Ông Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ. Ảnh: Dương Nuyễn

Trao đổi với phóng viên Báo Thanh tra, TS. Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ, đã đưa ra những phân tích chuyên sâu về nội dung Nghị định – từ quy định về đoàn thanh tra đến chế định thanh tra lại.

+ PV: Xin ông cho biết những quy định về đoàn thanh tra tại Nghị định này?

- TS. Trần Đăng Vinh: Nghị định quy định chi tiết, toàn diện về tổ chức và hoạt động của đoàn thanh tra nhằm cụ thể hóa các điều khoản của Luật Thanh tra, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của hoạt động thanh tra.

Thứ nhất, về thành phần đoàn thanh tra, gồm có trưởng đoàn thanh tra, thành viên và khi cần thiết có thể có phó trưởng đoàn. Trưởng đoàn và phó trưởng đoàn bắt buộc phải là thanh tra viên. Trường hợp cần trưng tập thêm người ngoài cơ quan thanh tra để tham gia đoàn thì phải là người có đủ tiêu chuẩn, không vi phạm các quy định về xung đột lợi ích. Điểm mới trong quy định này là không quy định "thành viên khác" mà chỉ quy định "thành viên" để tránh sự hiểu nhầm.

Thứ hai, về tiêu chuẩn trưởng đoàn thanh tra, ngoài yêu cầu chung về phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn, khả năng phân tích, tổng hợp và điều hành hoạt động thanh tra, thì trưởng đoàn thanh tra của Thanh tra Chính phủ, Thanh tra Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước và Thanh tra tỉnh phải từ ngạch thanh tra viên chính trở lên; các đoàn khác chỉ yêu cầu từ thanh tra viên trở lên. Tiêu chuẩn này nhằm khẳng định việc chuẩn hóa nghiệp vụ thanh tra và bảo đảm chất lượng hoạt động thanh tra. Đây cũng chính là điểm đặc thù để giữ quy định về ngạch thanh tra tại Luật Thanh tra và Nghị định này.

Thứ ba, Nghị định quy định rõ quy trình đề xuất, thay đổi, bổ sung thành viên đoàn thanh tra, đảm bảo người tham gia không thuộc các trường hợp bị xử lý kỷ luật, có người thân là lãnh đạo, hay các tình huống có thể dẫn tới xung đột lợi ích. Việc thay đổi, bổ sung thành viên đoàn thanh tra đều phải có quyết định do người ra quyết định thanh tra ban hành, nêu rõ lý do và thông báo tới đối tượng thanh tra.

Thứ tư, Nghị định cũng quy định cụ thể về nhiệm vụ, trách nhiệm của người ra quyết định thanh tra, Trưởng đoàn và các thành viên, trong đó đặc biệt nhấn mạnh trách nhiệm của trưởng đoàn trong việc tổ chức, chỉ đạo hoạt động của đoàn, đảm bảo thanh tra đúng pháp luật, đúng kế hoạch, tiến độ và kịp thời báo cáo.

Thứ năm, Nghị định bổ sung quy định mới về nhật ký đoàn thanh tra (có thể bằng sổ nhật ký hoặc nhật ký điện tử), quy định về chế độ, chính sách đối với người được trưng tập và quy trình họp tổng kết hoạt động đoàn thanh tra, giúp hoàn thiện toàn bộ chu trình quản lý, giám sát hoạt động thanh tra một cách chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả.

+ PV: Còn về trình tự tiến hành một cuộc thanh tra theo Nghị định 216 được quy định thế nào, thưa ông?

- TS. Trần Đăng Vinh: Nghị định đã cụ thể hóa quy trình thanh tra theo hướng khoa học, chặt chẽ và khả thi, đảm bảo hoạt động thanh tra được tiến hành đúng pháp luật, hiệu lực và hiệu quả. Trình tự tiến hành một cuộc thanh tra bên cạnh được quy định trong Luật Thanh tra mà còn được thể hiện trong Nghị định này, gồm các nội dung quan trọng sau:

Thứ nhất, trước khi ban hành quyết định thanh tra, cơ quan thanh tra phải tổ chức thu thập thông tin nhằm xác định sự cần thiết, phạm vi, đối tượng, nội dung và thời kỳ thanh tra. Việc này giúp bảo đảm tính trọng tâm, trọng điểm, tránh chồng chéo giữa các hoạt động thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, đồng thời, từ kinh nghiệm thực tiễn, khi chuẩn bị kỹ lưỡng thì sẽ bảo đảm hoạt động thanh tra trực tiếp chủ động hơn, bố trí lực lượng phù hợp, rút ngắn thời gian thanh tra và phát huy được hiệu quả.

