(Thanh tra) - Trong bối cảnh Đảng và Nhà nước xác định chuyển đổi số là một trong những đột phá chiến lược, Thanh tra Chính phủ đã ban hành Chiến lược Chuyển đổi số giai đoạn 2025-2030 trên nền tảng Chương trình chuyển đổi số được ban hành tại Quyết định số 130/QĐ-TTCP ngày 29/4/2022. Việc chuyển từ “chương trình” sang “chiến lược” thể hiện rõ hơn tầm nhìn dài hạn, cách tiếp cận tổng thể và quyết tâm chính trị của ngành Thanh tra trong hiện đại hóa hoạt động, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước, phục vụ người dân, doanh nghiệp tốt hơn trong thời kỳ số.
Sự cần thiết của chuyển đổi số trước hết xuất phát từ yêu cầu đổi mới hoạt động của ngành Thanh tra trong bối cảnh khối lượng công việc ngày càng lớn, tính chất vụ việc phức tạp, đa chiều, trong khi yêu cầu về công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình ngày càng cao. Số hóa toàn diện hồ sơ, dữ liệu, quy trình thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, quản lý phòng chống tham nhũng, văn thư - lưu trữ sẽ hình thành một hệ thống dữ liệu thống nhất, liên thông từ Trung ương đến địa phương. Khi đó, thông tin được khai thác nhanh, chính xác, giảm trùng lặp, tiết kiệm thời gian, chi phí, đồng thời hạn chế tối đa sai sót chủ quan trong xử lý nghiệp vụ.
Tầm quan trọng của Chiến lược còn thể hiện ở việc nâng tầm năng lực giám sát, chỉ đạo, điều hành của Thanh tra Chính phủ. Dữ liệu số được chuẩn hóa, tích hợp và phân tích trở thành “tấm bản đồ động” phản ánh toàn cảnh hoạt động thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiểm soát tài sản, thu nhập và công tác phòng, chống tham nhũng của toàn ngành. Việc ứng dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây (Cloud) trong phân tích, dự báo cho phép ngành Thanh tra nhận diện sớm xu hướng phát sinh khiếu kiện, điểm nóng tiềm ẩn, lỗ hổng trong cơ chế, chính sách hoặc khâu tổ chức thực hiện, từ đó chủ động kiến nghị điều chỉnh, hoàn thiện.
Quan trọng hơn, chuyển đổi số của Thanh tra Chính phủ tác động trực tiếp đến chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp. Dịch vụ công trực tuyến, tiếp công dân trên nền tảng số, xử lý phản ánh, kiến nghị qua môi trường mạng, tích hợp với định danh điện tử quốc gia giúp quá trình tương tác của người dân với cơ quan thanh tra minh bạch hơn, thuận tiện hơn, giảm chi phí đi lại, giảm độ trễ trong truyền đạt và xử lý thông tin. Đây là bước đi thiết thực để Thanh tra Chính phủ đồng hành cùng Chính phủ trong xây dựng nền hành chính phục vụ, liêm chính, hiện đại.
Chiến lược quán triệt sâu sắc các chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước về cách mạng công nghiệp lần thứ tư, phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số; bảo đảm sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của Ban Thường vụ Đảng ủy và Lãnh đạo Thanh tra Chính phủ. Trên nền tảng đó, một số quan điểm lớn được xác định rõ.
Trước hết, chuyển đổi số được xác định là yêu cầu tất yếu và là động lực then chốt, có tính đột phá trong hiện đại hóa hoạt động của Thanh tra Chính phủ. Mọi hoạt động chuyển đổi số phải mang lại giá trị thực chất cho công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, chứ không dừng ở việc “số hóa hình thức”.
Thứ hai, chuyển đổi số phải được thực hiện đồng bộ, thống nhất, phù hợp với định hướng chung của Đảng, Chính phủ, nhưng vẫn bảo đảm đặc thù chức năng, nhiệm vụ của Thanh tra Chính phủ và hệ thống thanh tra các cấp. Không chạy theo phong trào, không đầu tư dàn trải, mà ưu tiên vào những nền tảng tạo giá trị cốt lõi: dữ liệu, quy trình nghiệp vụ, năng lực giám sát – cảnh báo sớm và phục vụ người dân.
