(Thanh tra) -Ngày 5/11, Báo Giáo dục và Thời đại phối hợp Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) tổ chức hội thảo “Giáo dục và truyền thông phòng, chống tác hại thuốc lá trong trường học”.
Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Triệu Ngọc Lâm, Tổng Biên tập Báo Giáo dục và Thời đại nhấn mạnh, ngành giáo dục giữ một vị trí đặc biệt trong cuộc chiến phòng, chống tác hại của thuốc lá, không chỉ là nơi trang bị tri thức, nhà trường còn là môi trường hình thành nhân cách và hành vi của con người.
Mỗi bài giảng, mỗi hoạt động ngoại khóa, mỗi câu chuyện thầy cô kể… đều có thể trở thành liều vaccine ý thức, giúp học sinh hiểu rõ tác hại của thuốc lá và biết cách tự bảo vệ mình..."
Theo ông Lâm, cuộc chiến chống thuốc lá không thể chỉ dựa vào y học hay pháp luật mà còn phải là cuộc chiến của ý thức, tri thức và nhân cách. Ở đó, giáo dục và truyền thông là hai mũi nhọn quan trọng nhất. Môi trường học đường không chỉ là nơi dạy chữ, mà còn là nơi trồng người. Mỗi thầy cô không chỉ truyền đạt kiến thức, mà còn là tấm gương sống, là người truyền cảm hứng về lối sống lành mạnh, trách nhiệm với bản thân và cộng đồng. Chính vì vậy, truyền thông giáo dục phòng, chống tác hại thuốc lá trong trường học không đơn thuần là tuyên truyền, mà là một quá trình gieo mầm giá trị sống giúp học sinh hiểu, tin tưởng”.
"Để công tác phòng, chống thuốc lá trong học đường đạt hiệu quả bền vững, mỗi thầy cô, đều cần trở thành một ‘đại sứ truyền thông’, lan tỏa giá trị của lối sống lành mạnh. Trên con đường phát triển của đất nước, mỗi thế hệ học sinh, sinh viên chính là tương lai của dân tộc. Bảo vệ các em khỏi khói thuốc hôm nay chính là bảo vệ sức khỏe, trí tuệ và phẩm chất của Việt Nam ngày mai..."- ông Triệu Ngọc Lâm tin tưởng.
Tại hội nghị, các đại biểu đã làm rõ thuốc lá và các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha), nguy cơ len lỏi vào học đường, và giải pháp phòng, chống tác hại thuốc lá. Trong đó, có vai trò của nhà trường – gia đình – xã hội.
Chia sẻ tại hội thảo, ông Nguyễn Quang Minh - Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Phú Thọ cho biết, xác định rõ xây dựng “Trường học không khói thuốc” không chỉ là một mô hình quản lý, mà là biểu tượng của nếp sống văn minh, trách nhiệm xã hội và sự phát triển toàn diện của nhà trường, từ nhiều năm học trước, Sở Giáo dục và Đào tạo Phú Thọ đã triển khai đồng bộ mô hình này tại tất cả cơ sở giáo dục trên địa bàn.
“Đến nay, chúng tôi tự hào ghi nhận 100% trường học ban hành quy chế cấm hút thuốc trong khuôn viên; 100% học sinh, giáo viên ký cam kết thực hiện; Các hoạt động ngoại khóa, truyền thông về phòng, chống thuốc lá trở thành thường xuyên và có chiều sâu”, ông Minh chia sẻ.
Đặc biệt, trong Cuộc thi thiết kế bài giảng về phòng, chống tác hại của thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cho giáo viên phổ thông trên toàn quốc năm 2025, tỉnh Phú Thọ có tới 193 tác phẩm dự thi đến từ 138 trường học, trong đó 6 tác phẩm vào vòng chung khảo và 3 tác phẩm xuất sắc đoạt giải.
Tại hội thảo, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Phú Thọ đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả và nhân rộng mô hình không khói thuốc học đường, như: Đổi mới thông điệp truyền thông; Phát huy vai trò giáo viên chủ nhiệm và học sinh tuyên truyền viên; Phối hợp liên ngành để kiểm soát nguồn cung quanh trường học; Thiết lập chỉ số “Không khói thuốc” trong trường học, theo dõi cam kết, hoạt động ngoại khóa, vi phạm, học sinh vận động người thân bỏ thuốc… để đánh giá và khen thưởng định kỳ.
Cô Đào Thị Cúc, Phó Hiệu trưởng Trường THCS Đống Đa (TP Hà Nội) nhấn mạnh tới việc xây dựng môi trường học đường lành mạnh, trong đó có trách nhiệm từ nhà trường - phụ huynh - học sinh.
Theo cô Cúc, hành vi sử dụng thuốc lá đang lan rộng ở giới trẻ, trong đó, tỷ lệ hút thử thuốc lá cao ở nhóm học sinh 13 - 15 tuổi. Tình trạng này đã ảnh hưởng tới sức khoẻ, nhân cách và môi trường học đường.
