(Thanh tra) - Việc xây dựng và triển khai Đề án 2181 là một bước đột phá quan trọng về nhận thức trong việc chôn cất người chết của đồng bào dân tộc Mông, tỉnh Thanh Hóa. Đề án được Ban Dân tộc tỉnh chủ trì thực hiện, mang tầm quan trọng, tạo nhận thức mới mẻ, thay đổi tư duy, xóa bỏ các hủ tục lạc hậu trong tập tục của đồng bào Mông trong giai đoạn 2013-2020.
Những hủ tục lạc hậu dần được thay đổi
Từ trước những năm 2013, khi chưa triển khai thực hiện Đề án 2181, trên vùng đồng bào Mông của tỉnh Thanh Hóa việc tổ chức thực hiện tang lễ cho người chết vẫn còn tồn tại những hủ tục lạc hậu như: Bắn súng thông báo khi có người chết; người chết chưa được đưa vào trong quan tài mà để trong nhà chấm cơm từ 3 đến 7 ngày; không có nghĩa địa để chôn người chết tập trung và nhiều thủ tục nghi lễ rườm rà, tốn kém trong đám tang… Những hủ tục, nghi lễ lạc hậu này đã ăn sâu vào lối suy nghĩ, cuộc sống của đồng bào Mông rất khó thay đổi. Người Mông cho rằng, nếu không thực hiện các hủ tục này sẽ gặp xui xẻo, rủi ro, ốm đau, hoạn nạn cho gia đình vì không thực hiện tang lễ cho người chết theo truyền thống của ông cha từ bao đời nay.
Những hủ tục này khiến cho đời sống đồng bào Mông ngày càng gặp nhiều khó khăn, tình trạnh nghèo, đói diễn ra thường xuyên do tổ chức tang lễ tốn kém, ô nhiễm môi trường và phát sinh bệnh tật do để người chết trong nhà quá lâu.
Xuất phát từ tình hình này, Ban Dân tộc tỉnh đã tham mưu cho UBND tỉnh Thanh Hóa ký, ban hành Đề án 2181 và thực hiện triển khai từ năm 2013-2020. Quá trình vận động, triển khai xây dựng đề án đã gặp không ít khó khăn, cản trở từ phía đồng bào Mông do chưa thay đổi ngay được suy nghĩ, cách làm nhưng Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa đã tích cực, chủ động, khắc phục mọi khó khăn phối hợp tốt với các sở, ngành, đơn vị, địa phương có liên quan và đặc biệt là 3 huyện vùng cao có đồng bào Mông đang sinh sống là huyện Mường Lát, huyện Quan Hóa và huyện Quan Sơn tổ chức nhiều đoàn công tác xuống bản để thực hiện việc tuyên truyền, vận động, giải thích cho đồng bào hiểu rõ mục đích của đề án, hiểu rõ về những tác hại trong thực hiện tang lễ theo thủ tục cũ và cái lợi trong thực hiện nếp sống văn hóa mới, đồng thời vận động các dòng họ hiến đất để thực hiện quy hoạch khu nghĩa địa tập trung...
Với phương châm “mưa dầm thấm lâu”, sau những lần vận động, tuyên tuyền đã từng bước làm thay đổi những hủ tục lạc hậu này.
Tại huyện vùng cao Mường Lát, từ khi thực hiện Đề án 2181, Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa đã phối hợp với chính quyền địa phương, các ban, ngành chức năng, Bộ đội Biên phòng đóng trên địa bàn tăng cường công tác tuyên truyền, vận động thông qua các hội nghị, các buổi sinh hoạt thôn, bản, hệ thống loa truyền thanh để đưa thông tin đến được từng người dân nhằm xóa bỏ những thủ tục lạc hậu, thay đổi nhận thức mới trong việc thực hiện chôn cất người chết theo phương thức nếp sống văn hóa mới.
Từ những thay đổi này, vừa phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, văn minh, củng cố đoàn kết giữa các dân tộc, bảo đảm an ninh quốc phòng, tăng thêm niềm tin của đồng bào đối với Đảng, Nhà nước. Đến nay, đồng bào dân tộc Mông trên địa bàn tích cực, hăng hái sản xuất, xóa đói giảm nghèo và phát triển kinh tế xã hội, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.
Kết quả sau 7 năm thực hiện đề án
Theo Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa, từ khi thực hiện Đề án từ năm 2013 đến năm 2020, đã tổ chức được 12 hội nghị tuyên truyền về thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ, bảo vệ môi trường và các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước cho hơn 900 cán bộ và người dân vùng đồng bào Mông tham gia; tuyên truyền 162 cuộc với 6.324 lượt người được tuyên truyền; tổ chức 1 chuyến tham quan, học tập kinh nghiệm về thực hiện tang lễ theo nếp sống văn hóa mới của người Mông tại tỉnh Hà Giang.
Theo đó, hướng dẫn cho UBND các xã có đồng bào Mông sinh sống tổ chức cho các bản đưa vào hương ước của bản những nội dung thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ phù hợp với quy định chung của Nhà nước. Hỗ trợ thực hiện hoàn thành quy hoạch và xây dựng được 7 tuyến đường giao thông đi từ bản ra nghĩa địa cho 7 bản Mông tại xã Pù Nhi, huyện Mường Lát. Tổ chức được 2 lớp học về bảo tồn văn hóa truyền thống do các nghệ nhân là người Mông truyền dạy cho 42 lượt học viên. Hỗ trợ mô hình thí điểm tổ chức 1 đám tang điểm đầu tiên tại xã Pù Nhi, huyện Mường Lát tổ chức quay băng ghi hình việc tổ chức tang lễ theo nếp sống mới để phục vụ cho công tác tuyên truyền. Thực hiện hỗ trợ kinh phí cho hơn 200 đám tang thực hiện theo nếp sống văn hóa mới…
Ông Mai Xuân Bình, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa cho biết: Hiệu quả thực hiện Đề án 2181 bước đầu đã làm thay đổi nhận thức của đồng bào Mông trên địa bàn tỉnh. Đó là đã làm chuyển biến trong nhận thức để thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ, từ đó tư tưởng của đồng bào từng bước được thay đổi, người dân đã dần hiểu được việc thay đổi phong tục tập quán trong tang lễ không làm ảnh hưởng xấu đến dòng họ, gia đình mình. Việc thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ còn giúp cho đời sống kinh tế, văn hóa xã hội đồng bào Mông được nâng cao.
Kết thúc giai đoạn của đề án này, đến nay các mục tiêu đề ra cơ bản hoàn thành. Đồng bào Mông không còn bắn súng để thông báo có người chết, người chết được đưa vào quan tài, không để trong nhà dài ngày và được chôn ở nghĩa địa tập trung, các nghi lễ được rút ngắn và thực hiện theo nếp sống văn hóa mới, tiết kiệm, giảm chi phí trong tang lễ.
Hiện nay, 44/44 bản Mông có hương ước và thực hiện tốt quy ước nếp sống văn hóa trong tang lễ. Đời sống và kinh tế của người dân vùng đồng bào Mông tiếp tục có những chuyển biến tích cực, công tác xóa đói, giảm nghèo hiệu quả, đồng bào yên tâm ổn định nơi ở, giảm di cư tự do; các phong tục tập quán lạc hậu dần được xóa bỏ, giữ gìn phát huy các nét văn hóa truyền thống tốt đẹp góp phần tích cực vào quá trình xây dựng nông thôn mới và thực hiện tốt Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”.
