Kèn, trống khi rước dâu - nét văn hóa độc đáo trong lễ cưới người Dao đỏ. Ảnh: Bùi Bình

Theo truyền thống, trước lễ cưới chủ nhà sẽ chuẩn bị lợn nguyên con, cơm, rượu, bạc trắng, gạo, hoa quả... để cúng tổ tiên. Sau đó các con cháu sẽ cùng cầm dâng lên cho tổ tiên, người đã khuất trong khoảng thời gian 10 phút. Điều này với ý nghĩa mong muốn tổ tiên phù hộ cho đám cưới được diễn ra thuận lợi, an toàn. Một điều không thể thiếu trong mỗi đám cưới của người Dao đỏ đó là những câu đối chúc phúc được người thân của nhà trai chuẩn bị với nội dung cầu mong cho cô dâu, chú rể được hạnh phúc.

Lễ cúng khi đưa dâu. Ảnh: T.Xuân

Trong văn hoá cưới xin của người Dao, lễ cưới chủ yếu diễn ra ở nhà trai, nhà gái chỉ tổ chức một bữa ăn đơn giản mời họ hàng rồi cùng đưa cô dâu về nhà chồng. Nhà trai không đón dâu từ nhà gái, mà sẽ đón khi đoàn đưa dâu của nhà gái cách nhà trai vài trăm mét. Một điều bắt buộc của các đôi trai gái người Dao khi cưới nhau là phải xem sách tử vi, nếu có xung khắc sẽ làm lễ hoá giải trước khi chính thức thành vợ chồng.

Kết thúc phần lễ hoá giải xung khắc, lêu tạm sẽ được đốt đi và đoàn nhà gái đưa dâu về nhà trai. Khi còn cách nhà trai vài chục mét, đoàn đưa dâu sẽ dừng lại đống nhác (đội mũ truyền thống) cho cô dâu. Những người có kinh nghiệm sẽ là người chỉnh trang và đội mũ truyền thống cho cô dâu. Lúc này, đoàn nhà trai nổi kèn trống ra cửa chờ, khi thấy đoàn nhà gái đã xong phần đống nhác cho cô dâu sẽ xuất phát đi đón.

Cô dâu về nhà chồng luôn được chị em che ô, dẫn đường. Ảnh: T.Xuân

Cô dâu về nhà chồng luôn có nhiều chị em phụ nữ Dao che chở, có người che ô, người dẫn đường. Trang phục của cô dâu Dao đỏ nhất thiết phải có bạc và nhiều màu sắc sặc sỡ. Màu đỏ thể hiện ánh bình minh rực rỡ, con người luôn hướng về phía mặt trời; màu xanh là của núi rừng, nơi con người sinh sống; màu trắng thể hiện sự trong trắng, thủy chung của người con gái. Đỉnh mũ cô dâu cắm hoa bạc, khăn cuốn đầu được thêu cỏ cây, hình quả trám nối tiếp nhau, viền khăn đính các sợi len màu vàng, đỏ; tay áo, váy áo cũng được thêu nhiều hoạ tiết.

Trước cửa nhà chồng, đoàn chì cha (nhà gái) sẽ tụ lại cho đội kèn trống đi vòng quanh hình số 8, với ý nghĩa cho đôi vợ chồng mãi hạnh phúc, tình hai họ vững bền. Sau đó cô dâu sẽ được đưa đến đứng ngoài cửa ở gian giữa, hướng mặt ra ngoài chờ thầy cúng làm lễ và đợi thời khắc tốt đẹp để bước vào nhà trai. Trong lúc cô dâu đứng trước cửa nhà chờ thầy cúng làm một số thủ tục theo nghi thức truyền thống, hai họ chuẩn bị cho chú rể làm lễ pái tòng (bái đường).

Pái tòng là phần quan trọng nhất trong lễ cưới. Ảnh: T.Xuân

Pái tòng là phần quan trọng nhất trong lễ cưới. Chú rể sẽ cầm khăn, rượu đứng bái 2 bái, quỳ bái 2 bái. Lúc chú rể quỳ bái thì cô dâu cũng đứng lên, quỳ xuống 2 lần. Nghi lễ này mang ý nghĩa cảm ơn ông bà, cha mẹ, các bậc bề trên đã có công sinh thành, nuôi dưỡng, dạy bảo; cảm ơn tổ tiên đã chở che cho con cháu khôn lớn rồi kết thành phu thê.

Sau lễ pái tòng, thầy cúng lấy 2 chén rượu từ bàn thờ cầm chéo tay, bước chéo chân xuống cho cô dâu, chú rể uống vài giọt, với ý nghĩa cho đôi vợ chồng trẻ mãi gắn kết. Kết thúc pái tòng, cô dâu và chú rể mới được tháo khăn, mũ ra để lộ mặt trước họ hàng hai bên, khách mời. Sau đó là họ hàng nội tộc hai bên cùng liên hoan tại nhà trai, trong bữa liên hoan này, mỗi mâm nhà gái, nhà trai sẽ cử 1 người ngồi cùng để lau bát đũa, gắp thức ăn cho khách.

Thầy cúng làm thủ tục theo nghi lễ truyền thống. Ảnh: T.Xuân

Thầy cúng Triệu Hữu Phúc, xã Tân Phượng cho biết, đồ cúng trong lễ cưới người Dao đỏ gồm rượu, gà, xôi, thịt… nhà trai có 1 thầy cúng đón, nhà gái có 1 thầy cúng đưa, nhà gái phải có ít nhất 30 người đưa dâu. Trước khi cô dâu vào nhà phải thổi kèn, đánh trống để làm lễ cúng nhập khẩu, nội dung bài cúng là báo cáo ông bà, tổ tiên hôm nay chính thức gia đình đón nhận thành viên mới. Đây hai chén rượu tình thể hiện tình yêu của hai con, xin được dâng lên ông bà tổ tiên chứng giám cho hai con thành vợ thành chồng, các con đã nguyện yêu thương nhau trọn đời, cho dù cuộc sống có khó khăn vất vả cũng sẽ cố gắng vượt qua, sống hạnh phúc bên nhau như hai chén rượu đầy, kính ông bà tổ tiên chứng giám và đón nhận thành viên mới của gia đình...

Ông Triệu Tiến Tiên, Chủ tịch UBND xã Tân Phượng cho biết, xã Tân Phượng có 5 thôn, người Dao đỏ chiếm tỷ lệ 95%. Điểm khác biệt trong đám cưới người Dao đỏ ở đây là có tới hơn 10 bài kèn và 2 bài trống, mỗi bài kèn tương ứng với mỗi thủ tục, mỗi giờ khác nhau, như thủ tục cúng tổ tiên, đón dâu, mời nhà gái ăn cơm… Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa ai giải mã được ngôn ngữ các bài kèn của các cụ, các bài kèn chỉ được truyền dạy cho thế hệ sau về giai điệu và cách thổi. Trước đây, người Dao đỏ thường tổ chức ăn cưới 2 - 3 ngày và nhiều tập tục lạc hậu khác tốn kém, lãng phí. Vì vậy, chính quyền địa phương đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân tổ chức lễ cưới văn minh, tiết kiệm nhưng vẫn giữ được bản sắc dân tộc của người Dao đỏ.

Bùi Bình