Trao đổi với Báo Thanh tra, ông Lê Tiến Hào, nguyên Phó Tổng Thanh tra Chính phủ, đã chia sẻ nhiều quan điểm sâu sắc, mang tầm chiến lược về vị trí, vai trò của công tác xây dựng và thi hành pháp luật; những yếu tố quyết định chất lượng, hiệu lực, hiệu quả của công tác này; và những định hướng đổi mới mà ngành Thanh tra cần tập trung triển khai trong thời gian tới.

+ PV: Ông đánh giá thế nào về vị trí, vai trò của công tác xây dựng và thi hành pháp luật trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác của ngành Thanh tra trong thời gian vừa qua?

- Ông Lê Tiến Hào: Trong thời gian qua, Ban Thường vụ Đảng ủy và lãnh đạo Thanh tra Chính phủ luôn xác định công tác xây dựng và thi hành pháp luật là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, có ý nghĩa then chốt trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của ngành Thanh tra.

Hệ thống pháp luật về thanh tra, tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng ngày càng được hoàn thiện, đồng bộ, khả thi, đáp ứng yêu cầu thực tiễn công tác. Chỉ tính từ năm 2018 đến nay, Thanh tra Chính phủ đã chủ trì tham mưu, xây dựng và trình Quốc hội thông qua nhiều đạo luật quan trọng như Luật Phòng, chống tham nhũng 2018, Luật Tố cáo 2018, Luật Thanh tra 2022 và 2025; đồng thời đang trình Quốc hội xem xét thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng; Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo. Bên cạnh đó, nhiều văn bản hướng dẫn thi hành cũng đã được ban hành kịp thời, chặt chẽ, thống nhất, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tổ chức thực hiện.

Đặc biệt, Luật Thanh tra năm 2025 có tính đột phá khi sắp xếp lại hệ thống tổ chức ngành Thanh tra theo hướng tinh gọn, 2 cấp, khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp, nâng cao tính chuyên nghiệp, hiệu lực và hiệu quả hoạt động.

Công tác thi hành pháp luật cũng có nhiều chuyển biến tích cực, thể hiện qua việc đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn, thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện pháp luật; theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận, quyết định thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Tôi cho rằng, những kết quả này đã góp phần quan trọng nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của ngành Thanh tra trong thời gian vừa qua.

+ PV: Từng gắn bó rất lâu với ngành Thanh tra, từ kinh nghiệm thực tiễn, theo ông đâu là yếu tố quan trọng để đảm bảo chất lượng, tính khả thi, hiệu lực, hiệu quả của công tác xây dựng và thi hành pháp luật của ngành?

- Ông Lê Tiến Hào: Công tác xây dựng và thi hành pháp luật chịu tác động của nhiều yếu tố, trong đó có một số yếu tố mang tính quyết định cần được đặc biệt quan tâm.

Trước hết, phải bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng và sự quản lý thống nhất của Nhà nước. Trong quá trình xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, cần quán triệt sâu sắc các quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng; bám sát yêu cầu thực tiễn công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng và yêu cầu phát triển của đất nước, để bảo đảm hệ thống pháp luật được xây dựng đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch.

Thứ hai, nâng cao nhận thức, trách nhiệm và tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng ủy Thanh tra Chính phủ và cấp ủy, thủ trưởng các cơ quan thanh tra. Các cơ quan trong ngành cần nhận thức rõ vai trò then chốt của công tác xây dựng và thi hành pháp luật, coi đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng, từ đó tập trung nguồn lực và quyết tâm trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện.

Thứ ba, quan tâm phát triển đội ngũ cán bộ làm công tác pháp chế và huy động sự tham gia của toàn ngành, toàn xã hội. Cần xây dựng đội ngũ cán bộ pháp chế đủ về số lượng, vững vàng về chuyên môn, phẩm chất, năng lực và tinh thần trách nhiệm; đồng thời đầu tư cơ sở vật chất, ứng dụng mạnh mẽ khoa học công nghệ, chuyển đổi số, có cơ chế, chính sách phù hợp để khuyến khích, hỗ trợ hoạt động xây dựng và thi hành pháp luật.

Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò, sự tham gia tích cực của đội ngũ cán bộ thanh tra các cấp và của xã hội trong quá trình xây dựng, thực thi pháp luật, qua đó bảo đảm các quy định ban hành thực sự sát thực tiễn, khả thi và đi vào cuộc sống.

+ PV: Theo ông, công tác xây dựng và thi hành pháp luật của ngành Thanh tra có ý nghĩa như thế nào đối với công tác kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong giai đoạn hiện nay?

- Ông Lê Tiến Hào: Trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đã được triển khai quyết liệt, đồng bộ, đạt nhiều kết quả rõ nét. Trong đó, việc xây dựng và thực thi pháp luật về thanh tra, tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng có vai trò đặc biệt quan trọng, góp phần trực tiếp vào việc kiểm soát quyền lực, phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Hệ thống pháp luật ngày càng được hoàn thiện, đồng bộ và chặt chẽ đã tạo khuôn khổ pháp lý vững chắc để các cơ quan thanh tra thực hiện hiệu quả chức năng phát hiện, ngăn chặn, xử lý vi phạm; đồng thời siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong thực thi công vụ, góp phần phòng ngừa tham nhũng từ sớm, từ xa.

