Phóng viên Báo Thanh tra có cuộc trao đổi với TS Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ, về những nội dung nổi bật và tinh thần đổi mới của Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo.

Quan điểm xuyên suốt: Lấy thực tiễn làm thước đo

+ PV: Thưa ông, việc sửa đổi đồng thời ba đạo luật được xem là bước đi lớn trong hoàn thiện thể chế. Yêu cầu thực tiễn nào đặt ra cho lần sửa đổi này?

TS Trần Đăng Vinh: Sau nhiều năm thi hành, các luật đã phát huy hiệu quả tích cực, song thực tiễn nảy sinh nhiều vấn đề mới: sắp xếp tổ chức bộ máy và xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp, cải cách hành chính, chuyển đổi số… Bên cạnh đó, một số quy định của các luật này cũng bộc lộ những khoảng trống pháp lý, không còn phù hợp với thực tiễn.

Những thay đổi đó đòi hỏi thể chế phải được điều chỉnh đồng bộ, kịp thời khắc phục hạn chế, bất cập, tạo hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Việc sửa đổi, bổ sung các luật này cũng nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, chuyển đổi số, xây dựng nền hành chính phục vụ Nhân dân.

+ PV: Cơ quan chủ trì soạn thảo đặt ra quan điểm chỉ đạo như thế nào để vừa đúng định hướng của Đảng, vừa sát thực tiễn, thưa ông?

TS Trần Đăng Vinh: Chúng tôi quán triệt tinh thần “pháp luật phải xuất phát từ thực tiễn, lấy hiệu quả thi hành làm mục tiêu”. Việc sửa đổi được thực hiện đúng định hướng của Bộ Chính trị và Tổng Bí thư Tô Lâm về đổi mới tư duy xây dựng pháp luật.

Dự thảo tiếp tục đề cao trách nhiệm người đứng đầu; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; cắt giảm thủ tục hành chính và thúc đẩy chuyển đổi số. Chẳng hạn, việc bổ sung quy định tiếp công dân trực tuyến hay Thủ tướng có thể ủy quyền cho Tổng Thanh tra Chính phủ thụ lý, kết luận tố cáo hay quy định Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh được xác định thẩm quyền giải quyết tố cáo trong một số trường hợp mà Luật Tố cáo chưa điều chỉnh hay sửa đổi những quy định còn hạn chế, bất cập đã thể hiện tư duy xây dựng pháp luật linh hoạt, phù hợp với thực tiễn để bảo đảm tính khả thi.

+ PV: Thưa ông, việc xây dựng Dự thảo diễn ra trong thời gian ngắn, vậy làm sao để bảo đảm chất lượng?

TS Trần Đăng Vinh: Dù thời gian gấp rút, Thanh tra Chính phủ triển khai khẩn trương, nghiêm túc, khoa học. Mọi chính sách đều có cơ sở chính trị, pháp lý và được đánh giá kỹ về tính đồng bộ, khả thi.

Trong quá trình xây dựng Hồ sơ dự thảo Luật để tham mưu Chính phủ trình Quốc hội, chúng tôi phối hợp chặt chẽ với Bộ Tư pháp, Văn phòng Chính phủ, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội; đồng thời, lấy ý kiến rộng rãi các cơ quan, bộ, ngành, địa phương, đăng dự thảo Luật trên trên Cổng Pháp luật quốc gia, Cổng thông tin điện tử Thanh tra Chính phủ; nghiên cứu, tiếp thu, giải trình các ý kiến góp ý một cách nghiêm túc, cầu thị.

Tinh thần đổi mới: Lấy người dân làm trung tâm

+ PV: Ông có thể khái quát những điểm nhấn thể hiện tinh thần đổi mới trong Dự thảo Luật lần này?

- TS Trần Đăng Vinh: Tinh thần đổi mới thể hiện thông qua nội dung chính sách và cách tiếp cận. Về nội dung, Dự thảo mở rộng hình thức tiếp công dân, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, bổ sung các quy định bảo đảm minh bạch, nâng cao trách nhiệm người đứng đầu. Về phương pháp, cơ quan chủ trì soạn thảo đổi mới tư duy theo hướng “lấy người dân làm trung tâm”, “lấy hiệu quả thực thi làm thước đo”, tăng cường phối hợp và ứng dụng công nghệ trong quá trình lấy ý kiến, hoàn thiện dự thảo.

+ PV: Một trong những điểm mới đáng chú ý là việc bổ sung quy định về tiếp công dân trực tuyến. Ông có thể chia sẻ thêm về mục tiêu và cách thức triển khai nội dung này?

