(Thanh tra) - Ngày 4/6, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) tổ chức Hội thảo chuyên đề "Chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa".
Chuyển đổi số văn hóa không chỉ hướng tới hiệu quả kinh tế mà chú trọng bảo tồn, phát huy giá trị bản sắc
Tại hội thảo, trình bày tham luận với chủ đề "Chuyển đổi số ngành văn hóa: Nhận thức, cách tiếp cận và thiết lập hệ sinh thái", GS.TS Từ Thị Loan, nguyên Quyền Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia Việt Nam cho biết, chuyển đổi số ngành văn hóa không chỉ là số hóa các tài liệu, hiện vật (chuyển từ vật lý sang bản số), mà còn là chuyển đổi tư duy, phương thức hoạt động, cách tiếp cận và mô hình tổ chức - quản trị nhờ ứng dụng công nghệ số, dữ liệu lớn (big data), trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT),...
Theo GS.TS Từ Thị Loan, chuyển đổi số ngành văn hóa có bản chất và đặc thù khác hẳn so với các ngành kinh tế - kỹ thuật.
Mục tiêu của chuyển đổi số văn hóa không chỉ hướng tới hiệu quả kinh tế hay tự động hóa, mà chú trọng bảo tồn, phát huy giá trị bản sắc, chiều sâu lịch sử, văn hóa, truyền thống, các hình thức biểu đạt sáng tạo. Như vậy, chuyển đổi số không phải là mục tiêu tự thân, mà là phương tiện, công cụ giúp nâng cao hiệu quả của toàn bộ quá trình: Gìn giữ, lan tỏa, đổi mới và phát triển văn hóa.
Từ đó dẫn tới cách tiếp cận của chuyển đổi số trong văn hóa không đơn thuần là "số hóa" hay "đưa lên mạng", mà là chuyển đổi tư duy bảo tồn, tiếp nhận, tổ chức, phát triển hình thức giao tiếp và biểu đạt mới trên không gian số; đảm bảo bản sắc và giá trị truyền thống không bị mất đi/biến dạng khi chuyển lên môi trường số.
Tại hội thảo, GS.TSKH Hồ Tú Bảo, Thành viên Hội đồng Tư vấn quốc gia về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã phân tích các khái niệm về "số", "môi trường thực - số", các cấp độ chuyển đổi số và phương pháp luận ST-235.
GS.TSKH Hồ Tú Bảo cũng nêu các nguyên tắc cơ bản để làm chuyển đổi số gồm ba cặp: Tổng thể và toàn diện; đồng bộ và đột phá; chính chủ và lãnh đạo. Đồng thời, nêu các vấn đề về số hóa di sản, tài nguyên văn hóa; sáng tạo, sản xuất, phổ biến văn hóa và nghệ thuật; đổi mới phương thức hưởng thụ, tiêu dùng, trải nghiệm văn hóa của công chúng;...
Chia sẻ về công nghệ bản sao số (digial twin) và chuyển đổi số văn hóa, TS. Nguyễn Nhật Quang, Thành viên Hội đồng Tư vấn quốc gia về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cho rằng, chuyển đổi số không phải là xây dựng một thế giới số thay cho thế giới thực mà là quá trình tích hợp môi trường số vào môi trường vật lý và xã hội để làm cho đời sống thực tốt đẹp hơn.
Theo TS Nguyễn Nhật Quang, sử dụng công nghệ bản sao số (dữ liệu số và kết nối số) để gia tăng giá trị cho các sản phẩm văn hóa. Số hóa di sản vật thể và phi vật thể. Kết nối bản sao số với các sản phẩm, dịch vụ kinh tế khác nhằm gia tăng giá trị. Sử dụng dữ liệu số và kết nối số cũng góp phần sáng tạo và lan tỏa các giá trị văn hóa, hỗ trợ phát triển du lịch, văn hóa, ẩm thực. Thúc đẩy việc hình thành và phát triển công nghiệp văn hóa.
Đồng thời, xây dựng hệ thống quản trị văn hóa thông minh, chính quyền số trong lĩnh vực văn hóa, thúc đẩy sự tham gia của người dân trong quản lý văn hóa.
Bà Nguyễn Liên Hương, Phó Giám đốc Trung tâm Hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu cho biết: "Chúng tôi nhận ra việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số là cơ hội vàng để thực hiện nhiệm vụ quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di tích".
Bà Hương cho biết thêm, nhờ áp dụng công nghệ, đẩy mạnh chuyển đổi số, hằng năm, Văn Miếu - Quốc Tử Giám đón hàng triệu lượt khách đến tham quan, tạo nguồn thu phục vụ tái đầu tư, tu bổ di tích cũng như đóng góp cho ngân sách nhà nước.
Theo bà Nguyễn Liên Hương, vấn đề quan trọng trước hết là phải thay đổi cách nhìn nhận về quản lý các di tích, cập nhật thường xuyên xu thế, không ngừng tạo ra các sản phẩm, giá trị mới, phải đưa ra mục tiêu, chiến lược rõ ràng giúp việc chuyển đổi số diễn ra liên tục, không đứt gãy và phát huy hiệu quả. Bên cạnh đó, cũng cần huy động đa dạng các nguồn lực, không chỉ phụ thuộc ngân sách Nhà nước mà cần có sự tham gia của các doanh nghiệp, tổ chức xã hội cũng như các cá nhân.
Công nghệ số là phương tiện, công cụ, dữ liệu số là tài sản
Chia sẻ về một số vấn đề chuyển đổi số với hoạt động sản xuất, phổ biến và lưu trữ điện ảnh - mũi nhọn của công nghiệp văn hóa, PGS.TS Đỗ Lệnh Hùng Tú, Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam nhấn mạnh, điện ảnh là ngành nghệ thuật nhưng đồng thời cũng là ngành kỹ thuật, gắn với sự phát triển của khoa học công nghệ.
Việc ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số diễn ra không chỉ trong quá trình sản xuất mà còn trong quá trình phát hành, phổ biến là lưu trữ phim.
Nêu khó khăn của điện ảnh trong hoạt động chuyển đổi số, PGS.TS Đỗ Lệnh Hùng Tú cho rằng ở nước ta hiện nay, điện ảnh chủ yếu phụ thuộc vào tư nhân, sự đầu tư cho điện ảnh của Nhà nước còn khiêm tốn. Chính vì vậy, khi tiến hành chuyển đổi số, điện ảnh rất cần có sự quan tâm, đầu tư từ Nhà nước; đồng thời có sự phối hợp giữa đầu tư công và đầu tư tư để có sự chia sẻ cần thiết...
Kết luận hội thảo, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Phan Tâm cảm ơn các ý kiến đóng góp tích cực, có giá trị cao cả về lý luận và thực tiễn.
Theo Thứ trưởng, chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa đặt con người, bản sắc văn hóa Việt Nam là trung tâm, đảm bảo tính nhân văn, giữ gìn phát huy các giá trị, chiều sâu văn hóa Việt Nam.
Trong quá trình chuyển đổi số thì đổi mới, sáng tạo liên tục là động lực; công nghệ số là phương tiện, công cụ; dữ liệu số là tài sản; kết nối số, hạ tầng số là môi trường vận hành; thể chế số là cơ chế để kết nối.
"Mục tiêu là cùng nhau kiến tạo nền văn hóa số Việt Nam hiện đại, nhân văn, gắn kết truyền thống với tương lai, bảo tồn các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc trên môi trường số. Đồng thời phát triển năng lực sáng tạo số, kết nối quốc tế và đóng góp tích cực nâng cao sức mạnh mềm quốc gia", Thứ trưởng Phan Tâm bày tỏ.
