Nhiều hộ kinh doanh thường trả những chi phí không chính thức để giảm bớt khó khăn trong buôn bán. Ảnh: HTD/phapluattp.vn

Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa thực hiện cuộc điều tra xã hội về thuế ở 5.000 HKD trên cả nước. Kết quả cho thấy, nhiều cán bộ thuế “ăn vặt” nhưng lại ăn “rất đậm”. Tình trạng này đã diễn ra nhiều năm, theo đó ngân sách Nhà nước bị mất một khoản thu rất lớn từ thuế khoán hộ.

Ông Đỗ Hoàng Anh Tuấn, Thứ trưởng Bộ Tài chính thừa nhận: “Quy định tính thuế đối với HKD còn phức tạp, chưa thực chất, công  tác công khai mức thuế còn hình thức, vai trò giám sát, kiểm tra của HĐND các cấp chưa được tạo điều kiện thực hiện. Vai trò trách nhiệm của người nộp thuế còn hạn chế...”.

Một số cán bộ cục thuế có thâm niên chia sẻ: Hộ cá thể nộp thuế theo mức khoán cho nên cán bộ thuế với chủ HKD dễ dàng thương lượng mức doanh thu với nhau, từ đó ấn định mức thuế.

Khảo sát các HKD ở một số đường phố nội và ngoại thành Hà Nội, các HKD: Mỗi năm cán bộ thuế xuống ít nhất vài ba lần vào dịp đầu năm, cuối năm và dịp hè. Mặc dầu doanh thu đã được thỏa thuận để tính thuế nhưng phải có phong bao mới yên ổn làm ăn. Chi phí phong bao phụ thuộc vào quy mô kinh doanh của HKD, có thể phong bao là đôi triệu nhưng cũng có những hộ phải mất chục triệu đồng.

Thực tế, nhiều hộ không rõ cách tính thuế mà mức thuế là do cán bộ thuế áp đặt. Điều này cũng gây bức xúc lớn đối với những hộ không thỏa thuận được với cán bộ thuế. Dù mức thuế đã được ấn định và họ đã nộp đủ nhưng cán bộ thuế vẫn xuống “kiếm phong bì”, nếu không đáp lễ thì dễ dàng bị kiểm tra bất thường. Thực lòng nếu kiểm tra thì cũng dễ phát hiện được nhiều lỗi bởi HKD nào cũng “linh hoạt” trong việc bán các mặt hàng so với danh mục đăng ký.

Vấn đề lớn đặt ra đối với ngành Thuế là: Làm thế nào để hạn chế thất thoát tiền thuế, một khoản tiền thuế khổng lồ nhiều năm nay đã chảy vào túi cán bộ thuế thì nay tiền thuế phải nộp vào ngân sách?

Nhiều chuyên gia về thuế nêu giải pháp: Để ngăn chặn tình trạng “bắt tay” thương lượng về mức thuế, giảm thiểu tình trạng cán bộ thuế nhũng nhiễu, giải pháp đầu tiên là phải điều động luôn phiên các địa bàn phụ trách của cán bộ thuế. Theo đó, phải tách bạch khâu ấn định thuế và thu thuế. Cán bộ thuế ở địa bàn này sau khi khảo sát sẽ đưa ra mức thuế cho các HKD để cán bộ thuế địa bàn khác đến thu, tránh tình trạng “vừa đá bóng vừa thổi còi” trên một địa bàn như hiện nay.

Về chính sách, vừa qua Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định 12/2015, trong đó có nội dung sửa đổi cơ chế quản lý thuế đối với HKD. Bộ cũng vừa ban hành Thông tư 92/2015 hướng dẫn Nghị định 12 để xử lý hàng loạt tồn tại yếu kém trong ngành Thuế như vừa nêu. Cụ thể: Sẽ đơn giản hóa, minh bạch hóa việc khai thuế, tính thuế. Trước đây, thuế khoán được xây dựng trên cơ sở doanh thu, chi phí, các khoản trừ không phải chịu thuế; thì nay chỉ khai doanh thu và số thuế phải nộp được xác định cụ thể trên doanh thu. Trước đây, quyền quyết định mức thuế đều do đội trưởng, cán bộ và chi cục trưởng thì nay được bổ sung yêu cầu giám sát của Mặt trận Tổ quốc, HĐND các cấp, nhất là cấp phường, xã trong việc xác định mức thuế đối với HKD trên địa bàn họ. Cục thuế và chi cục thuế có trách nhiệm báo cáo với các tổ chức trên về các thông tin công khai để cùng phối hợp giám sát.

Về con số 3 triệu HKD biến mất trong thời gian qua, phía Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết: Nhiều doanh nghiệp mới được thành lập từ các HKD. Song cuộc khủng hoảng kinh tế vừa qua đã làm cho nhiều HKD đã ngừng hoạt động. Hy vọng trong thời gian tới khi kinh tế khởi sắc những HKD cũ sẽ khởi động trở lại và xuất hiện nhiều HKD mới. Với một trật tự mới cho hàng triệu HKD, hy vọng mức đóng góp ngân sách của nhóm này sẽ bỏ xa 2% số thu thuế nội địa hiện tại.

Thế Lữ