Bên cạnh đó, việc tổ chức thực hiện pháp luật về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng trong thời gian qua đã chứng minh vai trò nòng cốt, chủ lực của ngành Thanh tra trong công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Chỉ từ năm 2021 đến tháng 6/2025, toàn ngành Thanh tra đã tiến hành 32.484 cuộc thanh tra hành chính và 752.164 cuộc thanh tra, kiểm tra chuyên ngành. Qua thanh tra, đã phát hiện sai phạm hơn 703.447 tỷ đồng và 19.618 ha đất; kiến nghị thu hồi 424.881 tỷ đồng do tham nhũng, thất thoát, lãng phí; kiến nghị xử lý hành chính 16.426 tập thể và 34.420 cá nhân; chuyển cơ quan điều tra 1.762 vụ việc với 1.266 đối tượng có dấu hiệu tội phạm.

Cùng với đó, thông qua hoạt động thanh tra, cơ quan thanh tra các cấp đã phát hiện và kiến nghị khắc phục kịp thời những sơ hở, bất cập trong cơ chế, chính sách, pháp luật, từ đó góp phần hoàn thiện thể chế, bịt kín “kẽ hở” dễ phát sinh tiêu cực, tham nhũng. Đây chính là cách tiếp cận mang tính phòng ngừa, từ gốc, từ sớm và từ xa, thể hiện rõ tính chủ động, kiến tạo của ngành Thanh tra trong tham mưu, đề xuất chính sách.

Có thể khẳng định, công tác xây dựng và thi hành pháp luật về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo không những là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên của ngành Thanh tra mà còn là công cụ trọng yếu trong kiểm soát quyền lực, củng cố kỷ cương, tăng cường niềm tin của Nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.

+ PV: Trong bối cảnh hiện nay, theo ông, yêu cầu đặt ra cho công tác xây dựng và thi hành pháp luật của ngành Thanh tra là gì? Công tác này cần được đổi mới ở những khâu nào để đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước?

- Ông Lê Tiến Hào: Ngày 30/4/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Nghị quyết đã xác định xây dựng và thi hành pháp luật là “đột phá của đột phá” trong phát triển đất nước, đặt ra yêu cầu rất cao đối với các bộ, ngành, trong đó có ngành Thanh tra.

Trên tinh thần đó, Thanh tra Chính phủ và toàn ngành Thanh tra phải quán triệt sâu sắc quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp của Nghị quyết 66-NQ/TW, triển khai một cách nghiêm túc, sáng tạo, hiệu quả, coi đây là trách nhiệm chính trị, là yêu cầu tự thân của một ngành gắn trực tiếp với việc bảo vệ kỷ cương, pháp luật và liêm chính của bộ máy Nhà nước.

Để đáp ứng yêu cầu mới, ngành Thanh tra cần tập trung đổi mới, tạo đột phá ở một số khâu trọng tâm sau:

Thứ nhất, Đảng ủy Thanh tra Chính phủ và cấp ủy, thủ trưởng các cơ quan thanh tra cần tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện, coi công tác xây dựng và thi hành pháp luật là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, gắn với chức năng, nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị; lấy kết quả thực hiện làm tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ.

Thứ hai, đổi mới mạnh mẽ tư duy và phương pháp xây dựng pháp luật. Quá trình này phải thể chế hóa kịp thời các quan điểm của Đảng, Nhà nước và tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh tra, tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng; bám sát thực tiễn hoạt động để xây dựng hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, minh bạch, thống nhất và khả thi. Cần chú trọng tổng kết thực tiễn, nghiên cứu khoa học, hoàn thiện quy trình lập pháp theo hướng dân chủ, chuyên nghiệp, hiện đại, đồng thời huy động sự tham gia của toàn ngành và xã hội vào quá trình xây dựng và phản biện chính sách.

Thứ ba, tạo chuyển biến rõ nét trong công tác thi hành pháp luật, gắn chặt chẽ giữa khâu xây dựng và thực thi. Cần xây dựng văn hóa thượng tôn pháp luật, tuân thủ pháp luật trong toàn ngành; đổi mới cách thức tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn thi hành; thực hiện nghiêm, sáng tạo các quy định của pháp luật trong hoạt động thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng. Cùng với đó, phải nâng cao hiệu quả thanh tra trách nhiệm, theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận, quyết định thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Thứ tư, xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác pháp chế có chất lượng, bản lĩnh và chuyên nghiệp. Đây là nhân tố quyết định để bảo đảm chất lượng, hiệu quả của công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Cần có cơ chế tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng và đãi ngộ đặc thù, vượt trội, khuyến khích cán bộ tận tâm, gắn bó lâu dài với công tác pháp chế.

Thứ năm, tăng cường điều kiện bảo đảm và ứng dụng công nghệ hiện đại. Đầu tư cơ sở vật chất, đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quy trình xây dựng và thi hành pháp luật, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế để tiếp thu kinh nghiệm, phương pháp quản trị hiện đại, nâng cao hiệu quả, tính hội nhập và tính dự báo trong công tác lập pháp.

+ PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!