Thứ ba, dữ liệu được đặt ở vị trí trung tâm trong mọi quy trình nghiệp vụ. Chiến lược nhấn mạnh việc từng bước chuyển phương thức chỉ đạo, điều hành sang mô hình ra quyết định dựa trên dữ liệu được phân tích, dự báo, trực quan, cập nhật theo thời gian thực. Dữ liệu không chỉ để báo cáo, mà trở thành nền tảng để kiến tạo chính sách, đổi mới mô hình quản trị và đánh giá hiệu quả thực chất.
Thứ tư, công nghệ số – đặc biệt là Big Data, AI, Cloud – được xác định là công cụ đột phá để hiện thực hóa các mục tiêu đó. Tuy nhiên, Chiến lược đồng thời coi an toàn, an ninh mạng, bảo mật dữ liệu là điều kiện tiên quyết; phát triển số phải đi cùng phát triển an toàn số, không đánh đổi an ninh dữ liệu lấy tiện ích ngắn hạn.
Cuối cùng, con người được đặt ở vị trí trung tâm của quá trình chuyển đổi số. Chiến lược nhấn mạnh yêu cầu phát triển nguồn nhân lực số, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có phẩm chất, năng lực, kỹ năng số đáp ứng yêu cầu làm việc trong môi trường số, hình thành văn hóa làm việc dựa trên dữ liệu và công nghệ.
Tầm nhìn đến năm 2030 được xác định rõ: Thanh tra Chính phủ phấn đấu trở thành cơ quan tiên phong trong hệ thống hành chính Nhà nước về chuyển đổi số, hoạt động toàn diện trên môi trường số, dựa trên nền tảng dữ liệu thống nhất, kết nối, phân tích thông minh và ra quyết định dựa trên dữ liệu. Hệ sinh thái dữ liệu thanh tra được hình thành đầy đủ, vận hành an toàn, bảo mật, liên thông với các cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành; hoạt động thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng được giám sát, điều hành theo thời gian thực, hướng mạnh vào phòng ngừa rủi ro, phát hiện sớm sai phạm, góp phần xây dựng nền hành chính liêm chính, minh bạch, hiện đại.
Về mục tiêu tổng quát, Chiến lược hướng tới chuyển đổi số toàn diện trên tất cả các lĩnh vực quản lý Nhà nước của Thanh tra Chính phủ; đưa cơ quan này trở thành đơn vị đi đầu trong ứng dụng công nghệ số phục vụ thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Một trụ cột quan trọng là xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia, cơ sở dữ liệu chuyên ngành và ứng dụng dùng chung được khai thác thống nhất từ Trung ương đến cơ sở, phục vụ cả hệ thống chính trị.
Về mục tiêu cụ thể đến năm 2030, Chiến lược đặt ra các yêu cầu rõ ràng. Đối với hạ tầng số, các hệ thống công nghệ thông tin, cơ sở dữ liệu và ứng dụng của Thanh tra Chính phủ hướng tới vận hành trên nền tảng điện toán đám mây, bảo đảm khả năng mở rộng, giám sát, bảo mật theo thời gian thực; 100% đơn vị thuộc Thanh tra Chính phủ được kết nối mạng internet, mạng chuyên dùng với tốc độ, độ an toàn và khả năng dự phòng cao.
Đối với nền tảng và ứng dụng số, toàn bộ văn bản, giấy tờ, tài liệu hành chính (kể cả công tác Đảng) phải được xử lý trên môi trường số, rút ngắn đáng kể thời gian giải quyết; 100% thủ tục hành chính thuộc phạm vi quản lý của Thanh tra Chính phủ thực hiện trực tuyến toàn trình, gắn với định danh điện tử quốc gia; hồ sơ công việc (trừ hồ sơ mật) được xử lý, lưu trữ điện tử, hướng tới môi trường làm việc không giấy tờ.
Đối với dữ liệu số, các cơ sở dữ liệu quốc gia, chuyên ngành về tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiểm soát tài sản, thu nhập… được xây dựng, nâng cấp, chuẩn hóa, tích hợp, chia sẻ liên thông. Trên 80% báo cáo, thống kê, đánh giá dự kiến được tạo lập tự động từ hệ thống dữ liệu, thay vì nhập liệu thủ công. Kho dữ liệu dùng chung ngành Thanh tra được hoàn thiện, sử dụng công nghệ Big Data, AI để hỗ trợ giám sát, phân tích, dự báo và ra quyết định. Từng bước, dữ liệu mở ngành Thanh tra sẽ được cung cấp để xã hội cùng giám sát, nghiên cứu và sáng tạo dịch vụ số mới.
