thuốc mua thuốc để tự điều trị khi gặp vấn đề về sức khỏe, thay vì đi khám bác sĩ đã trở nên phổ biến tại Việt Nam. Hiện tượng này, không chỉ phản ánh một thói quen hình thành từ lâu, gắn với văn hóa tiêu dùng, mà còn cho thấy lỗ hổng trong quản lý, kiểm tra, giám sát.
Hiệu thuốc – nơi người dân tự "khám bệnh"
Nhiều người vẫn giữ quan điểm bệnh nhẹ thì ra nhà thuốc mua thuốc là khỏi, không cần đi khám, nhất là trong điều trị cảm cúm, đau đầu, viêm họng, sốt… Cảm giác đã từng uống thuốc này và khỏi khiến họ tin tưởng rằng tự biết bệnh của mình.
"Hai đứa nhỏ nhà em hôm qua bật điều hòa lạnh quá, hôm nay ho sốt cả rồi, em vừa phải mua kháng sinh cho chúng nó uống. Phải “tống” kháng sinh ngay cho “tịt” luôn, chứ chúng nó ốm, mệt chúng nó, mệt cả nhà luôn – chị Lại Hoàng Yến (Hà Nội) chia sẻ.
Tương tự, chị Đỗ Bình (Hà Nội) cho biết, thời tiết thay đổi, chị hay bị viêm họng, ho. Sau vài hôm ngậm nước muối, uống siro không thuyên giảm, chị quyết định ra nhà thuốc, mô tả triệu chứng và lập tức được kê thuốc về uống.
Tuy nhiên, điều nguy hiểm ở chỗ, chị Yến lẫn chị Bình đều cho biết, việc sử dụng thuốc của 2 người là khá tùy hứng, ngay khi thấy hết triệu chứng, các chị đều lập tức ngừng uống mà không tuân thủ liệu trình sử dụng thuốc.
Không thiếu chế tài xử lý, nhưng kiểm tra còn lỏng lẻo
Điều 62 Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2023 quy định, việc khám bệnh, chỉ định phương pháp chữa bệnh và kê đơn thuốc phải tuân thủ quy định về chuyên môn kỹ thuật do Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành hoặc công nhận.
Điều 2, Thông tư 26/2025/TT-BYT quy định, người hành nghề khám bệnh, chữa bệnh có chứng chỉ hành nghề hoặc giấy phép hành nghề khám bệnh, chữa bệnh với chức danh là bác sỹ, y sỹ có thẩm quyền kê đơn thuốc.
Nếu như tại điểm đ, khoản 3 Điều 59, Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế quy định việc bán vắc xin hoặc bán thuốc kê đơn khi không có đơn thuốc sẽ bị phạt tiền từ 5 triệu đồng đến 10 triệu đồng. Nghị định 124/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 115/2018/NĐ-CP và Nghị định số 117/2020/NĐ-CP đã tách riêng nội dung “bán thuốc kê đơn khi không có đơn thuốc” thành 1 điểm riêng vào khoản 4, điều 59 của Nghị định 117 với mức phạt tiền từ 10 đến 20 triệu đồng cho hành vi vi phạm.
Chế tài là vậy, nhưng thực tế thì việc người dân tự ý mua thuốc không cần kê đơn, đặc biệt là thuốc kháng sinh, vẫn diễn ra phổ biến và rất dễ dàng.
Chị Nguyễn Thúy, chủ một nhà hàng thuốc chia sẻ, có những thời điểm ngành Y tế ra quân, kiểm tra rất gắt gao, chúng tôi phải chấp hành rất nghiêm túc, nếu không sẽ bị phạt rất nặng. Tuy nhiên, đối với những người có thuốc kê đơn, họ thường mua ngay ở nhà thuốc bệnh viện hoặc các cửa hàng được người kê thuốc chỉ dẫn. Đối với các cửa hàng thuốc trong khu dân cư như của tôi, tỷ lệ người mua có đơn kê của bác sĩ không nhiều và nếu đòi hỏi phải có đơn, thì họ lại sang cửa hàng khác và lần sau không đến nữa.
Những hệ lụy khôn lường
Theo Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế, kháng thuốc là mối đe dọa sức khỏe và sự phát triển của toàn xã hội, đòi hỏi phải có hành động đa ngành, khẩn cấp để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Việc sử dụng sai và lạm dụng thuốc là nguyên nhân dẫn đến sự phát triển của các vi sinh vật kháng thuốc.
Sau khi Thu tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1121/QĐ-TTg ngày 25/09/2023, phê duyệt Chiến lược quốc gia về phòng, chống kháng thuốc tại Việt Nam giai đoạn 2023 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong 2 năm 2024 và 2025, Bộ Y tế đã ban hành kế hoạch phòng chống kháng thuốc với hàng loạt hoạt động, có sự tham gia của các cơ quan Trung ương và các địa phương để đặt nền tảng cho giai đoạn tiếp theo 2026 -2030. Để đạt được các mục tiêu của Chiến lược, đòi hỏi sự nỗ lực, cam kết của các bộ, ngành, từ các cấp Trung ương đến địa phương, cùng vào cuộc, triển khai thực hiện và ngăn chặn tình trạng kháng thuốc này.
Cũng theo Cục Quản lý Khám chữa bệnh, hiện nay, ở một số vùng sâu, vùng xa, đã có những trẻ em đã bị nhiễm các chủng vi sinh vật kháng thuốc kháng sinh thế hệ mới. Đây là 1 vấn đề đáng báo động và đòi hỏi phải có sự vào cuộc, chung tay của tất cả các đơn vị, đặc biệt là của ngành Nông nghiệp và Môi trường và của các cơ quan Y tế để kiềm chế được tình trạng kháng thuốc hiện nay.