Để phòng chống tác hại thuốc, trường THCS Đống Đa đã truyền thông bằng nhiều hình thức phong phú, gần gũi, xây dựng môi trường không khói thuốc (làm clip, vẽ tranh…). Bên cạnh đó, nhà trường tích hợp giáo dục vào các môn học, phát động phong trào “Học sinh nói không với thuốc lá điện tử”. Đồng thời, phối hợp với địa phương trong việc kiểm tra hành chính...
Theo cô Đào Thị Cúc, cần truyền thông sinh động, gần gũi, nói bằng ngôn ngữ “tuổi teen”. Song song đó, cần sự phối hợp đa chiều giữa nhà trường - gia đình - xã hội. Ngoài ra, cần duy trì thường xuyên bằng hình thức sáng tạo như: mạng nội bộ, vẽ tranh, làm clip tuyên truyền.... Nhờ cách tiếp cận này, nhà trường đã duy trì “Trường lớp sạch khói” suốt nhiều năm.
Theo cô Phùng Thị Thu Trang – Phó Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Du (Thái Nguyên), việc ứng dụng công nghệ thông tin và mạng xã hội trong truyền thông phòng, chống thuốc lá tại học đường giúp thầy cô và nhà trường hiểu rõ hơn về tác hại của thuốc lá. Hiện nay, nhiều trường đã sử dụng các kênh như fanpage, zalo, facebook để tuyên truyền tác hại của thuốc lá.
Bên cạnh đó, công tác kể chuyện theo sách bằng công nghệ AI để đăng tải các sản phẩm "made by teen" - video tuyên truyền tác hại thuốc lá, tuyên truyền an toàn giao thông... Bên cạnh đó, nhà trường cũng thiết kế bài giảng phòng chống tác hại của thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng năm 2025. Qua đó, bồi dưỡng năng lực số cho giáo viên.
“Phân tích dữ liệu bằng công cụ số về thực trạng hút thuốc lá của học sinh, tăng cường hoạt động tuyên truyền trong dạy học và trải nghiệm, như tham gia trồng cây, thiết kế sản phẩm STEM, dự án tại điạ phương hoặc trường học về phòng chống tác hại thuốc lá…” - cô Trang chia sẻ.
Với thầy Cao Lê Quang - Giáo viên mỹ thuật trường THCS Đặng Văn Ngữ (TP Huế) nêu tham luận với chủ đề: “Giáo dục giá trị sống - kỹ năng sống để học sinh nói không với thuốc lá, trở thành tuyên truyền viên tích cực trong phòng chống tác hại các loại thuốc lá”. Cùng với chỉ ra thực trạng đáng lo ngại của người hút thuốc lá, ông nhấn mạnh đến vai trò của giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống.
Từ đó nêu ra 3 phương pháp giáo dục hiệu quả trong nhà trường: Tích hợp trong các môn học như Giáo dục công dân - Sinh học - Ngữ văn - Mỹ thuật... có thể lồng ghép nội dung về sức khỏe, đạo đức, trách nhiệm xã hội; Thông qua hoạt động trải nghiệm để tổ chức các diễn đàn, sân khấu hóa, thi sáng tác khẩu hiệu, vẽ tranh, sáng tác video, bài hát tuyên truyền; Phối hợp giữa nhà trường – gia đình – xã hội.
Với sự chung tay của nhà trường, gia đình và xã hội, thầy Quang tin rằng sẽ xây dựng được một thế hệ học sinh khỏe mạnh, năng động, văn minh – nói không với thuốc lá, nói có với sức khỏe, ước mơ một tương lai tươi sáng…
Thông tin tại hội thảo, bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá cho biết, cho biết, mỗi năm Việt Nam ghi nhận hơn 100.000 ca tử vong do thuốc lá.
Trong thời gian qua, Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Giáo dục và Đào tạo, các bộ, ngành và các tỉnh, thành phố trên cả nước triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm phòng, chống tác hại của thuốc lá trong học sinh, sinh viên.
Hàng nghìn buổi truyền thông trực tiếp tại trường học đã được tổ chức; hàng trăm tài liệu, video, bài giảng và sản phẩm truyền thông đã được biên soạn, phổ biến rộng rãi; nhiều cuộc thi, chương trình ngoại khóa, mô hình “Trường học không khói thuốc” được duy trì thường xuyên.
Báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá cho thấy tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên giảm đáng kể. Cụ thể, ở nhóm 13-17 tuổi giảm từ 5,36% năm 2013 xuống còn 2,78% năm 2019; ở nhóm 13-15 tuổi giảm từ 2,5% năm 2014 xuống còn 1,9% năm 2022.
Theo bà Hải, đây là những kết quả rất đáng khích lệ trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá. Tuy nhiên, những thành tựu này đang có nguy cơ bị phá bỏ bởi sự gia tăng nhanh chóng tỷ lệ sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới, chủ yếu là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, đặc biệt trong giới trẻ.
