Đường vào Thành cụ Phan Đình Phùng - một địa danh lịch sử nổi tiếng ở Vườn Quốc gia Vũ Quang

Xuyên rừng tìm sao la

Khi tôi đề cập muốn thuê mấy người thông thạo đường nơi đây cùng mình đi vào rừng tìm manh mối về sự tồn tại của loài thú bị nghi đã tuyệt chủng này, các thợ săn nhìn tôi cười ngất: “Nếu mà làm thuê, thì bọn này đi theo mấy ông “tiếng Anh, tiếng em” gì đó, kiếm bội “xèng”. Nhưng với chú, chỉ cần vài chai rượu quê là ổn”.

Thấy tôi nhắc đến lực lượng kiểm lâm, Hùng - một thợ săn giơ tay lên hất hất, vẻ chả bận tâm.

Sau một hồi vào rừng bằng xe gắn máy, chúng tôi nghỉ lại triền dốc, cách Thành cụ Phan Đình Phùng chừng 500m, khi ấy mới 5 giờ sáng. Sau đó, chúng tôi bỏ xe cuốc bộ, men theo đường cắt đi một mạch vào trong rừng sâu. Hai bên đường vào rừng vẫn cơ man là cây rừng xanh ngắt. Tuy nhiên, theo mấy tay sơn tràng dẫn đường thì hầu như số đó là cây dại không thể cho gỗ tốt và số cây cho gỗ tốt thì chưa thể khai thác được, vì thế dân sơn tràng lành nghề không đốn cây này để lấy gỗ. Còn muốn tìm được thú, nhất là loại thú quý hiếm chẳng khác gì “tìm đường đi lên trời”, vì bây giờ thú rừng ở Vườn Quốc gia Vũ Quang hầu như đã bị cạn kiệt.

Hùng cho biết: “Ngày xưa, chỉ cần vào khu rừng này, những địa danh như: Mạn Chạng, Hói Trùng, xa hơn là đỉnh Giàng Màn... cắm mấy cái bẫy thú thì tha hồ mà bắt khỉ, heo rừng và hoẵng, thậm chí, nhiều loại thú quý hiếm như chim trĩ, hổ, báo... cũng bị dân sơn tràng vùng này bắt tuốt. Nhưng bây giờ khó lắm”.

Hùng kể: “Tôi biết đi săn bắn từ thuở tóc để chỏm. Tuy nhiên, sao la cũng chỉ nghe người ta kể là có, chứ chưa nhìn thấy bao giờ. Mà khu bảo tồn này không còn, thì các khu rừng khác cũng đừng mong có được”.

Một con khỉ bị những kẻ sơn tràng đánh bẫy giết thịt

Một người khác tên Cường đi cùng chúng tôi phản pháo. “Thằng Hùng chỉ biết săn bắn ba con thú cỏn con về bán cho các nhà hàng ngoài phố chứ làm răng mà biết đến sao, với la. Sao la vùng này, ngày xưa nhiều vô kể. Ngay cả trong nhà tôi, giờ vẫn còn bộ sừng của nó do ông bố để lại, nhưng do lâu ngày đã bị bào mòn lốm đốm trông như sừng con bò nhà”.

Cường kể: “Cách đây mấy năm, có một con thú bị sa bẫy, nhưng do cánh thợ săn vào chậm nên bị chết. Khi đưa về phố tiêu thụ mới phát hiện sao la. Thậm chí, có người còn mua bộ sừng của nó để đưa về nhà cất giấu…”.

Tuyệt chủng chính nơi từng tìm ra nó?

Mấy ngày trong Vườn Quốc gia Vũ Quang, chúng tôi chỉ bắt gặp vài ba con thú hoang nhỏ như chồn, gà rừng và khỉ... Lâu lâu vẫn nghe tiếng tục của hoẵng, nhưng còn cách chúng tôi hàng trăm mét theo hướng chim bay. Còn loài sao la từng được phát hiện năm 1992 tuyệt nhiên không thấy dấu chân.

Năm 2007, khi nghe tin ở Vườn Quốc gia Vũ Quang có loài sao la, cô Santini, một nghiên cứu sinh người Ấn Độ đã bỏ gần 2 năm lên rừng, xuống suối tới đây để nghiên cứu loài động vật này. Không biết kết quả nghiên cứu của cô thế nào, nhưng không thấy báo lại với Ban Quản lý. Lúc đó, Ban cũng chưa đủ khả năng để kiểm tra kết quả nghiên cứu của cô.

Trong một khu vực cấm tại Hà Tĩnh, gỗ vẫn bị lâm tặc “xẻ thịt”

Ông Dương Tri T. (trú tại thị trấn huyện Vũ Quang) cho biết: “Sở dĩ, sao la giờ chỉ còn là ký ức là vì nguồn thức ăn chính của nó là cây môn thục mọc ở các khe suối bị thu hẹp, đặc biệt, nạn săn bắt thú rừng ngày càng tinh vi. Trong khi các dự án đầu tư vào chưa đạt hiệu quả và còn mang tính manh mún”.

Một cán bộ bảo vệ rừng khác ở đây thở dài: “Giờ thì loài sao la đã tuyệt chủng ở chính nơi đã được tìm ra”.

Ông Đào Duy Phiên, Giám đốc Vườn Quốc gia Vũ Quang cho biết: “Chúng tôi công tác ở đây đã lâu năm rồi, nhưng thông tin về loài sao la rất ít, thậm chí cán bộ của khu bảo tồn vẫn chưa từng gặp. Tuy nhiên, có một thực tế, ngay cả các loại thú dễ kiếm như nai, hoẵng, lợn rừng... còn khó kiểm soát, chứ đừng nói đến các loài quý hiếm như sao la, voi và hổ. Vì thế, để khẳng định Vườn Quốc gia Vũ Quang có hay không loài sao la là điều không thể dám chắc”.

Nguyễn Quang Anh