Có thể nói, sau gần 40 năm đổi mới, kinh tế tư nhân nước ta đã không ngừng phát triển cả về số lượng và chất lượng, trở thành một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Trong mục tiêu của Nghị quyết 68 nêu rất rõ, đến năm 2030, phấn đấu có 2 triệu doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế, 20 doanh nghiệp hoạt động/nghìn dân; có ít nhất 20 doanh nghiệp lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu; tốc độ tăng trưởng bình quân của kinh tế tư nhân đạt khoảng 10 - 12%/năm, cao hơn tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế; đóng góp khoảng 55 - 58% GDP, khoảng 35 - 40% tổng thu ngân sách Nhà nước, giải quyết việc làm cho khoảng 84 - 85% tổng số lao động; năng suất lao động tăng bình quân khoảng 8,5 - 9,5%/năm.

Bên cạnh đó, trình độ, năng lực công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số thuộc nhóm 3 nước đứng đầu ASEAN và nhóm 5 nước đứng đầu khu vực châu Á.

Nhiều chuyên gia khẳng định rằng, mục tiêu này không phải không có cơ cơ sở. Tuy nhiên, để hiện thực hóa được mục tiêu đó rất cần sự kiến tạo của Đảng, Nhà nước đối với kinh tế tư nhân.

Và, vai trò kiến tạo đó đã và đang được thực hiện mạnh mẽ ở tất cả các ngành, lĩnh vực. Trong đó, ngành Thanh tra không chỉ là lực lượng giám sát, phòng, chống tham nhũng, tiêu lực, lãng phí, các cơ quan thanh tra còn phải giữ vai trò kiến tạo cho kinh tế tư nhân và doanh nghiệp tư nhân phát triển trong kỷ nguyên mới.

Kiến tạo cho kinh tế tư nhân phát triển

Nói về vai trò kiến tạo của thanh tra tạo điều kiện phát triển kinh tế tư nhân trong Nghị quyết 68, ông Phạm Tuấn Anh, Phó Trưởng Khoa Nghiệp vụ 2, Trường Cán bộ Thanh tra phân tích: “Điểm cốt lõi ở đây là sự thay đổi tư duy. Thanh tra không còn đặt nặng vào việc phát hiện, xử lý vi phạm, mà tập trung loại bỏ rào cản, giảm gánh nặng hành chính, kiến tạo môi trường thuận lợi để doanh nghiệp tư nhân yên tâm phát triển”.

Theo ông Phạm Tuấn Anh, việc yêu cầu chấm dứt tình trạng thanh tra, kiểm tra chồng chéo, trùng lắp, kéo dài hoặc không cần thiết không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, thời gian mà còn gửi đi thông điệp rõ ràng về quyết tâm xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng.

Nguyên tắc “chỉ thực hiện mỗi năm một lần” là bước đột phá, hạn chế tình trạng lạm quyền, đồng thời nâng cao trách nhiệm của cơ quan thanh tra trong việc chuẩn bị, tổ chức các cuộc thanh tra thực chất, đúng trọng tâm.

Ông Phạm Tuấn Anh, Phó Trưởng Khoa Nghiệp vụ 2, Trường Cán bộ Thanh tra. Ảnh: Bảo Anh

Một điểm đột phá khác là ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong thanh tra. Theo đó, những cuộc thanh, kiểm tra trực tiếp sẽ hạn chế, thay vào đó ưu tiên thanh tra, kiểm tra trực tuyến, từ xa dựa trên dữ liệu điện tử. Miễn kiểm tra thực tế đối với doanh nghiệp tuân thủ tốt quy định pháp luật, thậm chí dùng trí tuệ nhân tạo để cảnh báo sớm nguy cơ vi phạm. Cách tiếp cận này vừa hiện đại, vừa hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ pháp luật một cách chủ động, đồng thời tạo môi trường số hóa minh bạch, tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững của khu vực tư nhân.

Ngoài ra, việc tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát lĩnh vực tín dụng, tài chính mang ý nghĩa then chốt đối với khu vực tư nhân. Khi dòng vốn được kiểm soát minh bạch, tránh tình trạng “sân sau” hay ưu ái nhóm lợi ích, doanh nghiệp tư nhân sẽ có cơ hội tiếp cận nguồn lực công bằng hơn, từ đó thúc đẩy đầu tư, đổi mới và mở rộng sản xuất, theo ông Phạm Tuấn Anh.

Điều tiết hiệu quả, minh bạch môi trường kinh doanh

Đánh giá về vấn đề này, chuyên gia pháp lý Nguyễn Văn Hùng, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội cho rằng, trong Nghị quyết 68, vai trò kiến tạo của cơ quan thanh tra được thể hiện khá rõ. Kiến tạo ở đây được hiểu là giảm gánh nặng, giảm thủ tục, tạo điều kiện thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp, kinh tế tư nhân hoạt động kinh doanh. Điều này vừa tốt cho doanh nghiệp, cũng vừa giảm áp lực cho cơ quan thanh tra.

Không chỉ giữ vai trò thanh tra, kiểm tra phát hiện ra các vi phạm, Thanh tra Chính phủ còn thực hiện vai trò điều tiết hiệu quả, minh bạch và bền vững trong môi trường kinh tế tư nhân.

Theo đó, Thanh tra Chính phủ sẽ có vai trò kiểm soát hoạt động thanh tra trên toàn quốc, ban hành hướng dẫn, kế hoạch và phân bổ hợp lý các cuộc thanh tra để tránh chồng chéo giữa thanh tra Nhà nước, thanh tra chuyên ngành và kiểm toán.

Luật sư Nguyễn Văn Hùng. Ảnh: T.Thanh

Theo chuyên gia pháp lý Nguyễn Văn Hùng, một vấn đề trong vai trò kiến tạo của Thanh tra Chính phủ đó chính là ngăn chặn nhũng nhiễu và lạm quyền. Thanh tra Chính phủ sẽ giám sát hoạt động của các cơ quan thanh tra cấp dưới, xử lý nghiêm cán bộ lợi dụng thanh tra để gây khó dễ cho doanh nghiệp tư nhân.

“Trước và sau mỗi cuộc thanh tra, các cơ quan thanh tra sẽ công khai kế hoạch thanh tra, kết quả trên cổng thông tin, giúp các doanh nghiệp biết trước, chuẩn bị tư liệu cần thiết.

Và các doanh nghiệp khác cũng sẽ giám sát được việc tuân thủ pháp luật, của đối tác của mình đã hợp tác hoặc sắp hợp tác. Điều này thể hiện sự minh bạch, rất cần thiết cho nền kinh tế”, luật sư Hùng nói.

Luật sư cũng nhấn mạnh thêm, Thanh tra Chính phủ còn có trách nhiệm bảo vệ quyền và tài sản hợp pháp của các doanh nghiệp tư nhân. Theo đó, họ sẽ thanh tra việc thực thi chính sách bảo đảm quyền sở hữu tài sản, quyền kinh doanh của doanh nghiệp tư nhân, ngăn ngừa các hành vi xâm phạm từ phía cơ quan công quyền hoặc doanh nghiệp khác.