Thứ hai, sau khi quyết định thanh tra được ký, trưởng đoàn thanh tra chủ trì xây dựng kế hoạch tiến hành thanh tra, trình người ra quyết định phê duyệt, sau đó tổ chức họp phổ biến kế hoạch và phân công nhiệm vụ cho các thành viên. Tiếp theo, trưởng đoàn thanh tra có trách nhiệm công bố quyết định thanh tra. Việc công bố có thể thực hiện trực tiếp hoặc trực tuyến và phải được lập biên bản.

Thứ ba, đoàn thanh tra triển khai hoạt động thanh tra, làm việc tại trụ sở đối tượng thanh tra hoặc tại cơ quan thanh tra. Trong quá trình này, đoàn thanh tra tiến hành kiểm tra, xác minh thông tin, thu thập tài liệu, yêu cầu đối tượng thanh tra giải trình, làm rõ các vấn đề phát hiện. Kết thúc giai đoạn thanh tra trực tiếp, trưởng đoàn thanh tra phải thông báo cho đối tượng thanh tra và báo cáo người ra quyết định thanh tra. Kết quả thanh tra được tổng hợp để xây dựng dự thảo kết luận thanh tra.

Thứ tư, Nghị định quy định việc tham khảo ý kiến và hoàn thiện dự thảo kết luận thanh tra. Khi cần thiết, đoàn thanh tra tổ chức họp hoặc gửi văn bản xin ý kiến của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan để hoàn thiện dự thảo kết luận thanh tra. Sau khi dự thảo kết luận được thẩm định, người ra quyết định thanh tra ký ban hành kết luận và tổ chức công khai theo quy định.

Thứ năm, Nghị định quy định trưởng đoàn thanh tra có trách nhiệm tổ chức họp tổng kết, rút kinh nghiệm và bàn giao đầy đủ hồ sơ thanh tra cho cơ quan thanh tra để lưu trữ, quản lý, khai thác sử dụng theo quy định. Đồng thời quy định rõ trách nhiệm của các chủ thể trong toàn bộ quá trình tiến hành một cuộc thanh tra nhằm bảo đảm sự minh bạch, liêm chính và khách quan trong hoạt động thanh tra.

+ PV: Xin ông cho biết những điểm đáng chú ý của quy định về giám sát hoạt động của đoàn thanh tra, thẩm định dự thảo kết luận thanh tra trong Nghị định này?

- TS. Trần Đăng Vinh: Nghị định lần này đã cụ thể hóa các quy định của Luật Thanh tra về giám sát hoạt động của đoàn thanh tra và thẩm định dự thảo kết luận thanh tra, nhằm bảo đảm hoạt động thanh tra khách quan, minh bạch, đúng pháp luật. Có một số điểm đáng chú ý như sau:

Thứ nhất, về giám sát hoạt động của đoàn thanh tra, quy định cụ thể trách nhiệm giám sát từ hai phía:

Một là người ra quyết định thanh tra có trách nhiệm tổ chức giám sát toàn bộ hoạt động của đoàn theo kế hoạch đã được phê duyệt, không giao nhiệm vụ này cho người có nguy cơ xung đột lợi ích.

Hai là thủ trưởng cơ quan, đơn vị nơi thành viên đoàn thanh tra công tác cũng có trách nhiệm giám sát thông qua việc yêu cầu báo cáo, xem xét việc chấp hành pháp luật và xử lý hoặc phối hợp xử lý nếu phát hiện vi phạm.

Giám sát có thể thực hiện trực tiếp qua làm việc với đoàn thanh tra hoặc thông qua báo cáo, hồ sơ, tài liệu thu thập được. Đặc biệt, kết quả giám sát là một trong những căn cứ quan trọng để ban hành kết luận thanh tra. Đây là công cụ để giúp người ra quyết định thanh tra kịp thời phát hiện, chấn chỉnh những thiếu sót, vi phạm trong hoạt động thanh tra nhằm kiểm soát chặt chẽ quyền lực thanh tra.

Thứ hai, về thẩm định dự thảo kết luận thanh tra, Nghị định quy định rõ việc thẩm định do đơn vị hoặc cá nhân có chuyên môn phù hợp, không có xung đột lợi ích thực hiện theo phân công của người ra quyết định thanh tra.