Về an toàn thông tin, Chiến lược đặt mục tiêu xây dựng, rà soát và hoàn thiện đồng bộ các quy định, triển khai phân loại hệ thống thông tin, đánh giá an toàn định kỳ, tăng cường giải pháp bảo vệ, sao lưu, khôi phục dữ liệu, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị chuyên trách của Bộ Công an.
Về nhân lực số, 100% cán bộ, công chức, viên chức được trang bị kiến thức, kỹ năng cơ bản về chuyển đổi số; đội ngũ chuyên trách công nghệ thông tin, an toàn thông tin được đào tạo chuyên sâu; các hình thức linh hoạt để thu hút chuyên gia giỏi tham gia các dự án chuyển đổi số phức tạp cũng được nghiên cứu, đề xuất.
Ở góc độ cơ quan trực tiếp tiếp nhận, xử lý một khối lượng rất lớn thông tin từ người dân và là một trong những đơn vị “điểm chạm” quan trọng giữa Nhà nước với công dân, Ban Tiếp công dân Trung ương được xác định là một trong những chủ thể thụ hưởng và đồng thời cũng là “động lực từ thực tiễn” của Chiến lược chuyển đổi số.
Liên hệ Chiến lược chuyển đổi số với Nền tảng Cơ sở dữ liệu quốc gia về khiếu nại, tố cáo (KNTC), Phó Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương Phạm Thế Sự nhấn mạnh rằng, hệ thống này là một dự án công nghệ thông tin, là “xương sống dữ liệu” của toàn bộ chu trình tiếp công dân, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo. Nền tảng cơ sở dữ liệu quốc gia về KNTC liên thông chặt chẽ với các cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành khác, mỗi đơn thư, mỗi vụ việc sẽ được theo dõi xuyên suốt, hạn chế trùng lặp, bỏ sót, đồng thời tạo điều kiện để các cơ quan Trung ương và địa phương cùng nhìn vào một nguồn dữ liệu thống nhất.
Theo ông Phạm Thế Sự, trên nền tảng này, việc ứng dụng AI, phân tích dữ liệu lớn trong công tác tiếp công dân và xử lý đơn thư sẽ trở nên khả thi: có thể phân loại đơn theo nhóm vấn đề, theo địa bàn, theo lĩnh vực nhạy cảm; phát hiện sớm những nơi có xu hướng phát sinh khiếu kiện đông người, phức tạp; nhận diện những mảng chính sách, lĩnh vực quản lý công còn nhiều phản ánh, kiến nghị. “Nếu làm tốt cơ sở dữ liệu KNTC, không chỉ giảm tải cho cán bộ tiếp dân ở tuyến đầu, mà quan trọng hơn là cho phép chúng ta đi trước một bước trong phòng ngừa, không để bức xúc tích tụ kéo dài”, ông phân tích.
Trong mối liên hệ đó, Chiến lược chuyển đổi số giai đoạn 2025-2030 tạo ra khuôn khổ thể chế, hạ tầng và cơ chế phối hợp cần thiết để Nền tảng Cơ sở dữ liệu quốc gia về KNTC phát huy tối đa giá trị. Các nguyên tắc “lấy dữ liệu làm trung tâm”, “ra quyết định dựa trên dữ liệu”, “liên thông số thống nhất và quản trị dựa trên dữ liệu” chỉ thực sự đi vào cuộc sống khi những hệ thống như Cơ sở dữ liệu quốc gia về KNTC được triển khai đồng bộ, có quy chế quản trị dữ liệu rõ ràng, được vận hành bởi đội ngũ cán bộ có đủ năng lực số và được bảo vệ bởi các giải pháp an toàn, an ninh mạng ở mức cao.
Nhìn tổng thể, Chiến lược Chuyển đổi số của Thanh tra Chính phủ giai đoạn 2025-2030 là lộ trình hiện đại hóa nội bộ một cơ quan để ngành Thanh tra tham gia sâu hơn vào tiến trình xây dựng Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số. Đặt dữ liệu và người dân ở vị trí trung tâm, lấy công nghệ làm công cụ và con người làm quyết định, sẽ góp phần nâng cao niềm tin của Nhân dân, tăng sức phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực và củng cố nền hành chính phục vụ, liêm chính, hiện đại.