- TS Trần Đăng Vinh: Bổ sung quy định về tiếp công dân trực tuyến là bước tiến quan trọng trong chuyển đổi số. Mục tiêu là tạo điều kiện thuận lợi cho công dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa; tiết kiệm thời gian, chi phí; đồng thời giúp cơ quan Nhà nước quản lý, theo dõi, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo hiệu quả, minh bạch.

Dự thảo Luật quy định rõ hình thức tiếp công dân trực tuyến và giao Chính phủ quy định chi tiết. Qua đó, từng bước số hóa toàn diện hoạt động tiếp công dân, gắn với việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo. Hiện nay, Thanh tra Chính phủ đang chủ động xây dựng Nghị định của Chính phủ để quy định chi tiết và hướng dẫn thực hiện, trong đó, sẽ quy định điều kiện kỹ thuật, an toàn thông tin, quy trình thực hiện tiếp công dân trực tuyến và các quy định có liên quan để bảo đảm cơ sở pháp lý cho việc thực hiện.

+ PV: Xin ông cho biết, Dự thảo Luật đã điều chỉnh thẩm quyền tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo như thế nào để phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp và tổ chức bộ máy hành chính hiện nay?

- TS Trần Đăng Vinh: Dự thảo đã rà soát toàn bộ thẩm quyền tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, bỏ thẩm quyền cấp huyện và quy định lại thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã và cấp tỉnh, bảo đảm rõ ràng, thống nhất, khả thi, nhất là việc bổ sung, hoàn thiện thẩm quyền của Chủ tịch UBND cấp xã trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Đồng thời, làm rõ trách nhiệm của Thủ trưởng đơn vị tham mưu thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo ở các cơ quan không có cơ quan thanh tra... Những điều chỉnh này vừa bảo đảm tính hợp lý, đồng bộ, vừa tăng cường trách nhiệm người đứng đầu, phù hợp với tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu quả.

+ PV: Thưa ông, việc bổ sung quy định về “tạm đình chỉ” và “đình chỉ” giải quyết khiếu nại nhằm giải quyết vướng mắc gì trong thực tiễn?

- TS Trần Đăng Vinh: Trong quá trình giải quyết khiếu nại, có nhiều tình huống phát sinh như gặp sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan hoặc vụ việc khiếu nại không còn đối tượng hoặc nội dung để giải quyết... Trước đây, pháp luật chưa có cơ chế rõ ràng nên dễ phát sinh lúng túng, kéo dài thời gian giải quyết.

Dự thảo Luật lần này quy định cụ thể các trường hợp tạm đình chỉ, đình chỉ, đồng thời yêu cầu người giải quyết khiếu nại phải ban hành quyết định, nêu rõ lý do, căn cứ pháp luật và gửi cho các bên liên quan. Khi căn cứ tạm đình chỉ không còn thì việc giải quyết được tiếp tục. Quy định này giúp xử lý linh hoạt nhưng vẫn bảo đảm kỷ cương, khách quan và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.

“Kỳ vọng luật mới tạo chuyển biến về nhận thức, trách nhiệm trong đội ngũ công chức”

+ PV: Với nhiều nội dung đổi mới trong quy định về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, đặc biệt là chuyển đổi số, theo ông yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ cán bộ, công chức trong lĩnh vực này là gì?

- TS Trần Đăng Vinh: Cán bộ, công chức làm công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo cần có bản lĩnh chính trị vững vàng, am hiểu pháp luật, tinh thông nghiệp vụ và thành thạo kỹ năng số. Chuyển đổi số không chỉ là câu chuyện công nghệ mà còn là yêu cầu đổi mới tư duy, phong cách làm việc.

Cần đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, đạo đức công vụ, kỹ năng giao tiếp, văn hóa ứng xử và khả năng ứng dụng công nghệ thông tin cho đội ngũ cán bộ, công chức được giao thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Chỉ khi đội ngũ cán bộ, công chức thực sự chuyên nghiệp, liêm chính và làm chủ công nghệ, công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo mới đạt hiệu quả thực chất.

+ PV: Ông kỳ vọng gì vào tác động của Luật sau khi được Quốc hội thông qua?

- TS Trần Đăng Vinh: Tôi tin rằng Luật khi được thông qua, Chính phủ ban hành Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành sẽ tạo chuyển biến rõ rệt trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo - không chỉ ở quy trình, thủ tục mà cả trong nhận thức, trách nhiệm và phong cách phục vụ của đội ngũ cán bộ, công chức.

Luật mới sẽ hoàn thiện nền tảng pháp lý cho nền hành chính phục vụ, liêm chính, gần dân; bảo đảm mọi khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của người dân được lắng nghe, xử lý kịp thời; tăng cường minh bạch, củng cố niềm tin của Nhân dân vào Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.