Nội dung thẩm định bao gồm: đánh giá tính phù hợp giữa dự thảo kết luận với kết quả kiểm tra, xác minh; việc tuân thủ pháp luật; sự logic, chặt chẽ của các nội dung kiến nghị, xử lý. Người thẩm định có quyền yêu cầu đoàn thanh tra cung cấp thêm tài liệu, làm rõ thông tin để bảo đảm chất lượng bản dự thảo kết luận trước khi trình ký.

Điểm quan trọng là trưởng đoàn thanh tra có trách nhiệm tiếp thu, giải trình hoặc trao đổi lại với người thẩm định. Trường hợp không thống nhất thì báo cáo người ra quyết định thanh tra xem xét, quyết định.

Quy định về thẩm định dự thảo kết luận thanh tra trong Nghị định đã tạo ra cơ chế kiểm soát nội bộ chặt chẽ, tránh sai sót, nâng cao tính khách quan và chất lượng của dự thảo kết luận thanh tra trước khi ban hành. Quy định này có tính chất bắt buộc đối với dự thảo kết luận thanh tra của Thanh tra Chính phủ, Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước, Thanh tra tỉnh, còn các cơ quan khác thì tuỳ theo tính phức tạp của dự thảo kết luận để thủ trưởng cơ quan thanh tra áp dụng khi cần.

+ PV: Những nội dung của chế định thanh tra lại trong Nghị định này được quy định như thế nào, thưa ông?

- TS. Trần Đăng Vinh: Chế định thanh tra lại là một điểm rất quan trọng trong Luật Thanh tra và Nghị định, nhằm bảo đảm hoạt động thanh tra được thực hiện đúng pháp luật, khách quan và có thể sửa sai khi cần thiết. Nghị định đã cụ thể hóa Điều 25 của Luật Thanh tra năm 2025, với một số nội dung chính như sau:

Thứ nhất, về căn cứ thanh tra lại, Nghị định quy định rõ các trường hợp phải tiến hành thanh tra lại, gồm: ban hành quyết định thanh tra sai thẩm quyền hoặc có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục dẫn đến sai lệch kết luận; áp dụng sai pháp luật, kết luận không phù hợp với chứng cứ; có dấu hiệu cố tình sửa đổi, hủy hoại tài liệu thanh tra; phát hiện có hành vi vi phạm chưa được xử lý trong thanh tra trước đó.

Thứ hai, về trình tự, thủ tục, một cuộc thanh tra lại phải thực hiện đầy đủ các bước như một cuộc thanh tra bình thường, bao gồm: ra quyết định thanh tra lại, công bố quyết định, thu thập tài liệu, kiểm tra, xác minh, báo cáo kết quả thanh tra lại, xây dựng dự thảo và ban hành kết luận thanh tra lại. Điều này giúp bảo đảm tính chính xác và khách quan của kết luận thanh tra lại.

Thứ ba, về nội dung kết luận thanh tra lại, Nghị định quy định rõ kết luận thanh tra lại không chỉ kết luận về nội dung vụ việc, mà còn đánh giá việc tuân thủ pháp luật của đoàn thanh tra trước đó, xác định trách nhiệm nếu có sai phạm, đồng thời đưa ra các kiến nghị xử lý, khắc phục hậu quả. Đặc biệt, kết luận thanh tra lại có hiệu lực thay thế hoàn toàn kết luận thanh tra trước đó về phần nội dung được thanh tra lại.

Thứ tư, về tổ chức thực hiện, Nghị định nêu rõ quyết định thanh tra lại phải được gửi đến cơ quan đã ban hành kết luận trước, đối tượng thanh tra và các cơ quan liên quan; thời hạn công bố không quá 15 ngày kể từ ngày ký quyết định. Kết luận thanh tra lại cũng phải được công khai và theo dõi, đôn đốc, kiểm tra theo quy định của pháp luật, nhằm bảo đảm tính nghiêm minh.

Có thể nói, Nghị định đã thiết lập một cơ chế thanh tra lại bài bản, rõ ràng, nhằm kịp thời khắc phục sai sót, tăng cường trách nhiệm và nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra, là công cụ hữu hiệu để bảo đảm tính hiệu quả của hoạt động thanh tra.

+ PV: Xin trân trọng cám ơn ông!