(Thanh tra) - Chỉ trong vòng 10 ngày (16/11 đến 26/11/2011) trên địa bàn huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam đã liên tiếp xảy ra 3 đợt động đất kèm tiếng nổ khiến người dân hoang mang lo sợ. Vậy đâu là nguyên nhân chính của các hiện tượng bất thường nói trên?
Ngày 30/11, TS Lê Huy Minh, Giám đốc Trung tâm Báo tin động đất và Cảnh báo sóng thần (Viện Vật lý Địa cầu, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam) đã có buổi trao đổi với báo chí dưới góc nhìn khoa học để lý giải vấn đề này.
PV: Ông đánh giá thế nào về các trận động đất kèm tiếng nổ vừa qua ở huyện Bắc Trà My?
TS Lê Huy Minh: Theo thống kê của Viện Vật lý Địa cầu, trong 10 ngày qua, tại huyện Bắc Trà My đã xảy ra 3 trận động đất vào các 16, 17, 26/11/2011. Các trận động đất này đã gây ra rung động nền đất, kèm theo tiếng nổ ở khu vực gần tâm chấn.
Hiện tượng bất thường trên xảy ra có thể do cả hai nguyên nhân: Kiến tạo và kích thích. Động đất kích thích được hiểu là do tác động của hồ chứa của Nhà máy Thủy điện sông Tranh 2 (Nhà máy Thủy điện sông Tranh 2 có công suất thiết kế 190 MW. Khởi công từ tháng 3/2006, Nhà máy bắt đầu vận hành vào tháng 12/2010 - PV). Còn động đất kiến tạo có nguồn gốc tự nhiên.
PV: Dưới góc độ khoa học, ông có thể nói rõ hơn về những tiếng nổ kèm theo trong cả 3 đợt động đất lần này?
TS Lê Huy Minh: Động đất ở độ sâu không lớn lắm thì thường gây nên tiếng nổ. Còn không phải trận động đất nào cũng gây tiếng nổ. Các ghi nhận ở huyện Bắc Trà My cũng cho thấy, độ sâu chấn tiêu của các trận động đất trên đều nằm ở độ sâu 3 - 5km, khá nông so với phần lớn các trận động đất kiến tạo đã quan sát được trên lãnh thổ Việt Nam. Những trận động đất nông có thể là động đất kích thích, xảy ra sau khi hồ thủy điện tích nước đi vào hoạt động.
Hiện tượng này là do bình thường khi chưa tích nước, đất đá nằm trong trạng thái ứng suất nhất định. Nếu có đứt gãy nhỏ ở hồ chứa nước công trình thủy điện, khi đưa nước vào hồ, nước sẽ thấm vào đới đứt gãy này làm thay đổi ứng suất vỏ trái đất của khu vực đó nên xảy ra động đất kích thích.
Tuy nhiên, vẫn cần phải xem xét chi tiết hoạt động động đất ở khu vực này trong thời gian trước khi tích nước hồ chứa. Ngoài ra, cần có thêm những khảo sát chi tiết và quan trắc bổ sung về hoạt động động đất trong khu vực từ một mạng lưới trạm ghi động đất đủ dày. Điều cốt yếu bây giờ là phải có thời gian, máy móc quan sát rồi nghiên cứu thêm về mặt địa chất để khẳng định chính xác trận động đất có phải do tác động của khu vực hồ thủy điện hay không.
TS Lê Huy Minh: Trong các nghiên cứu, khảo sát đã tiến hành phục vụ xây dựng đập thủy điện sông Tranh 2, các đứt gãy đã nêu được Viện Vật lý Địa cầu đánh giá có khả năng phát sinh động đất cực đại với độ lớn 5,5 độ richter. Vì thế, với cường độ như vừa rồi, các trận động đất này không có khả năng gây ra thiệt hại cho công trình thủy điện cũng như người dân sống xung quanh đó.
Trong lịch sử, động đất kích thích chưa gây phá hoại lớn. Bởi khi xây các công trình như đập thủy điện người ta đã khảo sát, đánh giá khu vực xây dựng rất kỹ càng. Còn khả năng động đất kích thích làm vỡ đập thì về lý thuyết là không xảy ra.
Nếu có thì phải do nhiều nguyên nhân khác. Quan trọng nhất là còn nguyên nhân động đất do kiến tạo nữa. Động đất kích thích bao giờ cũng nhỏ hơn động đất cực đại mà người ta đã đánh giá. Chỉ trừ khi người ta đánh giá động đất cực đại nhỏ hơn khả năng xảy ra trong thực tế.
Ở Việt Nam cũng đã xảy ra động đất kích thích ở hồ thủy điện Sơn La và Hòa Bình. Tuy nhiên, vẫn cần khảo sát, đánh giá cụ thể hơn về các trận động đất kích thích này để có cảnh báo cụ thể, kịp thời cho người dân.
PV: Sau các hiện tượng bất thường trên, Trung tâm Báo tin động đất và Cảnh báo sóng thần đã có những khảo sát đánh giá tác động gì, thưa ông?
TS Lê Huy Minh: Ngay trong ngày 30/11, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã cử 1 đoàn công tác vào trong huyện Bắc Trà My, Quảng Nam để khảo sát, tìm nguyên nhân gây ra tiếng nổ và động đất tại địa phương này.
PV: Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!
Quang Đông
